Κάτι πραγματικά περίεργο εκτυλίσσεται διεθνώς, κάτι που παίρνει διαστάσεις «επανάστασης στη Φυσική», αλλά και πιθανώς διαστάσεις… μεγαλοπρεπούς φούσκας. Στην πρώτη περίπτωση μάς υπόσχεται πάμφθηνη ενέργεια από μία χούφτα χώμα, παραγόμενη σε θερμοκρασία δωματίου από μια συσκευή μεγέθους… μιας μηχανής του καφέ. Στη δεύτερη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με ένα δράμα φρούδων ελπίδων και, ενδεχομένως, με μια απατεωνιά απύθμενης θρασύτητας. Και στις δύο περιπτώσεις, σχετίζεται άμεσα και με τη χώρα μας και οφείλουμε να το προσέξουμε.
Το όνειρο της αστείρευτης ενέργειας
Από το 1989, χρονιά κατά την οποία οι αμερικανοί φυσικοί Stanley Pons και Martin Fleischmann ανακοίνωσαν ότι επέτυχαν «ψυχρή σύντηξη» για να διαπομπευθούν στη συνέχεια διεθνώς, η ενασχόληση με αυτό το όνειρο εγγυάται μόνο κατεστραμμένες καριέρες. Μόνο στις 23 Μαρτίου 2009 τόλμησε επίσημος ερευνητικός φορέας – το ερευνητικό κέντρο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ (SPAWAR), στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας – να ανακοινώσει κάτι σχετικό. Οπως δημοσίευσαν ερευνητές του στο έγκριτο Naturwissenschaft (βλ.www.springerlink.com/content/022501181p3h764l/), εισάγοντας ηλεκτρόδιο νικελίου ή χρυσού σε διάλυμα χλωριδίου του παλλαδίου αναμεμειγμένο με «βαρύ ύδωρ» (δηλαδή δευτέριο, ένα σταθερό ισότοπο του υδρογόνου) και διοχετεύοντας ηλεκτρικό ρεύμα στο διάλυμα, συνέλαβαν τα όποια σωματίδια υψηλής ενέργειας και τα νετρόνια που εκπέμφθηκαν από τη σύντηξη των ατόμων του δευτερίου. Βρήκαν «τριπλά ίχνη» των σωματιδίων, που δεν εμφανίζονταν παρά μόνον όταν το πείραμα περιελάμβανε δευτέριο. Θεωρητική εξήγηση για το πώς συνέβαινε αυτή η «ψυχρή σύντηξη» δεν δόθηκε, αλλά η εν λόγω μελέτη καταγράφηκε ως η πιο σοβαρή ένδειξη ύπαρξης αυτού του μυστηριώδους φαινομένου.
Δύο χρόνια μετά, στις 23 Ιουνίου 2011, μία συνέντευξη Τύπου τράβηξε την προσοχή των εγχώριων τηλεοπτικών καναλιών. Τη διοργάνωσε μία νεόδμητη εταιρεία, η Δευκαλίων Πράσινες Τεχνολογίες ΑΕ, θυγατρική τής επίσης άγνωστης σ’ εμάς κυπριακής εταιρείας Praxen. Το αντικείμενο της συνέντευξης το παρουσίασε κυρίως ένας ελληνοκαναδός οικονομολόγος, με προϋπηρεσία στην Επιτροπή Ενέργειας της ΕΕ και νυν μέλος του ΔΣ της εταιρείας, ο κ. Αλέξανδρος Ξανθούλης. Τον πλαισίωναν ένας συνταξιούχος καθηγητής Χημείας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας, πρώην πρέσβης της Ελλάδας στην Ιταλία και νυν παραγωγός προσούτο στον Προυσό της Ευρυτανίας, ο κ. Χρήστος Στρεμμένος, και ένας «ιταλός καθηγητής», ο κ. Αντρέα Ρόσι (Andrea Rossi). Οπως προέκυψε, ο τρίτος είχε εφεύρει έναν καταλύτη και μια διεργασία που, από την ανάμειξη νικελίου με υδρογόνο, έβγαζε απρόσμενα μεγάλη ποσότητα θερμικής ενέργειας. Ο δεύτερος σύστησε τον τρίτο στον πρώτο και έπειτα από ενάμιση χρόνο επαφών και δοκιμών βρήκαν χρηματοδότες και συνέπηξαν την εν λόγω εταιρεία, με στόχο την παραγωγή ενεργειακών συσκευών στην Ελλάδα.
Η μετεξέλιξη του «Υπερίωνα»: Από την πειραματική του διάταξη, αριστερά, στο μοντέλο της αναμενόμενης γεννήτριας 45KW με 9 αντιδραστήρες
Επένδυση-απογείωση» για την Ελλάδα
Οπως δήλωσαν, το ύψος της επένδυσης θα έφτανε τα 200 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου τα μισά θα πήγαιναν για τη δημιουργία εργοστασίου στην Ξάνθη, με παραγωγική δυνατότητα 300.000 συσκευών τον χρόνο – για τη διεθνή αγορά εκτός των ΗΠΑ – και τα άλλα μισά για πληρωμή των δικαιωμάτων του εφευρέτη κ. Ρόσι. Από τη θερμική ενέργεια που απέδιδε η συσκευή θα μπορούσε να παραχθεί ηλεκτρική ενέργεια φθηνότερη από εκείνη της ΔΕΗ κατά 90%. Το ετήσιο κόστος για υδρογόνο και νικέλιο – τα «καύσιμα» μιας συσκευής δυναμικότητας 20 κιλοβάτ – αναμενόταν να είναι περίπου 1.300 ευρώ, όταν η αξία της παραγόμενης ενέργειας σε τρέχουσες τιμές θα υπερέβαινε τα 14.000 ευρώ!
Το πολύ απλό ερώτημα «Γιατί στην Ελλάδα;» πήρε την επίσης απλή απάντηση: «Επειδή η χώρα μας διαθέτει το 83% των αποθεμάτων νικελίου στην Ευρώπη». Ομως το ποιος πιστοποιούσε την απίστευτη αυτή παραγωγή θερμικής ενέργειας παρέμενε θολό. Για το πώς ακριβώς συνέβαινε η «εξώθερμη» αντίδραση νικελίου – υδρογόνου, ακούσαμε στη συνέχεια μόνο μία δήλωση του συνεργάτη του κ. Ρόσι, συνταξιούχου καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας Σέρτζιο Φοκάρντι (Sergio Focardi): «Πειραματικά μάς προέκυψε χαλκός. Πιστεύουμε ότι η εμφάνισή του οφείλεται στη σύντηξη των ατομικών πυρήνων του νικελίου και του υδρογόνου. Η χαμένη μάζα μετατρέπεται σε ενέργεια» (βλ. www.youtube.com/watch?&v=eGmgTo2Kw1U). Σε άλλες δηλώσεις του αργότερα ο κ. Ρόσι ανέφερε ως πιθανή εξήγηση του φαινομένου μία ατομική διάσπαση με «τριπλό ίχνος» – όπως ακριβώς είχε καταγραφεί στη μελέτη του SPAWAR, το 2009.
Σίριαλ διαζυγίων και δοκιμών
Υπό κανονικές συνθήκες μια τέτοια υπόσχεση αφειδούς «πράσινης ενέργειας» και μάλιστα από τον μόνο ορυκτό πλούτο στον οποίο έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα θα όφειλε να μονοπωλήσει το ενδιαφέρον των επιστημονικών φορέων της χώρας μας. Οι σαρωτικές όμως για την ελληνική οικονομία εξελίξεις που επακολούθησαν πήραν το ενδιαφέρον και τα φώτα της δημοσιότητας μακριά από το «ενεργειακό θαύμα» που θα χτιζόταν στην Ξάνθη. Το ΒΗΜΑScience ωστόσο συνέχιζε να παρακολουθεί το θέμα και συνέλαβε το «ενδοοικογενειακό δράμα» που εκτυλίχθηκε τον Αύγουστο, όπως και το «διαζύγιο» που εξήγγειλε μονομερώς ο κ. Ρόσι. Δεν αναφερθήκαμε στο θέμα περιμένοντας τόσο την κατάληξη του «εμφυλίου» όσο και την αποσαφήνιση εκ μέρους αδέκαστων επιστημόνων για το τι ακριβώς συμβαίνει με αυτή τη συσκευή.
Οι εξελίξεις ωστόσο είναι πλέον ραγδαίες και άκρως εντυπωσιακές: στις 28 Οκτωβρίου 2011 ο κ. Ρόσι ανακοίνωσε ότι, ενώπιον εκπροσώπων μη κατονομασθέντος «πελάτη», ολοκλήρωσε επιτυχώς τη δοκιμή της συσκευής, η οποία έπειτα από 5,5 ώρες λειτουργίας απέδωσε ενέργεια μέσης ισχύος 470 KW και ότι πλέον είχε παραγγελίες από ΗΠΑ και Ευρώπη για άλλους 13 σταθμούς ισχύος 1 ΜW, με τιμή πώλησης δύο εκατομμύρια δολάρια έκαστος. Το θέμα συγκίνησε πολλά γνωστά ΜΜΕ και σχετικά δημοσιεύματα με εντυπωσιακούς τίτλους εμφανίστηκαν στα περιοδικά «Wired» και «Forbes», στην εφημερίδα «Daily Mail» και στα τηλεοπτικά κανάλια Fox και Bloomberg TV. Είναι λοιπόν όντως η αρχή μιας «εποχής άφθονης ενέργειας» για τον πλανήτη μας;
Παραλείψεις και ερωτηματικά
Οποιος διαβάσει επιπόλαια τα προαναφερθέντα δημοσιεύματα θα αποκομίσει την εντύπωση ότι η συσκευή E–cat (από τις λέξεις Energy Catalyzer) του κ. Αντρέα Ρόσι επιτελεί την πολυθρύλητη «ψυχρή σύντηξη» (cold fusion) και ότι ο μυστηριώδης «πελάτης» του είναι άλλοτε η βιομηχανία National Semiconductors, άλλοτε η ΓΓΕΤ του αμερικανικού Πενταγώνου (DARPA) και άλλοτε η NASA (μέσω του Space and Naval Warfare Systems Center – SPAWAR). Υπάρχουν ωστόσο κάποια στοιχεία που «σφόδρα μας υποψιάζουν».
Αρχίζοντας από την τελευταία αυτή δοκιμή έχουμε να επισημάνουμε ότι για μία ακόμη φορά ο κ. Ρόσι «διέφυγε» της ενδελεχούς διακρίβωσης των δεδομένων της δοκιμής του, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι ο «πελάτης» δεν επέτρεψε τη μέτρηση της ενέργειας εισόδου και εξόδου από τρίτους. Επίσης δεν επέτρεψε να μετρηθεί η τυχόν εκπομπή ακτινοβολίας γάμμα (για να ξέρουμε αν συντελείται πυρηνική αντίδραση), λέγοντας ότι φοβάται μη του κλέψουν το μυστικό του καταλύτη. Δήλωσε ότι σε αυτές τις πεντέμισι ώρες του πειράματος ξόδεψε ενέργεια ισχύος μόλις 66 kWh για να τροφοδοτήσει τις αντλίες και τους ανεμιστήρες των 107 μονάδων E-cat που χρησιμοποίησε και έλαβε στην έξοδο 2.635 kWh! Τη μέτρηση της ενέργειας την έκανε με θερμιδομέτρηση του νερού, που διοχέτευε στη συσκευή με ροή 675,6 λίτρων/ ώρα. Είπε ότι η θερμοκρασία του νερού στην είσοδο ήταν 18,3 C και ότι στην έξοδο «είχε εξατμιστεί όλο, εκτός από 5 λίτρα». Δηλαδή, 3.711 λίτρα νερού είχαν γίνει ατμός! Αλλά… πού πήγε όλος αυτός ο ατμός; Γιατί δεν βγήκαν όλοι «μουσκεμένοι ως το κόκαλο» από την αίθουσα της δοκιμής;
Υπάρχει τελικά προϊόν;
Το κλειδί που κρατά ζωντανή την αμφιβολία «Επίτευγμα ή απάτη» είναι η μυστικότητα που τηρείται σε ό,τι αφορά τον καταλύτη που χρησιμοποιεί ο κ. Ρόσι. Αλλά τώρα, με τη διασφάλιση των πωλήσεων που λέει ότι έχει, οφείλει να αφήσει τη διεθνή επιστημονική κοινότητα να ρίξει φως στη συσκευή του. Διότι, αν όντως πρόκειται για μία «άλλη Φυσική» που λαμβάνει χώρα εκεί μέσα, είναι ηθικό του χρέος να επιτρέψει τη διερεύνησή της… κι αν ευσταθεί ας πάρει και το Νομπέλ!
Αλλά κι αν δεν το πράξει εκείνος, η αλήθεια θα λάμψει οσονούπω. Διότι δεν είναι διόλου μόνος του σε αυτόν τον μαραθώνιο. Πρώτος ανταγωνιστής του είναι ο ιταλός καθηγητής στον οποίο οφείλει το εύρημα του νικελίου: ο κ. Φρανσέσκο Πιαντέλι, στις 26 Απριλίου 2011, υπέβαλε αίτηση για νέο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, με τίτλο «Μέθοδος και συσκευή για την παραγωγή ενέργειας μέσω πυρηνικών αντιδράσεων του υδρογόνου που απορροφάται με τροχιακή σύλληψη από την κρυσταλλική νανοδομή ενός μετάλλου». Με άλλα λόγια, επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής της «ψυχρής σύντηξης» από ένα σύστημα νικελίου – υδρογόνου ένα πιο γενικό, μετάλλου – υδρογόνου. Η κύρια διαφορά της μεθόδου του από εκείνη του κ. Ρόσι έγκειται στο ότι δεν χρησιμοποιεί κανέναν καταλύτη! Πώς τα καταφέρνει; Με ειδική προετοιμασία της σκόνης του νικελίου, τόσο ως προς το μέγεθος των κόκκων της όσο και ως προς τη γεωμετρία τους. Για την προετοιμασία αυτή έχει κατασκευάσει μια ειδική μηχανή, που λειτουργεί σε περιβάλλον υψηλού κενού, με πίεση 10-9 bar. Για την εμπορική εκμετάλλευση της έρευνάς του έχει ήδη δημιουργήσει στη Σιένα της Ιταλίας την εταιρεία Nichenergy Srl. και διατείνεται ότι έχει ήδη υπογράψει συμβόλαια με μεγάλες βιομηχανικές εταιρείες, ενώ βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με «διάσημη υπηρεσία των ΗΠΑ» – χωρίς να την κατονομάζει.
Στην κούρσα και η Δευκαλίων
Ο δεύτερος ανταγωνιστής του κ. Ρόσι δεν είναι άλλος από την ημετέρα Δευκαλίων Πράσινες Τεχνολογίες ΑΕ, την ως τον Αύγουστο δικαιοδόχο εταιρεία της εφεύρεσής του. Μολονότι ως τη δοκιμή του Οκτωβρίου έδειξε να καλλιεργεί κλίμα «μελλοντικής ανασυγκόλλησης», τώρα περνά στην αντεπίθεση. Πώς; Επικοινωνήσαμε με τον εκπρόσωπό της κ. Αλέξανδρο Ξανθούλη, ο οποίος μας είπε: «Εμείς όχι μόνον συνεχίζουμε το πρόγραμμά μας αλλά και είμαστε σχεδόν έτοιμοι, με τεχνολογία που προηγείται εκείνης του Ρόσι κατά ένα έτος. Συγκεκριμένα, εντός του προσεχούς 15νθημέρου θα υπάρξουν ανακοινώσεις και έχουν δρομολογηθεί δοκιμές και πιστοποιήσεις ανεξάρτητων τρίτων φορέων. Θα παρουσιάσουμε τελικό προϊόν – όχι απλά κάποιο εργαστηριακό πρωτότυπο – με όλα του τα υποσυστήματα να λειτουργούν σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα ασφαλείας».
«Και ο καταλύτης;», ρωτήσαμε. «Δεν υποτίθεται ότι είναι μυστικό του Ρόσι;»
«Το σύνολο των τεχνολογιών που χρησιμοποιούμε στις συσκευές Hyperion στο επίπεδο των ΚW, καθώς και στα συστήματα 1 ως 5ΜW είναι δικού μας σχεδιασμού – διαφορετικές από εκείνες του Ρόσι» απάντησε. «Οσο για τα συστήματα ελέγχου, ήταν ήδη δικού μας σχεδιασμού και κατασκευής, και ο κ. Ρόσι έχει υπογράψει πιστοποιητικό παραλαβής που καταδεικνύει ότι είναι δικά μας. Ακόμη και στην πρόσφατη δοκιμή του Οκτωβρίου που έκανε χρησιμοποίησε ορισμένα υποσυστήματα δικού μας σχεδιασμού. Πάντως, η κύρια και μεγάλη διαφορά της συσκευής μας από εκείνη του Ρόσι είναι ότι το δικό μας σύστημα είναι σταθερό σε απόδοση, ενώ εκείνο του Ρόσι ούτε στην τελευταία δοκιμή δεν μπόρεσε να αποδώσει σταθερά για πάνω από πεντέμισι ώρες».
– Ωστε η μεταξύ σας ρήξη δεν οφειλόταν μόνο στη μη καταβολή της πρώτης δόσης αποπληρωμής του, όπως δήλωσε ο κύριος Ρόσι;
«Οχι βέβαια. Εμείς είχαμε έτοιμα τα 15 εκατ. δολάρια της πρώτης δόσης, αλλά ο κ. Ρόσι δεν υπέγραφε το πρωτόκολλο παραλαβής, το οποίο του ζητούσε να ικανοποιήσει παραμέτρους όπως η σταθερή λειτουργία της διάταξης για 48 τουλάχιστον ώρες. Αυτή ήταν η πραγματική αιτία της διακοπής της συνεργασίας, αλλά δεν την προβάλαμε στα ΜΜΕ γιατί δεν θέλαμε να συνεχιστεί μια φθοροποιός αντιπαράθεση. Εμάς μας ενδιέφερε η ουσιαστική πρόοδος, και αυτήν την επιτύχαμε. Η τεχνολογία που θα παρουσιάσουμε σε λίγες ημέρες παγκοσμίως θα είναι εξ ολοκλήρου ελληνική και εκτιμούμε ότι θα συμβάλει στην ανατροπή όσων ισχύουν σήμερα στην αγορά ενέργειας».
Νέος «ελληνοϊταλικός πόλεμος» λοιπόν, με επιδιωκόμενο έπαθλο την πιο απίστευτη πράσινη ενέργεια και με κριτή την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα να καραδοκεί για ενδεχόμενο ολίσθημά τους. Ενα θρίλερ πολυδιάστατο, από το Happy End του οποίου ίσως αλλάξει καταλυτικά και η τύχη αυτής της χώρας.
Η μηχανή διαμόρφωσης των κόκκων νικελίου εν κενώ
ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΟΥ Κ. ΡΟΣΙ
1973: Ο Andrea Rossi αποφοιτά από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μιλάνου, με πτυχίο Φιλοσοφίας των Επιστημών.
1979: Ο Rossi αποκτά πτυχίο χημικού μηχανικού από το Πανεπιστήμιο Kensington της Καλιφόρνιας, το οποίο… βάζει λουκέτο επειδή «πούλαγε πτυχία»!
1990, Ιανουάριος: Ο βιοφυσικός του Πανεπιστημίου της Σιένας Francesco Piantelli ανακαλύπτει την αντίδραση νικελίου-υδρογόνου.
1990, Οκτώβριος: Ο Piantelli επιδεικνύει το εύρημά του στο συνέδριο της ιταλικής Eνωσης Φυσικών, γνωρίζεται με τους συναδέλφους του Roberto Hubel και Sergio Focardi και αρχίζει στενή συνεργασία επί του θέματος.
1994: Η τριανδρία δημοσιεύει την πρώτη από κοινού εργασία τους.
1995: Ο Rossi εκτίει ποινή φυλάκισης για λαθρεμπόριο χρυσού, ενώ ήδη είχε καταδικαστεί δύο φορές την προηγούμενη πενταετία για βιομηχανική μόλυνση του περιβάλλοντος και είχε χρεοκοπήσει.
2000: Ο Rossi αρχίζει να παράγει «θερμοηλεκτρικές συσκευές», με τη νέα εταιρεία του, Leonardo Technologies, στο Νιου Χαμσάιρ των ΗΠΑ.
2007: Ο Rossi συναντά τον Piantelli και αποζητεί τη συνεργασία του. Εκείνος αρνείται, αλλά ο Rossi προσεταιρίζεται τον Focardi.
2008: Ο Rossi κατοχυρώνει πατέντα στην Ιταλία – η οποία μοιάζει πολύ με την προγενέστερη πατέντα του Piantelli – και στη συνέχεια επιχειρεί να λάβει πανευρωπαϊκή, η αίτησή του όμως απορρίπτεται.
2010: Καθώς τα επιστημονικά περιοδικά δεν δέχονται τις εργασίες του, ο Rossi δημιουργεί ένα προσωπικό ιστολόγιο με τίτλο «Journal of Nuclear Physics» και τις δημοσιεύει εκεί. Ο καθηγητής Στρεμμένος τον φέρνει σε επαφή με ενδιαφερόμενους έλληνες χρηματοδότες.
2011, 16 Μαΐου: Η εταιρεία Ampenegro δηλώνει πρώτος πελάτης του Rossi και χρηματοδότης του.
2011, 23 Ιουνίου: Η Ampenegro αποσύρεται και η Δευκαλίων δηλώνει τώρα δικαιοδόχος του Rossi για όλη την υφήλιο πλην ΗΠΑ.
2011, 14 Ιουλίου: Ο Rossi πηγαίνει στο Marshall Space Center για να διαπραγματευθεί σύμφωνο ερευνητικής συνεργασίας με τη NASA.
2011, 1 Αυγούστου: Λήγει η προθεσμία πρώτης πληρωμής από τη Δευκαλίων, χωρίς υπογραφή νέας σύμβασης.
2011, 2-4 Αυγούστου: Ο Rossi διαπραγματεύεται με νέο υποψήφιο συνεργάτη παραγωγής, την Quantum Energy Technologies της Βοστώνης.
2011, 7 Αυγούστου: Ο Rossi ανακοινώνει ότι η Δευκαλίων τον ξεγέλασε και ότι η συμφωνία είναι άκυρη. Ο Στρεμμένος παίρνει το μέρος του, αλλά η Δευκαλίων δηλώνει ότι συνεχίζει την παραγωγή με δικά της και βελτιωμένα μοντέλα (τα Hyperion), ευελπιστεί όμως σε επανασύνδεση.
2011, 6 Σεπτεμβρίου: Ο Rossi προβαίνει σε δοκιμή της συσκευής στην Μπολόνια, ενώπιον μηχανικών της Quantum και της NASA, η οποία όμως αποτυγχάνει λόγω διαρροής.
2011, 8 Σεπτεμβρίου: Ο Rossi διαπραγματεύεται με τέταρτο (και ανώνυμο) πελάτη, αφού προηγουμένως έχει δηλώσει ρήξη με την Quantum.
2011, 28 Σεπτεμβρίου: Ο Rossi ανακοινώνει επιτυχή δοκιμή (αν και με μισή ισχύ από την υποσχεθείσα) και πώληση της συσκευής στον «πελάτη».
