Ανάµεσα στα σκαλιά του Καθεδρικού του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο, µε τους αγανακτισµένους καταληψίες, και στη Σύνοδο του G20 στις Κάννες, έχω να στείλω το ακόλουθο µήνυµα στους τραπεζίτες: ∆ώστε πίσω λίγα λεφτά! Με τη λέξη «τραπεζίτες» εννοώ οποιονδήποτε έχει βγάλει πολλά χρήµατα στον χρηµατοπιστωτικό τοµέα τα τελευταία 25 χρόνια. Με το «λίγα» εννοώ χρήµατα, µετρητό, παραδάκι… Με το «πίσω» εννοώ πίσω στις κοινωνίες, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, που τώρα υποφέρουν ως αποτέλεσµα µιας κρίσης που ξεκίνησε µε αυτούς τους χρηµατοπιστωτικούς θεσµούς – κοινωνίες που τότε κλήθηκαν να διασώσουν αυτούς τους θεσµούς «επειδή ήταν πολύ σηµαντικοί για να καταρρεύσουν».
Και µε το «δώστε» εννοώ δώστε. Καθώς τα Χριστούγεννα πλησιάζουν, πάρτε το καρνέ επιταγών σας, βρείτε φιλανθρωπικά ιδρύµατα που βοηθούν πραγµατικά τους φτωχούς, τους αδυνάµους, τους πληγέντες και δωρίστε τους ένα µικρό ποσοστό των κερδών σας. Θα είναι ένα µικρό βήµα για εσάς, ένα µεγάλο για όσους έχουν ανάγκη.
Υπάρχουν πολύ πλούσιοι άνθρωποι που χαρίζουν µε µεγάλη γενναιοδωρία, µερικές φορές αρνούµενοι κάθε δηµόσια αναγνώριση. Τιµή τους, όποιοι και αν είναι. Σε γενικές γραµµές όµως, όπως συµβαίνει εδώ στη Βρετανία, οι δωρεές σε φιλανθρωπίες δεν είναι ανάλογες του πλούτου των πολιτών. Ερευνες δείχνουν ότι ενώ εκείνοι που κερδίζουν λιγότερα από 37.200 ευρώ ετησίως δίνουν κατά µέσο περισσότερο από το 1% του εισοδήµατός τους σε φιλανθρωπίες, εκείνοι µε εισόδηµα µεγαλύτερο από 60.500 ευρώ χαρίζουν κατά µέσο όρο µόλις το 0,8% αυτού.
Γιατί όµως να αποµονώσει κανείς τους τραπεζίτες; Φυσικά, δεν είναι µόνο αυτοί. Το ευρύτερο ηθικό επιχείρηµα ισχύει για οποιονδήποτε είναι εύπορος. Ισχύει ακόµη περισσότερο για τα καλοπληρωµένα µεγαλοστελέχη των κορυφαίων επιχειρήσεων. ∆ιότι υπάρχει κάτι συγκεκριµένο σχετικά µε τους τραπεζίτες: η συλλογική συµπεριφορά και οι κακοί υπολογισµοί τους έπαιξαν κοµβικό ρόλο για την κατάσταση στην οποία έχουµε περιέλθει. Είχαν πιο γρήγορη πρόσβαση σε ρευστότητα από ό,τι άτοµα που εργάζονταν στις περισσότερες άλλες επιχειρήσεις.
Περισσότερο από ό,τι στις περισσότερες άλλες επιχειρήσεις, αυτοί πήραν τη µερίδα του λέοντος επί των κερδών. Οι συµφωνίες και τα ρίσκα που δηµιουργούσαν αυτά τα ολοένα αυξανόµενα κέρδη είχαν επιπλέον το κίνητρο ότι σε λίγους µήνες θα µεταφράζονταν και σε τεράστια µπόνους για τις τσέπες τους. Και όταν επήλθε η κατάρρευση, απλώς γύρισαν την πλάτη, χωρίς να έχει θιγεί κάτι άλλο πέρα από το συλλογικό τους όνοµα. Αλλοι τραπεζίτες ίσως απλώς συνέχισαν, σε τράπεζες που εµείς, οι φορολογούµενοι, είχαµε διασώσει µε τα χρήµατά µας.
Εφέτος τα Χριστούγεννα θα πάνε και πάλι στο σπίτι τους, µε τεράστια, αδικαιολόγητα µπόνους. Και όταν λέω αδικαιολόγητα, το εννοώ. Μας λένε συνέχεια ότι πρέπει να πληρώνουµε αυτά τα υπέρογκα ποσά, διότι διαφορετικά αυτή η µικροσκοπική δεξαµενή υπερανθρώπων θα φύγει στη Φραγκφούρτη ή στη Νέα Υόρκη. Υπάρχει µια µικροσκοπική δεξαµενή βιολιστών, συγγραφέων, επιχειρηµατιών και αθλητών του τένις. Ας δρέψουν αυτοί τεράστιες απολαβές. Λέω ότι ο Ρότζερ Φέντερερ , η Τζόαν Κ. Ρόουλινγκ, ο Στιβ Τζοµπς, ο Γεχούντι Μενουχίν άξιζαν κάθε εκατοµµύριο που κέρδισαν. Οι τραπεζίτες όµως;
Είχα πολλούς φίλους στο πανεπιστήµιο που έγιναν τραπεζίτες πριν από περίπου 30 χρόνια. Συγκαταλέγονταν µεταξύ των ευφυέστερων, πιο αποφασισµένων και εργατικών από εµάς. Αλλά ήταν άραγε εξαιρετικοί, µοναδικοί, αναντικατάστατοι; Οχι. Το µόνο εξαιρετικό ήταν η αφθονία µε την οποία τους περιέβαλε εκείνη την εποχή αυτό το επάγγελµα.
Ας είµαι ξεκάθαρος για το τι δεν λέω. ∆εν λέω ότι χρειαζόµαστε µια εναλλακτική λύση στον καπιταλισµό. Αντιθέτως, χρειαζόµαστε έναν εναλλακτικό καπιταλισµό, µε περισσότερη Σκανδιναβία και λιγότερα πλωτά καζίνα. Επίσης δεν λέω ότι η ατοµική αγαθοεργία θα αντιµετωπίσει τα θεµελιώδη κοινωνικά προβλήµατα. Για κάτι τέτοιο, χρειαζόµαστε δοµικές αλλαγές, φραγµούς, αν όχι πλήρη διαχωρισµό µεταξύ εµπορικών και επενδυτικών τραπεζών, συµφωνίες επιστροφής των αδικαιολόγητων µπόνους, φορολόγηση των χρηµατοπιστωτικών συναλλαγών, και άλλα. Ούτε και λέω ότι αυτοί οι τραπεζίτες είναι κακοί άνθρωποι. Αντιµέτωποι µε τόσο οργανωµένους πειρασµούς, πώς θα µπορούσαν να αντισταθούν;
Το µόνο που λέω είναι ότι εδώ υπάρχει κάτι που µπορεί να κάνει – για να βοηθήσει τώρα – µια συγκεκριµένη ιστορική οµάδα ατόµων τα οποία πλούτισαν πάρα πολύ και πολύ γρήγορα, εις βάρος των άλλων απ’ ό,τι φαίνεται. Πείτε το εξιλέωση, αν θέλετε. Πείτε ότι «θα κάνετε το σωστό». Πείτε το όπως θέλετε. Απλώς κάντε το!
O κ. Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
