Αυτοί που βγήκαν από τα σπίτια τους στο Νέο Ηράκλειο ένα απόγευμα της προπερασμένης εβδομάδας, ακούγοντας κάποιον άνθρωπο να φωνάζει κατατρομαγμένος, αντίκρισαν έναν σκύλο πίτμπουλ που, έχοντας δαγκώσει πρώτα τον άνθρωπο αυτόν, είχε στη συνέχεια βυθίσει βαθιά τα δόντια του στον σκύλο του. Ακόμη και όταν κατέφυγαν κατατρομαγμένοι, σκύλος και άνθρωπος, στην είσοδο μιας πολυκατοικίας, το άλλο ζώο, εκτός εαυτού, συνέχισε να πέφτει με όλη του τη δύναμη επάνω στο τζάμι της πόρτας, ώσπου εμφανίστηκε ο ιδιοκτήτης του και, εκτός εαυτού και εκείνος, φιλοδώρησε με αρκετές ξυλιές τον «τρομοκράτη» σκύλο του. Οι περίοικοι αναστατώθηκαν για λίγο, σκέφθηκαν ότι την επόμενη φορά που θα σπάσει την αλυσίδα του το πίτμπουλ μπορεί να είναι εκείνοι οι… τυχεροί που θα τους βρει μπροστά του, αλλά και τι να έκαναν;
Ο «λάθος» σκύλος
Από περιστατικά όπως αυτό που περιέγραψα και παρατηρώντας τις δυσκολίες που έχουν με τον σκύλο τους κάποιοι γνωστοί μου άρχισα να υποψιάζομαι ότι δεν είναι και τόσο απλό πράγμα το να βάλεις ακόμη και αυτό το πλάσμα, που θεωρείται «ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου», στην καθημερινή σου ζωή. Ή, για να το θέσω και αλλιώς, νομίζουμε μερικοί ότι ξέρουμε αρκετά για να γίνουμε στη στιγμή και χωρίς πολλή σκέψη οι καλοί κηδεμόνες ενός οποιουδήποτε σκύλου, είτε τον «σώσαμε» από τις δυσκολίες του δρόμου είτε πληρώσαμε αρκετά χρήματα για να τον φέρουμε στο σπίτι από τη βιτρίνα (και τις κακουχίες) ενός καταστήματος για κατοικίδια. Οπως όμως μου εξήγησε κάποιος που ήξερε μερικά πράγματα παραπάνω από εμένα, μπορεί να τύχει να αποκτήσουμε τον εντελώς λάθος τύπο σκύλου. Για παράδειγμα, πολλοί ξετρελαίνονται με τα χάσκι. Τα παράξενα μάτια τους, το ασημένιο και πλούσιο τρίχωμά τους. Δεν ξέρουν όμως ότι αυτά τα σκυλιά δεν είναι για το σπίτι. Μέσα από αλλεπάλληλες διασταυρώσεις φτιάχτηκαν για να τραβούν έλκηθρα. Εχουν τεράστια σωματική δύναμη, αλλά μόλις βρουν την πόρτα ανοιχτή, αν δεν είναι εκπαιδευμένα, έχουν τάσεις φυγής.
Κύριος, αφεντικό ή κάτι άλλο;
«Αυτός που παίρνει έναν σκύλο στο σπίτι γίνεται ο θετός γονιός του. Είτε τον υιοθετεί σε μικρή είτε σε μεγάλη ηλικία, δεν είναι σωστό να τον αποκαλούμε ιδιοκτήτη, κύριο ή αφεντικό. Το πιο σωστό είναι να αισθάνεται κάποιος “κηδεμόνας” του σκύλου του. Να ξέρει ότι ο φόβος – λίγος ή πολύς, δεν έχει σημασία – φρενάρει, ακόμη και σταματά τη δυνατότητα επεξεργασίας των διαφόρων ερεθισμάτων από τον εγκεφαλικό μηχανισμό μέσω του οποίου μαθαίνει ο σκύλος. Οταν τα ερεθίσματα του προκαλούν φόβο, κάνουν ένα ζώο να περάσει σε αμυντική συμπεριφορά για λόγους αυτοσυντήρησης. Οταν τρομάζουμε τον σκύλο μας φωνάζοντας “μη” ή τον πονάμε τραβώντας το λουρί ή τον χτυπάμε, το κάνουμε για δύο λόγους: είτε γιατί νομίζουμε ότι έτσι επικοινωνούμε μαζί του είτε γιατί εκτονώνουμε ένταση συσσωρευμένη από αλλού επάνω του γιατί εκεί μας παίρνει. Στην πραγματικότητα όμως η επικοινωνία διακόπτεται».
Ακούω επί ώρες το Βλάση Σαρλά, εκπαιδευτή στο Θετικό Σχολείο Σκύλων, να μου εξηγεί νοοτροπίες ανθρώπων και συμπεριφορές σκύλων. Η λέξη «θετικό» στον τίτλο της σχολής του και στον τίτλο του εκπαιδευτή δηλώνει ότι: « επιβραβεύουμε συστηματικά κάθε επιθυμητή συμπεριφορά μειώνοντας κάθε ανεπιθύμητη. Σε καμία περίπτωση δεν μιλάμε επιτακτικά ή απειλητικά (λέγοντας ΜΗ) στον σκύλο και δεν τον χειραγωγούμε τραβώντας το λουρί του! Ο σκύλος ποτέ δεν κάνει κάτι επίτηδες για να μας ενοχλήσει ή να μας εκδικηθεί, όπως συχνά ακούγεται. Αν, επικοινωνώντας με το σκυλίσιο κώδικα, δηλαδή με τη γλώσσα του σώματός μας, καταλαβαίνει ότι ενοχλούμαστε, υποχωρεί. Ο κατοικίδιος σκύλος από τη φύση του επιθυμεί να συμμετέχει στη ζωή μας και έχει την τάση να βοηθά τον άνθρωπο όπου μπορεί!». Ο κ. Σαρλάς δεν ανήκει σε αυτούς που πιστεύουν ότι επειδή ο σκύλος είχε πρόγονο το λύκο, σαν ζώο αγέλης, πρέπει να του δείξουμε, έστω και βίαια, ποιος είναι ο αρχηγός, δηλαδή εμείς και άρα να καταλάβει ότι πρέπει να υπακούει. «Ο σκύλος είναι ζώο αγέλης», λέει, «όμως η ανθρώπινη οικογένεια δεν είναι αγέλη αλλά ομάδα ανομοιογενής με διαφορετικούς κανόνες, πολλές παραμέτρους, σε ένα παρα-φύση περιβάλλον! Ο σκύλος ζει περισσότερο σαν θετό παιδί απόλυτα εξαρτώμενο από εμάς παρά σαν μέλος αγέλης που φοβάται και «σέβεται» τον αρχηγό— οπότε δεν τρώει πρώτο— δεν ζευγαρώνει παρουσία του αρχηγού αλλά κρυφά όταν εκείνος απουσιάζει».
Ο πεντάλογος του κηδεμόνα
«Οποιος παίρνει σκύλο δεν πρέπει να το κάνει αυτό για να έχει κάποιον να τον διατάζει» μου λέει. Από τη σχέση της σκλαβιάς δεν παίρνεις κάτι. Οταν τον ρωτούν «ποιον σκύλο να πάρω;», τους απαντά: «Δεν σε ξέρω, άρα δεν μπορώ να σου πω». Πρέπει δηλαδή ανάλογα με τον χαρακτήρα σου, με τον τρόπο ζωής σου, με το αν δέχεσαι και πόσο να σου χαλάσει τη βολή σου ένας νέος συγκάτοικος, να αποφασιστεί ποιος θα είναι αυτός. Οχι να πάρεις όποιον σου γυάλισε στο μάτι και μετά να ανακαλύψεις ότι δεν ταιριάζετε. Γιατί ζώντας μαζί σου θα γίνει ένα από τα πιο εξαρτημένα άτομα της ζωής σου και πρέπει αυτό να το θυμάσαι από την αρχή. Οταν τον ρωτώ τι δεν πρέπει να κάνουμε, μου απαντά: «Εγώ δεν λέω τι να μην κάνεις. Προτιμώ να σου πω τι να κάνεις. Και ανάμεσα σε αυτά είναι τα εξής:
· Να έχει χώρο δικό του.
· Να τον αφήνεις να κοιμάται και να έχει ησυχία. Μερικοί δεν κλείνουν καν την τηλεόραση και ο ήχος τον ενοχλεί πολύ.
· Τα καινούργια πράγματα να μπαίνουν στο πρόγραμμα σταδιακά και με ευχάριστους συσχετισμούς (φαγητό, παιχνίδι).
· Ο,τι επιβραβεύεται να επαναλαμβάνεται.
· Οταν το ζώο βρίσκεται σε υπερένταση δεν το κοιτάζουμε καν, μιας και η προσοχή μας είναι από τις μεγαλύτερες επιβραβεύσεις! Διαφορτικά η υπερένταση πολλαπλασιάζεται και διαιωνίζεται».
Και ας μη συγχέουμε τα παιδιά με τα σκυλιά. Τα παιδιά τα μεγαλώνουμε για να φύγουν από κοντά μας, ενώ με τα σκυλιά συμβαίνει το αντίθετο. Χρειάζεται λοιπόν να μαθαίνουμε από νωρίς το πώς θα ζούμε μαζί τους στον ίδιο χώρο αρμονικά και αυτό δεν το βρίσκει εύκολα κάποιος μόνος του. Χρειάζεται κάποιος να μας δώσει πληροφορίες και οδηγίες.
Οι προσεκτικοί πάντως μελετητές της συμπεριφοράς των σκύλων στα σπίτια επιμένουν στο να μη μένουμε σε κάποιο απλό πρόγραμμα κινήσεων αλλά να προσέξουμε τον κόσμο που θεωρεί ο καθένας από τους δύο, κηδεμόνας και κηδεμονευόμενος, ως τον περίγυρό του. Για να δούμε πόσο οι προδιαγραφές τους είναι διαφορετικές και οι γλώσσες τους, όχι μόνον όποιες μιλούν αλλά και όποιες καταλαβαίνουν, είναι διαφορετικές, οπότε και οι παρεξηγήσεις παραμονεύουν, θα αναφερθούμε στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τον χρόνο ένας σκύλος, με βάση τις παρατηρήσεις από μακροχρόνιες έρευνες.
Ταξίδια στον χρόνο με τη μύτη
Επιστρέφεις στο σπίτι ύστερα από μια κουραστική ημέρα στη δουλειά και βρίσκεις στο σπίτι ζημιές από τον σκύλο που χαιρέτησες το πρωί όσο πιο σωστά σου έμαθε ο εκπαιδευτής να κάνεις. «Φορτώνεις», όπως λέμε, ξεχνάς επομένως και τους κανόνες και αρχίζεις να μαλώνεις τον αγαπημένο σου συγκάτοικο. Δυστυχώς όμως εκείνος δεν έχει τη δυνατότητα να συνδέεται τόooσο μακριά πίσω στο παρελθόν και να θυμάται το τι έκανε. Ζει σχεδόν αποκλειστικά στο παρόν. Ετσι, ψάχνει να καταλάβει τι κακό έκανε το πολύ τις λίγες στιγμές πριν. Και συνδέει την επίπληξη με το παρόν. Πλήρης ασυνεννοησία και φυσικά αποτυχία.
Ο σκύλος όπως είπαμε ζει σχεδόν αποκλειστικά στο παρόν. Υπάρχει όμως μια περίπτωση σύνδεσής του με το παρελθόν για να θυμηθεί κάτι που έγινε πριν, αλλά αυτό γίνεται αυστηρά για λόγους επιβίωσης. Είναι η σχέση κάποιας τροφής που έφαγε και του δημιούργησε προβλήματα αργότερα. Τότε είναι σε θέση να θυμηθεί ποια οσμή είχε ό,τι έφαγε και αυτό πλέον να προσπαθήσει να το αποφύγει στο μέλλον.
Ακόμη κάτι αρκετά δύσκολο απλά να το φανταστεί κάποιος είναι το ότι κάποια διαίρεση του χρόνου σε απώτερο ή νεότερο παρελθόν και παρόν έχει να κάνει κυρίως με τις οσμές. Μια οσμή που φθάνει αρκετά αδυνατισμένη στη μύτη του σκύλου τού δίνει την αίσθηση πως ό,τι συνδέεται μαζί της έχει συμβεί κάπου αρκετά πιο πίσω χρονικά, μια πιο έντονη οσμή συνδέεται με το πρόσφατο παρελθόν και κάποια άλλη με το τώρα. Και εδώ μπορούμε να δώσουμε και με αριθμούς και περιγράφοντας τον μηχανισμό εισαγωγής αέρα το πόσο ο σκύλος ζει έντονα και παίρνει πληροφορίες από τον κόσμο των οσμών σε αντίθεση με τον κόσμο των εικόνων που είναι περισσότερο ο δικός μας κόσμος. Πολλοί άλλωστε θα έχουν προσέξει πόσο αδιάφορος είναι ένας σκύλος για το τι παίζεται στην οθόνη της τηλεόρασης. Δεν είναι όμως καθόλου αδιάφορος για τα παπούτσια των ανθρώπων, για παράδειγμα. Οταν όμως η δική μας μύτη διαθέτει έξι εκατομμύρια σημεία όπου είναι εγκατεστημένοι οσφραντικοί υποδοχείς για να αναγνωρίζουν και να ερεθίζονται από διάφορα μόρια στέλνοντας ένα αντίστοιχο μήνυμα μέσω των νεύρων στον εγκέφαλο, ένα λαγωνικό διαθέτει τριακόσια εκατομμύρια! Και επιπλέον εμείς οι άνθρωποι πρέπει πρώτα να εκπνεύσουμε τον προηγούμενο αέρα προτού εισπνεύσουμε νέα ποσότητα αέρα. Ο σκύλος δεν χρειάζεται να κάνει κάτι τέτοιο. Η διαρκής κίνηση που βλέπουμε να κάνουν τα ρουθούνια του έχει σκοπό να σπρώχνει τον αέρα πιο μέσα στη μύτη και αυτός να βγαίνει τελικά, όπως έδειξε η φωτογράφιση με πολύ ευαίσθητες μηχανές, από ειδικές σχισμές στα πλάγια. Ετσι έχει στη διάθεσή του ένα συνεχές ρεύμα αέρα με όλες τις οσμές που ταξιδεύουν μαζί. Οι εκπαιδευτές άλλωστε πολλές φορές συμβουλεύουν αυτούς που λείπουν για μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα στην ημέρα να αφήνουν κάτι δικό τους, με έντονη τη δική τους μυρωδιά σε ελεύθερη πρόσβαση για τον σκύλο, μαζί βέβαια και με άλλα παιχνίδια που θα μπορούσαν να του κρατήσουν κάπως το ενδιαφέρον κατά τη διάρκεια της αφόρητης πολλές φορές για εκείνον απουσίας αυτού που τον ταΐζει και τον περιποιείται.
Γιατί δεν βλέπουν τηλεόραση…
Στο θέμα της ακοής οι άνθρωποι υπερτερούν πέρα από τις κλασικές εκείνες διηγήσεις για τις σφυρίχτρες με τους υπερήχους που ακούν μόνον οι σκύλοι. Αρκεί όμως στους τετράποδους φίλους μας να μπορούν να προσδιορίσουν το από πού έρχεται κάποιος ήχος και μετά να αναλάβει η όσφρηση και λίγο η όραση τα υπόλοιπα. Οι σκύλοι δεν διαθέτουν ωχρά κηλίδα και έτσι δεν έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη κεντρική όραση όπως εμείς. Οι σκύλοι με μακρύ το μπροστινό μέρος του προσώπου τους είναι φτιαγμένοι για κυνήγι ή για να φυλάσσουν άλλα ζώα χάρη σε μια ειδική κατασκευή στο εσωτερικό του ματιού τους που τους επιτρέπει να διαθέτουν πανοραμική και πολύ καλής ποιότητας όραση.
Σκύλος και λύκος
Το ότι ο λύκος πλησίασε πρώτος τους ανθρώπινους οικισμούς γιατί μπορούσε να τραφεί από τα απορρίμματά τους είναι πλέον βέβαιο. Προφανώς εκείνα τα ζώα που είχαν μια διάθεση πιο φιλική επεβίωσαν καλύτερα και περισσότερο. Ετσι άρχισαν να δημιουργούνται οι πρώτοι δεσμοί με τον άνθρωπο, που είδε εν τω μεταξύ ότι θα μπορούσε να αποκτήσει έναν καινούργιο βοηθό. Ετσι τελικά ο σκύλος «αποφάσισε» να μην κυνηγάει ο ίδιος την τροφή του αλλά να την παίρνει από τον άνθρωπο προσφέροντάς του απεριόριστη σχεδόν υπακοή. Οι σκύλοι, ακόμη και όταν είναι αδέσποτοι, δεν δημιουργούν αγέλες με δομή όπως αυτή των λύκων. Δεν συνεργάζονται στο κυνήγι για την απόκτηση κοινής τροφής αλλά κυνηγούν παράλληλα. Επίσης η μελέτη της συμπεριφοράς των λύκων αποκάλυψε ότι συνιστούν στην πραγματικότητα οικογένειες και όχι ομάδες με αιματηρούς ανταγωνισμούς ως προς την αρχηγία. Αυτά είναι επινοήσεις κάποιων άλλων, δίποδων όμως, που μεταφέρουν τα πάθη τους και σε πλάσματα όπως αυτά τα παράλογα φτιαγμένα και τρελαμένα μερικές φορές πίτμπουλ.
Το ανθρώπινο χέρι καλό είναι να συνδέεται μόνο με εκφράσεις αγάπης. Δεν χρειάζεται βία για τη νουθεσία
ΜΑΛΩΜΑ ΝΑΙ, ΒΙΑ ΟΧΙ
Οπως είπαν στο «Βήμα» οι εκπαιδευτές της σχολής SamisLand κκ. Σ. Σταθερόπουλος και Κ. Χατζηδούκας:
Σαφέστατα και υπάρχουν περιπτώσεις που θα μαλώσουμε τον σκύλο μας, χωρίς όμως να ασκούμε επάνω του βία. Ο τόνος της φωνής μας θα είναι ανάλογος με την περίπτωση. Δηλαδή αν η πράξη είναι αρνητική εμείς θα πρέπει να τον μαλώσουμε με μονολεκτικές λέξεις (όπως το «μη»). Η φωνή μας θα πρέπει να είναι σταθερή και με ένταση. Σε αντίθετη περίπτωση, σε κάτι θετικό από μέρους του, επιβραβεύουμε το σκύλο μας χαϊδεύοντάς τον και μιλώντας του γλυκά.
Οταν ένας σκύλος ουρεί σε έναν κλειστό χώρο, μας δείχνει στοιχεία του χαρακτήρα του, όπως η κυριαρχικότητα και η εκδικητικότητα για κάποια ενέργειά μας. Το αφεντικό του πρέπει να το μαλώνει εκείνη τη στιγμή ώστε ο σκύλος να κατανοήσει την αρνητική του πράξη.
Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ασκούμε βία επάνω στα σκυλιά, ούτε με το χέρι ούτε με κάτι άλλο, ακόμη και με μια τυλιγμένη εφημερίδα για παράδειγμα, γιατί με την πράξη μας αυτή το μόνο που μπορούμε να επιτύχουμε είναι να του δημιουργήσουμε φόβο (και το φοβισμένο σκυλί είναι από τα συχνά προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι εκπαιδευτές). Τα σκυλιά πρέπει να συνδέουν την κίνηση του χεριού μας με πράξη που δηλώνει αγάπη και επιβράβευση.
Δεν έχει και τόσο νόημα να πούμε ότι υπάρχουν ράτσες έξυπνες ή λιγότερο έξυπνες, αλλά ράτσες που ταιριάζουν καλύτερα στις ανάγκες μας. Και ο πρωταρχικός ρόλος της εκπαίδευσης δεν είναι να μάθει ο σκύλος να κάνει διάφορα γυμνάσματα, αλλά να βελτιωθεί η επικοινωνία ανάμεσα στον σκύλο και στον άνθρωπο.
Τα πίτμπουλ μπορεί να χαρακτηριστούν ως παρεξηγημένα σκυλιά καθώς θεωρούνται από πολλούς επικίνδυνα, αλλά αυτό είναι και άδικο. Πρόκειται για δυνατά σκυλιά που δημιουργήθηκαν κάποτε για να κατεβαίνουν σε έναν λάκκο (=pit) και να παλεύουν κυριολεκτικά με νύχια και με δόντια σαν ταύροι (=bull). Αν εθιστούν στη βία μπορούν να γίνουν επικίνδυνα. Και μόνο τότε είναι που διατρέχουμε κάποιον κίνδυνο. Σαφέστατα όμως μπορούν με την κατάλληλη εκπαίδευση να συμπεριφέρονται όπως όλα τα σκυλιά.
Για να γίνει κάποιος εκπαιδευτής σκύλων θα πρέπει πρώτα να παρακολουθήσει σεμινάρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επειτα θα πρέπει να δουλέψει διπλά σε κάποιον έμπειρο εκπαιδευτή για να αποκτήσει την απαιτούμενη εμπειρία. Βέβαια οι σπουδές δεν αρκούν, καθώς ο εκπαιδευτής θα πρέπει να έχει μεράκι και αγάπη για τα σκυλιά.
Τα πιτ μπουλ είναι παρεξηγημένα. Γίνονται επικίνδυνα μόνο όταν εθιστούν στη βία
ΔΙΑΛΥΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ
· Οι σκύλοι δεν καταλαβαίνουν ολόκληρες λέξεις. Τα ονόματά τους αρκεί να είναι μονοσύλλαβα ή το πολύ δισύλλαβα. Και από αυτά κάποιο χαρακτηριστικό ήχο πιάνουν. Οι ερευνητές διεπίστωσαν ότι από τη λέξη «sit» (δηλαδή «κάτσε») πιάνουν μόνο τον ήχο του t.
· Παίρνοντας σκύλο από κατάστημα έστω και με πιστοποιητικό δεν έχουμε εξασφαλίσει ότι έχει περάσει τα καλύτερα ως τότε. Και αυτός και η μητέρα του.
· Δεν μαθαίνει ο σκύλος με τη βία. Και βία είναι ακόμη και τα απαράδεκτα ηλεκτρικά κολάρα που πωλούνται σε καταστήματα και τον φιλοδωρούν με ένα ηλεκτροσόκ ακόμη και όταν πάει να γαβγίσει.
· Ο περίπατος δεν είναι απλή διαδικασία. Πρέπει να μάθεις κι εσύ και το ζώο να μην τραβάει ο ένας τον άλλον προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Εχουν καταγραφεί περιπτώσεις σκύλων που έχασαν το τρίχωμά τους επειδή ο περίπατός τους δεν ήταν άλλο από μια τραυματική εμπειρία.
· Ο σκύλος που δαγκώνει δείχνει ότι δεν έχει μεγαλώσει σωστά. Αν δαγκώνει τους κηδεμόνες του δείχνει ότι περνάει άσχημα, τρώει ξύλο και αδικαιολόγητες τιμωρίες. Αν δαγκώνει άλλους, έχει εκπαιδευθεί λάθος.
· Ο σκύλος δεν εκπαιδεύεται εξίσου αποτελεσματικά σε οποιαδήποτε ηλικία. Το πλάσιμό του πρέπει να γίνεται στους τρεις έως έξι πρώτους μήνες της ζωής του. Πέρα από τους δώδεκα μήνες η απαιτούμενη προσπάθεια αυξάνεται εκθετικά.
· Τα αδέσποτα αναπτύσσουν με τον χρόνο και τις δυσκολίες που συναντούν μια εκπληκτική συμπεριφορά. Σέβονται τις καταστάσεις που συναντούν στον δρόμο τους, επιβιώνουν και έχουν αξιοπρεπέστατη συμπεριφορά. Αν τα πάρεις σε ένα σπίτι όπου υπάρχει και άλλος σκύλος, αν αυτός τούς δείξει με γαβγίσματα ότι ενοχλήθηκε εγκαταλείπουν αμέσως το σπίτι!
