Τάφοι ανθρώπων με τα ζώα τους ολόγυρά τους εντοπίσθηκαν στην Μαυροπηγή της Εορδαίας κατά τη διάρκεια ανασκαφής που αποκάλυψε ένα μικρό νεκροταφείο στη θέση Μαύρο Λιθάρι που βρίσκεται στην εξορυκτική ζώνη της ΔΕΗ.
Πρόκειται για ενταφιασμούς 11 ανθρώπων και 16 ζώων -άλογα σκύλοι, βοοειδή, χοίρος- τα οποία είχαν τοποθετηθεί περιμετρικά από τις ανθρώπινες ταφές και σε πολύ μικρή απόσταση: Από μισό μέτρο έως 1,30. Αποσπασματικά εξάλλου εντοπίσθηκαν στον ίδιο χώρο τμήματα μελών άλλων ζώων, όπως πόδια αλόγου και σκύλου, κέρατο και άλλα αδιάγνωστα ακόμη. Αλλωστε δύο σκύλοι είχαν αποκαλυφθεί παλαιότερα σε άλλο αγροτεμάχιο της ίδιας θέσης.
«Η ιδιαιτερότητα του νεκροταφείου αυτού, που δεν την έχουμε συναντήσει αλλού στην Κοζάνη και τα Γρεβενά έγκειται φυσικά στον ενταφιασμό μεγάλου αριθμού ζώων που συνόδευαν τους νεκρούς. Το έθιμο αυτό σπάνια συναντάται σε ανασκαφές και στα παραδείγματα που γνωρίζουμε είτε πρόκειται για άτομα επιφανή (τύμβοι Θράκης με άρματα που σέρνουν άλογα) είτε για τάφους παιδιών συνήθως με το σκύλο τους», ανέφερε το μεσημέρι κατά την παρουσίαση των ευρημάτων η προϊσταμένη της Λ΄Εφορείας Αρχαιοτήτων Δρ Γεωργία Καραμήτρου – Μεντεσίδη.
Οι ταφές είναι οργανωμένοι σε δύο συστάδες εκ των οποίων η μία εκτείνεται σε 100 τ. μ. και αποτελείται από εννέα λακκοειδείς ταφές και οκτώ ζώα (πέντε άλογα και τρεις σκύλους) και η άλλη από δύο ταφές και οκτώ ζώα (δύο άλογα, τρεις σκύλους, δύο βοοειδή και ένα χοίρο). Οι ταφές είναι αντρικές, γυναικείες και μία παιδιού και βρέθηκαν σε μικρό βάθος. Γι΄ αυτό και είχαν διαταραχθεί από τις αρόσεις και μετέπειτα από τις ρίζες δέντρων, που φυτεύτηκαν τα τελευταία χρόνια. Οσο για την χρονολόγησή τους ανάγεται στον 6ο π. Χ. αιώνα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα κοσμήματα που έφεραν οι νεκροί, όπως οι χάλκινες δίδυμες και μονές περόνες που συγκρατούσαν τα ενδύματά τους. Στις ανδρικές ταφές είναι τοποθετηθεί σιδερένια μαχαιρίδια και αιχμές δοράτων ενώ τρεις γυναίκες έφεραν χάλκινα ενώτια και χάλκινα χέλια στους βραχίονες και στα κάτω άκρα πόδια. «Παρόμοια βραχιόλια και μάλιστα πολύσπειρα έφερε γυναικεία ταφή στην κοντινή Ποντοκώμη των υστεροαρχαϊκών χρόνων, ενώ την ίδια συνήθεια είχαν την ίδια εποχή και οι γυναίκες στα ορεινά Πιέρια, όπως διαπιστώθηκε από ανασκαφές τάφων στη Σφηκιά», όπως είπε η κυρία Καραμήτρου – Μεντεσίδη. Τα κτερίσματα συμπληρώνονταν από πήλινα αγγεία διαφόρων ειδών (κανθαρόσχημα, πρόχοι, υδρίες, χυτροειδή), τα οποία ήταν τροχήλατα.
Ο χώρος του νεκροταφείου δεν έχει ανασκαφεί ακόμη ολόκληρος ήδη όμως έχει περισυλλεχθεί μεγάλος αριθμός διάσπαρτων αντικειμένων, που σώζονται αποσπασματικά, όπως χάλκινες περόνες, δύο οκτώσχημες πόρπες από σύρμα και σιδερένια μαχαιρίδια. Κατά την αρχαιολόγο η εικόνα αυτή δείχνει, ότι έχει προηγηθεί, σε άγνωστο χρόνο, διάλυση παρόμοιων ταφών με αυτές που έχουν αποκαλυφθεί όπου υπήρχε γενικευμένος ενταφιασμός ζώων.
