Μέχρι πρότινος η έξοδος χώρας από το ευρώ ήταν ταµπού. Ωστόσο και αυτό το ταµπού έπεσε. Οπως, πριν από περίπου έναν µήνα έπεσε το ταµπού της χρεοκοπίας και οδηγηθήκαµε στο «κούρεµα» κατά 50% των ελληνικών οµολόγων. Τότε ήταν η αδυναµία της ελληνικής κυβέρνησης να εφαρµόσει όσα είχε συµφωνήσει. Τώρα είναι οι χειρισµοί του πρωθυπουργού κ. Γ. Παπανδρέου στο θέµα του δηµοψηφίσµατος, οι οποίοι ανάγκασαν τους ευρωπαίους ηγέτες να µιλήσουν ανοιχτά για αποχώρηση της Ελλάδας από το ευρώ. Και όλοι πλέον προετοιµάζονται για το ενδεχόµενο αυτό. Η αλλαγή στάσης αποτυπώνεται στις δηλώσεις του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. «Εργαζόµαστε ώστε η ευρωζώνη να µην πάθει ζηµιά αν η Ελλάδα αποφασίσει να βγει εκτός ευρώ» δήλωσε την περασµένη εβδοµάδα, όταν ο ίδιος τον περασµένο Μάιο χαρακτήριζε «βλακώδες» δηµοσίευµα του «Der Sπegel» που ανέφερε ότι ευρωπαίοι υπουργοί Οικονοµικών συναντήθηκαν εκτάκτως για να συζητήσουν την αποχώρηση της Ελλάδας από το ευρώ. Συµφιλιωµένοι µε την ιδέα εξόδου χώρας από το ευρώ εµφανίστηκαν και οι ηγέτες της Γαλλίας και της Γερµανίας, ο Νικολά Σαρκοζί και η Ανγκελα Μέρκελ. «Οποιος δεν θέλει να είναι µαζί µας, θα πρέπει να φύγει από την ευρωζώνη» τόνισε ο γάλλος πρόεδρος σε δηλώσεις του στο πλαίσιο της συνόδου του G20 στις Κάννες, ενώ η γερµανίδα καγκελάριος ερωτηθείσα σχετικά µε µια ενδεχόµενη έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη απάντησε ότι «είµαστε προετοιµασµένοι», επισηµαίνοντας παράλληλα πως «η Γερµανία και η Γαλλία θέλουν την Ελλάδα στο ευρώ, αλλά η σταθεροποίηση του ευρώ είναι πιο σηµαντική από τη διάσωση της Ελλάδας». Πάντως η στροφή 180 µοιρών που πραγµατοποίησε ο Πρωθυπουργός εγκαταλείποντας την ιδέα του δηµοψηφίσµατος µετά την πίεση των ευρωπαίων ηγετών δεν ήρε τις ανησυχίες για πιθανή έξοδο της χώρας από το ευρώ. «Η αδυναµία του πολιτικού συστήµατος να συναινέσει στην εφαρµογή των δηµοσιονοµικών µέτρων και στην υλοποίηση των απαιτούµενων διαρθρωτικών αλλαγών που θα καταστήσουν βιώσιµο το χρέος όπως προβλέπει η συµφωνία της 27ης Οκτωβρίου ενισχύει την αβεβαιότητα για το ευρώ, κάτι που οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν επιθυµούν και µοιραία εντείνουν τις πιέσεις για επίλυση του ελληνικού ζητήµατος» αναφέρουν καλά πληροφορηµένες πηγές στις Βρυξέλλες.
Προς την κατεύθυνση αυτή οι Ευρωπαίοι συνεχίζουν να υψώνουν προστατευτικά τείχη και να αποµονώνουν την Ελλάδα ώστε να αποφευχθεί «µόλυνση» στην ευρωζώνη από ενδεχόµενη χρεοκοπία της χώρας. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην Ιταλία, το χρέος της οποίας είναι ύψους 1,9 τρισ. ευρώ και περίπου το µισό βρίσκεται σε χαρτοφυλάκια ευρωπαϊκών τραπεζών, ασφαλιστικών εταιρειών και επενδυτικών κεφαλαίων. Παράλληλα σκληραίνουν τη στάση τους προς την Ελλάδα συνδέοντας την καταβολή της έκτης δόσης – για την οποία είχαν δώσει το «πράσινο φως» – µε την ψήφιση και εφαρµογή της συµφωνίας της 27ης Οκτωβρίου.
Μη καταβολή της δόσης θα σήµαινε στάση πληρωµών και άτακτη χρεοκοπία για τη χώρα, η οποία θα µπορούσε να την οδηγήσει οικειοθελώς εκτός ευρώ. «Αν σταµατήσει η βοήθεια, η Ελλάδα δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να κηρύξει στάση πληρωµών, να χρεοκοπήσει και να εγκαταλείψει το ευρώ ώστε να επιστρέψει στη δραχµή και να µπορέσει να πληρώσει µισθούς, συντάξεις κτλ. και να προσπαθήσει να επανεκκινήσει την οικονοµία µέσω µιας επώδυνης υποτίµησης του νέου νοµίσµατος» αναφέρουν τραπεζικοί κύκλοι. Ετσι, ακόµη και αν οι ευρωπαϊκές συνθήκες δεν προβλέπουν τρόπο αποβολής µιας χώρας από την ευρωζώνη, το κλείσιµο της στρόφιγγας χρηµατοδότησης της Ελλάδας και των ελληνικών τραπεζών µπορεί να οδηγήσει σε οικειοθελή αποχώρηση.
Με το ενδεχόµενο αποχώρησης της Ελλάδας από το ευρώ να συζητείται ανοιχτά µετά τις εξελίξεις της περασµένης εβδοµάδας, οι τράπεζες σε ολόκληρη την Ευρώπη λαµβάνουν τα µέτρα τους. Σύµφωνα µε τραπεζικές πηγές, τα νοµικά τους τµήµατα και δικηγορικά γραφεία κυρίως στο Σίτι του Λονδίνου κάνουν φύλλο και φτερό τις δανειακές συµφωνίες που έχουν µε το Ελληνικό ∆ηµόσιο και ελληνικές εταιρείες. Ενώ µέχρι πρότινος οι ανησυχίες εστιάζονταν στις ζηµιές που θα έπρεπε να υποστούν από το «κούρεµα» των οµολόγων, τα οποία θα εξακολουθούσαν να αποτιµώνται σε ευρώ, τώρα προσπαθούν να διαλευκάνουν τι θα γίνει αν τα οµολόγα και τα δάνεια µετατραπούν σε δραχµές.
Ενώ πληθαίνουν οι εκτιµήσεις (για δικούς τους λόγους) επενδυτικών οίκων που θεωρούν θέµα χρόνου η Ευρωπαϊκή Ενωση να βρει τρόπο για να οδηγηθεί η Ελλάδα εκτός ευρωζώνης αυξάνονται και όσοι θεωρούν ότι η έξοδος από το ευρώ θα δηµιουργήσει περισσότερα προβλήµατα στην ευρωζώνη από αυτά που θα επιχειρήσει να λύσει.
Μη ελεγχόµενη χρεοκοπία της Ελλάδας, η οποία θα γινόταν πραγµατικότητα αν η Ευρώπη έκοβε τη βοήθεια, θα κατέληγε, σύµφωνα µε όλες τις εκτιµήσεις, σε µαζικές εκροές καταθέσεων από τις τράπεζες, κατάρρευση του τραπεζικού συστήµατος και αυτόµατη στάση όλων των χρηµατικών συναλλαγών, η οποία θα προκαλούσε κοινωνική έκρηξη που θα απαιτούσε την παρέµβαση των Ευρωπαίων. Ως εκ τούτου πολλοί θεωρούν ότι οι υποχρεώσεις της Ευρώπης προς την Ελλάδα δεν πρόκειται να σταµατήσουν ακόµη και αν η χώρα βγει από το ευρώ.
Ωστόσο οι συνέπειες δεν περιορίζονται στην Ελλάδα. Οπως σηµειώνουν τραπεζικοί κύκλοι, «ένα ευρώ δεν θα έχει την ίδια αξία σε µια ιταλική, γαλλική ή γερµανική τράπεζα. Οι ευρωπαίοι καταθέτες θα πιστέψουν ότι τα χρήµατά τους είναι πιο ασφαλή στις γερµανικές παρά στις πορτογαλικές, τις ιταλικές ή τις βελγικές τράπεζες και θα µεταφέρουν εκεί τα χρήµατά τους». Το ίδιο θα συµβεί και µε τους επενδυτές οµολόγων, οι οποίοι θα αναζητήσουν την ασφάλεια του γερµανικού οµολόγου. Κάτι τέτοιο θα στείλει στα ύψη το κόστος δανεισµού των χωρών του Νότου, δηµιουργώντας µεγαλύτερο πρόβληµα στη χρηµατοδότησή τους.
Μπορεί η Ελλάδα να εγκαταλείψει το ευρώ; Οχι. Εκθεση της ΕΚΤ η οποία είχε δηµοσιευτεί τον ∆εκέµβριο του 2009, τη χρονική στιγµή που είχαν αρχίσει δηλαδή να βγαίνουν στο φως τα δηµοσιονοµικά προβλήµατα της Ελλάδας, κατέληγε στο συµπέρασµα ότι η έξοδος από τη νοµισµατική ένωση χωρίς παράλληλη έξοδο από την ΕΕ είναι νοµικά αδύνατη, µία άποψη που επανέλαβε την περασµένη εβδοµάδα η Κοµισιόν.
Μπορούν άλλες χώρες να αναγκάσουν την Ελλάδα να φύγει από την ευρωζώνη; Οχι. Ανεξάρτητα από τις δηλώσεις Μέρκελ και Σαρκοζί, Γαλλία και Γερµανία δεν µπορούν να υποχρεώσουν την Ελλάδα να φύγει από το ευρώ.
Θα πρέπει πρώτα να αλλάξουν τις συνθήκες µε τη σύµφωνη γνώµη όλων των χωρών, συµπεριλαµβανοµένης και της Ελλάδας.
Μπορεί η Ελλάδα να επιστρέψει στη δραχμή; Σύµφωνα µε το άρθρο 128 της συνθήκης τα µέλη της ευρωζώνης όπως η Ελλάδα αποποιήθηκαν το δικαίωµα έκδοσης νοµίσµατος µε την υιοθέτηση του ευρώ. Ως εκ τούτου δεν µπορεί να τυπώσει δικό της νόµισµα.
