Οσοι μετά την έγκριση του γερμανόπνευστου σχεδίου διάσωσης της Ελλάδας, της Ευρώπης και του ευρώ υποψιάζονταν ότι τώρα αρχίζουν τα δύσκολα (και για την Ελλάδα και για την Ευρώπη και για το ευρώ), μοιάζουν να επιβεβαιώνονται νωρίς νωρίς. Οι αναλύσεις της «επόμενης Δευτέρας» έπειτα από τη διπλή σύνοδο κορυφής της περασμένης εβδομάδας, όπως και οι αντιδράσεις των αγορών, είναι επιφυλακτικές. Και η επιφυλακτικότητα οφείλεται στην πτωτική πορεία της αναπτυξιακής πορείας της Ευρώπης. Είναι όμως ευτύχημα που η προβληματική περιστρέφεται γύρω από την δυνατότητα της Ευρώπης να κάνει τη μεγάλη στροφή προς την ανάπτυξη.
Η δεύτερη ανάγνωση που γίνεται σε κάθε φιλόδοξο και πολυαναμενόμενο σχέδιο είναι κατά κανόνα μετριοπαθέστερη από την πρώτη. Ο αρχικός ενθουσιασμός δίνει τη θέση του στις επιφυλάξεις, καθώς αρχίζουν να αναδύονται πάμπολλα «αν» και «εφόσον». «Επενδυτές και αναλυτές υποστηρίζουν ότι το σχέδιο δεν πηγαίνει αρκετά μακριά για να πείσει ότι είναι αρκετό», σημειώνει σε ρεπορτάζ που έκανε σε παράγοντες της αγοράς ο Κιθ Τζένκινς του Bloomberg. Και όποιος βιαστεί να σκεφθεί ότι πρόκειται για εκτιμήσεις βρετανού ρεπόρτερ που δημοσιεύονται σε ευρωσκεπτικιστικό αμερικανικό όμιλο ενημέρωσης, ας προσέξει τις επισημάνσεις του προέρδου της Bundesbank που δημοσιεύει σήμερα η γερμανική εφημερίδα Handelsblatt.
«Η Ευρώπη δεν βρήκε οριστική και διαρκή λύση της κρίσης χρέους. Οι χώρες της ΕΕ (σ.σ. προσοχή, όχι της ευρωζώνης, αλλά ολόκληρης της ΕΕ) πρέπει να μειώσουν τις δαπάνες τους και να εφαρμόσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να βεβαιώσουν ότι βρισκόμαστε στην αρχή του τέλους της αναταραχής», σημειώνει ο Γενς Βάιντμαν. Και προσθέτει ότι «οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναλαμβάνοντας από κοινού μεγαλύτερα ρίσκα και αφήνοντας τις εξουσίες τήρησης των προϋπολογισμών στη δικαιοδοσία των εθνικών κυβερνήσεων δεν μπόρεσαν να διαλύσουν την αβεβαιότητα και την ασάφεια για το μέλλον του ευρώ».
Παραβιάζει ανοικτές θύρες ο γερμανός κεντρικός τραπεζίτης επισημαίνοντας την αδυναμία άσκησης κοινής νομισματικής πολιτικής στην Ευρώπη χωρίς κοινή οικονομική διακυβέρνηση. Ομως δεν είναι τυχαία η χρονική συγκυρία του άρθρου του στη Handelsblatt, η σύμπτωση δηλαδή με την αυριανή αλλαγή φρουράς στην ΕΚΤ, από την οποία αποχωρεί ως γνωστόν ο γάλλος Ζαν-Κλοντ Τρισέ για να αναλάβει καθήκοντα προέδρου της Ευρωτράπεζας από τον ιταλό Μάριο Ντράγκι. Ο Βάιντμαν θέλει να επισημάνει τις ενδημικές αδυναμίες του ευρωπαϊκού εγχειρήματος με την ευρεία έννοιά του.
Οι αδυναμίες αυτές περιοδικώς επιστρέφουν στην επικαιρότητα και πλήττουν την αξιοπιστία και του ευρώ και της ευρωζώνης και των κρατών-μελών της. «Το ευρωπαϊκό σχέδιο είναι ένα γιγαντιαίο επικοινωνιακό τέχνασμα. Επιχειρεί να συγκαλύψει τους κινδύνους και το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι έχουν στερέψει από ρευστότητα», δήλωσε από τη Γλασκώβη στο Bloomberg ο Στιούαρτ Τόμσον, ο οποίος διαχειρίζεται επενδύσεις σταθερού εισοδήματος συνολικού ύψους 121 δισ. ευρώ για λογαριασμό της Ignis Asset Management.
Το Bloomberg εδράζει τις αμφιβολίες του για τη βιωσιμότητα της ευρωπαϊκής λύσης στο γεγονός ότι η οικονομία της ευρωζώνης φρενάρει αντί να κερδίζει ταχύτερους αναπτυξιακούς ρυθμούς. Το 2010 η ανάπτυξη στην ευρωζώνη ήταν 1,8%, ενώ εφέτος υπολογίζεται να επιβραδυνθεί στο 1,6% και το 2011 στο 0,7%, αναφέρεται στο ρεπορτάζ, στο οποίο αναλυτές αναρωτιούνται πώς θα εφαρμοστούν τα εξαγγελθέντα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης με την οικονομία να χάνει τη δυναμική της. Διότι «μειώσεις των δαπανών δεν μπορούν να εφαρμοστούν σε οικονομίες που οδεύουν προς την ύφεση», όπως σημειώνει ο Τόμσον.
Οι αντιδράσεις των αγορών συνηγορούν στο αίσθημα επιφυλακτικότητας, που επιστρέφει, για τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Το ευρώ υποχωρεί σήμερα από τα 1,42 στα 1,40 δολάρια και – κυρίως – όλες οι ενδείξεις προοιωνίζονται συνέχιση των πιέσεων στις αγορές ομολόγων της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Τα κόστη δανεισμού της Ιταλίας και δευτερευόντως της Ισπανίας πλησιάζουν πλέον σε επίπεδα τελείως ασύμφορα για εξωτερικό δανεισμό.
Απορρίπτει το σχέδιο η Moody’s
Εξάλλου, σήμερα το πρωί στην εβδομαδιαία αναφορά της η Moody’s κρίνει το σχέδιο διάσωσης που ανακοίνωσαν τα ξημερώματα της περασμένης Πέμπτης οι Ευρωπαίοι ηγέτες «οριακά θετικό» για τις τράπεζες, «αρνητικό» για τους πιστωτές της Ελλάδας και επίσης «αρνητικό» για τις χώρες τις ευρωζώνης των οποίων η πιστοληπτική ικανότητα αξιολογείται με «τριπλό Α».
Αποδέκτις της αναφοράς της Moody’s είναι βεβαίως μία: η Γαλλία, η οποία θα πρέπει να περιμένει το επόμενο χρονικό διάστημα την υποβάθμισή της από την ανώτατη βαθμίδα αξιολόγησης, με ό,τι διαλυτικό και αποσταθεροποιητικό σημαίνει μια τέτοια εξέλιξη για την ευρωπαϊκή οικονομική αλλά και πολιτική συνοχή.
Οπαδός του Τόμπιν ο Σόιμπλε
Μείζονα ενθαρρυντική εξέλιξη για την Ευρώπη είναι σήμερα η συνέντευξη του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στους Financial Times. Ο γερμανός υπουργού Οικονομικών σημείωσε ότι η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει την παγκόσμια πρωτοβουλία αφ’ ενός για την επιβολή ενός φόρου στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές που θα περιορίσει την κερδοσκοπία και αφ’ ετέρου για την υιοθέτηση μιας αυστηρότερης ρύθμισης του τρόπου λειτουργίας των μεγάλων τραπεζών και του «σκιώδους» τραπεζικού τομέα, που είναι τα hedge funds (αμοιβαία κεφάλαια υψηλού ρίσκου).
«Αν η Βρετανία μπλοκάρει μια συμφωνία στο πλαίσιο της ΕΕ για την επιβολή ενός τέτοιου φόρου, η ευρωζώνη θα πρέπει να προχωρήσει μπροστά μόνη της», είπε χαρακτηριστικά ο Σόιμπλε. Και πρόσθεσε ότι πρέπει να γίνουν «μεγάλα βήματα» προς την κατεύθυνση της «φορολογικής ενοποίησης» των 17 κρατών-μελών της ευρωζώνης, διότι η ενοποίηση αυτή θα συμβάλει στη σταθερότητα του κοινού νομίσματος.
Ούτε η χρονική συγκυρία της συνέντευξης Σόιμπλε είναι τυχαία. Διότι την προσεχή Παρασκευή οι ηγέτες του G20 θα μεταβούν στις Κάννες της Γαλλίας για μια σύνοδο κορυφής το διακύβευμα της οποίας είναι να μην υποτροπιάσει η παγκόσμια οικονομική κρίση. Ο υπ’ αριθμόν 2 σε πολιτική ισχύ (μετά από την Ανγκελα Μέρκελ) Ευρωπαίος πολιτικός σήμερα, εκείνο που θέλησε να κάνει ήταν να διαβεβαιώσει τους μη Ευρωπαίους ηγέτες του G20 και κυρίως του Αμερικανούς είναι ότι ακόμη και αν αποτύχει η διεθνής κοινότητα να συμφωνήσε σε μια ουσιαστική «ρύθμιση» των διεθνών αγορών, που θα έθετε τέρμα στη σημερινή ασυδοσία, η Ευρώπη των 27 ή έστω και η ευρωζώνη των 17, είναι αποφασισμένη να προχωρήσει μόνη της προς την κατεύθυνση αυτή.
Η συνέντευξη Σόιμπλε προοιωνίζεται ένα ανανεωμένο γαλλογερμανικό μέτωπο προς την κατεύθυνση της επιβολής ενός είδους φόρου Τόμπιν στις διεθνείς συναλλαγές, δεδομένου ότι η κυβέρνηση του Παρισιού και ο ίδιος ο πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί επιβεβαίωσαν επανειλημμένως στις πρόσφατες συνόδους κορυφής των Βρυξελλών ότι στηρίζουν με θέρμη μια τέτοια προοπτική.
Ισως εκείνοι που ποντάρουν στις συνήθεις «αντιδράσεις Ραν Ταν Πλαν» των Ευρωπαίων έπειτα από μια σημαντική απόφαση που λαμβάνουν (θυμίζουμε ότι ο διάσημος σκύλος του Λούκι Λουκ μόλις εκτέλεσε, για πρώτη φορά, σωστά μια αποστολή έπεσε σε… κώμα) για να συνεχίσουν να δρουν και να κερδοσκοπουν ανεξέλεγκτα, ίσως λέμε…, αρχίσουν να ξεβολεύονται κάπως. Ε, αν είναι για το καλό της ενωμένης Ευρώπης, που ανεξάρτητα από ιστορικές συνόδους και ρηξικέλευθες αποφάσεις παραμένει στο «στόχαστρο των αγορών», μάλλον αξίζει τον κόπο το ξεβόλεμα.
