Η Ευγενία Φακίνου µε υποδέχεται ένα µουντό φθινοπωρινό πρωινό στο διαµέρισµά της – «θα µας βρεις εύκολα, είναι µια µικροαστική πολυκατοικία» θα µου πει – στις παρυφές του Χαλανδρίου. Ενα σπίτι γεµάτο συγγραφείς, καθώς ο σύζυγός της Μιχάλης Φακίνος και η κόρη της Μαρία είναι επίσης συγγραφείς. Εχει µόλις κυκλοφορήσει το νέο της βιβλίο και έχουµε δώσει ραντεβού να µιλήσουµε γι’ αυτό.
Παρατηρώ την έκδοση. Οµορφο χτυπητό εξώφυλλο ενώ µικρά σχέδια κοσµούν την αρχή κάθε κεφαλαίου. Μου θυµίζει ότι ξεκίνησε ως γραφίστας και συζητάµε για την καλλιέπεια στο βιβλίο, κάτι που λείπει στις ηµέρες µας: τα περισσότερα µοιάζουν ανυπόφορα µεταξύ τους τείνοντας στην ιλουστρασιόν εκδοχή των µπεστ σέλερ.
Το µυθιστόρηµα Το τρένο των νεφών είναι διαφορετικό από τα προηγούµενά της αλλά και συνέχειά τους. «Είχα αφήσει µια εκκρεµότητα στο διήγηµα µε τον Ε. Χ. Γονατά (”Φιλοδοξίες κήπου”), την οποία συνέχισα να έχω και στο επόµενο, το “Οδυσσέας και µπλουζ”. Ο Οδυσσέας γράφει ένα βιβλίο που δεν τελειώνει κι εγώ δεν µπορούσα να βρω ποιο είναι αυτό το βιβλίο. Μια µέρα, από το πουθενά, µου ήρθε η ιδέα. Είχα δει παλαιότερα ένα ντοκυµαντέρ για το “τρένο των νεφών”, ένα υπαρκτό τρένο που διέσχιζε σε παλιότερες εποχές την οροσειρά των Ανδεων από την Αργεντινή και κατέληγε στο Βαλπαραΐσο της Χιλής. Επίσης δεν ξέρω πώς µου ήρθε στο µυαλό ο ήρωάς µου, ο Κανένας, που επιβιβάζεται στο τρένο των νεφών και σε κάθε βαγόνι που µπαίνει µεγαλώνει κατά δέκα χρόνια. Στο πρώτο βλέπει τους αυτόχθονες Ινδιάνους, στο δεύτερο ένα θεατρικό δρώµενο που αναπαριστά τα δεινά των αυτοχθόνων από τους κατακτητές, στο τρίτο συναντά προσωπικότητες της λατινοαµερικανικής ιστορίας, νεκρούς πια, και στο τελευταίο συναντά έναν συγγραφέα που είναι συγχρόνως ο Μπόρχες και ο Οµηρος» λέει.
Το κείµενο της Φακίνου διαθέτει την πρωτοτυπία ότι εµπεριέχει αυτούσια κοµµάτια από µυθιστορήµατα λατινοαµερικανών συγγραφέων. «Μου άρεσε το θέµα αλλά αισθανόµουν δέος µπροστά στην “κατασκευή” του» εξηγεί. «∆ιάβασα Ιστορία και 40 βιβλία λατινοαµερικανικής λογοτεχνίας, αποδελτίωσα τα 28 και ρίσκαρα βάζοντας στη ροή του δικού µου κειµένου αποσπάσµατα από αυτά τα βιβλία. Γιατί πιστεύω ότι η λογοτεχνία συνοµιλεί όπως συνοµιλεί και η ιστορία των λαών. Αυτό ήταν το στοίχηµά µου».
∆εν φοβήθηκε τη σύγκριση; «Ναι, φοβόµουν µήπως κατηγορηθώ για αµετροέπεια, µήπως τα κείµενά µου είναι κατώτερα αυτών που χρησιµοποιώ. Ο,τι έκανα πιστεύω ότι το έπραξα µε µεγάλο σεβασµό και αγάπη. Ηταν ένα πολύ ενδιαφέρον παιχνίδι. Θα µπορούσα να κλέψω, να τα αλλάξω, να τα διαφοροποιήσω και να µην πάρει χαµπάρι κανένας. Είµαι καθαρός άνθρωπος και προτίµησα το ρίσκο του παιχνιδιού».
«Το » Τρένο των νεφών » είναι κατά κάποιον τρόπο η ιστορία της Λατινικής Αµερικής» λέει η Ευγενία Φακίνου, διευκρινίζοντας ότι ουδέποτε έχει ταξιδέψει στη Λατινική Αµερική – εξάλλου φοβάται τα αεροπλάνα. Κάποιος θα µπορούσε να της πει: «Μα εδώ γίνεται της κακοµοίρας κι εσύ ανατρέχεις στην Ιστορία της Λατινικής Αµερικής;». «Είναι και δική µου απορία» απαντάει «τι δουλειά έχω εγώ µε τη Λατινική Αµερική; Υπάρχει όµως κάτι που συµβαίνει όταν καταλαµβάνεσαι από ένα θέµα. ∆εν πάει να γίνεται γύρω σου ο µαύρος χαµός, εσύ δεν έχεις παρά να του υποταχθείς. Μην ξεχνάτε ότι εµείς οι συγγραφείς δεν δουλεύουµε πάνω στην επικαιρότητα. Χρειαζόµαστε κάποιον χρόνο για να την αφοµοιώσουµε».
Της επισηµαίνω ότι δεν το διάβασα ως ιστορία της Λατινικής Αµερικής αλλά περισσότερο ως ιστορία ενός ανθρώπου που βλέπει το µέλλον του, που γνωρίζει τον κόσµο από την καλή και από την ανάποδη. Συµφωνεί. «Ο Κανένας συµβολίζει τον καθένα, το πώς αντιµετωπίζει κανείς τη ζωή του, τη ζωή που βλέπει να περνά ερήµην του. ∆εν µπορούµε να καθορίσουµε πολλά πράγµατα στη ζωή µας – κι ας πιστεύουµε ότι τα καθορίζουµε».
Εδώ υπεισέρχεται και ο ρόλος του Ελεγκτή. Στο µυθιστόρηµα υπάρχει ένας Ελεγκτής (µε Ε κεφαλαίο) που καθοδηγεί τον ήρωα και τον σπρώχνει να µπαίνει από βαγόνι σε βαγόνι. «Ο καθένας έχει στη ζωή του έναν Ελεγκτή» λέει η συγγραφέας. «Αυτός µπορεί να είναι ο γονιός σου, τα παιδιά σου, η υγεία σου, η οικογένειά σου, το κράτος, η πίστη. Ο Ελεγκτής έχει πλήρη συνείδηση του τι κάνει, είναι αυτός που κρατάει τον ήρωα στο τρένο, είναι αποφασισµένος να ελέγξει την κατάσταση του κάθε ανθρώπου ως το τέλος. Μπορεί να είναι και η µοίρα ή το πεπρωµένο του καθένα µας».
Παρατηρώ ότι Το τρένο των νεφών , µια ιστορία φυγής, διαφέρει θεµατολογικά από τα παλαιότερα βιβλία της. «Στη ζωή µου» λέει η Ευγενία Φακίνου «υπάρχει ένα ορόσηµο, το 2006. Το ανεύρυσµα που µου έτυχε τότε µε άλλαξε. Πήγα και ήρθα από τη ζωή και πλέον αντιλαµβάνοµαι διαφορετικά τα πράγµατα. Εχω µια άλλη στάση ζωής, γι’ αυτό και στα τρία τελευταία µου βιβλία υπάρχει µια θεµατολογική µετατόπιση. Με ενδιαφέρει περισσότερο το υπαρξιακό ταξίδι µέσα µας. ∆εν γυρνάς από τέτοιες περιπέτειες ίδιος, δεν µπορείς να είσαι πια ο ίδιος».
Επηρεάζει η κρίση την καλλιτεχνική δημιουργία; «Πιστεύω» απαντά η Ευγενία Φακίνου «ότι οι δημιουργοί θα αντιδράσουν γιατί έχουν μάθει να δουλεύουν υπό πίεση. Αυτή η κατάσταση θα βγάλει έργο. Οχι τώρα, χρειάζεται χρόνος επεξεργασίας.
Τα πράγματα είναι δύσκολα και αυτή η δυσκολία μπορεί να βγάλει στην επιφάνεια τα καλύτερα στοιχεία. Είχαμε μια μεγάλη χρονική περίοδο που ήρθε στην επιφάνεια η ευτέλεια, το εύκολο». Κάνει μια παύση και σκεπτόμενη δυνατά λέει: «Κοίτα που και οι δύο λέξεις έχουν μπροστά το ευ, δηλαδή το καλό… αλλά δεν ήταν για καλό».
«Σε έναν νέο συγγραφέα θα ήθελα να πω να μην κυνηγήσει το χρήμα και να μην πει ποτέ “βγάζω βιβλίο”. Γιατί εμείς δεν βγάζουμε βιβλία, γράφουμε βιβλία» καταλήγει.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
