Ποιος θα µπορούσε να φανταστεί ως και πριν από δύο χρόνια ότι η µικρή Ελλάδα θα γινόταν η θρυαλλίδα για τα επόµενα βήµατα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης; Ποιος θα σκεφτόταν ότι το ενδεχόµενο ελληνικής χρεοκοπίας θα ανάγκαζε τον υπουργό Οικονοµικών των Ηνωµένων Πολιτειών να συµµετάσχει σε ένα από τα σηµαντικότερα Eurogroups στην ιστορία της ευρωζώνης; Και ποιος θα πίστευε ότι θα υπήρχαν µεγάλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία που θα προσέτρεχαν στην Κίνα αναζητώντας αγοραστές των κρατικών οµολόγων τους;
Μάλλον κανείς. Σήµερα όµως τα πράγµατα έχουν αλλάξει.
Οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν την Ελλάδα εκτός ευρώ, παρά τα όσα κατά καιρούς λέγονται και γράφονται. Το κόστος µιας τέτοιας επιλογής θα ήταν πολύ βαρύ για όλους.
Οι εταίροι µας στην ΕΕ µπορεί να µην επιθυµούν την έξοδό µας από το ευρώ, η πιθανότητα όµως ελεγχόµενης χρεοκοπίας της Ελλάδας εντός της ευρωζώνης είναι ένα ταµπού που έχει πλέον ξεπεραστεί. Στα υπουργεία Οικονοµικών και στις καγκελαρίες της Ευρώπης δεν υπάρχει απλώς «Σχέδιο Β» αλλά προχωρηµένες συζητήσεις για διάφορα ενδεχόµενα. Οπως είναι αναµενόµενο, ουδείς θα εµφανιστεί ευθέως και δηµοσίως να παραδεχθεί ότι αυτά τα σενάρια είναι πάνω στο τραπέζι. Την ίδια στιγµή όµως στην έδρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) στις Βρυξέλλες διεξάγονται πυρετώδεις διαβουλεύσεις για το µέλλον της.
Ο Χέρµαν βαν Ροµπάι περνάει συνήθως απαρατήρητος όταν διεξάγονται οι σύνοδοι κορυφής στις Βρυξέλλες. Αυτή τη στιγµή όµως είναι ένας από τους ισχυρότερους πολιτικούς στη Γηραιά Ηπειρο. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου απολαµβάνει την πλήρη εµπιστοσύνη της Ανγκελα Μέρκελ. Η γερµανίδα καγκελάριος, η οποία, παρά τα όσα της καταµαρτυρούνται, παραµένει η ισχυρότερη πολιτικός αυτή τη στιγµή στην Ευρώπη, επιθυµεί την ενίσχυση του ρόλου του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου ώστε κατά κάποιον τρόπο να αναλάβει και «πρόεδρος της ευρωζώνης». Αυτό σηµαίνει ότι θα αποχωρήσει από τη θέση του επικεφαλής του Eurogroup ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. ∆εν έχει όµως αποσαφηνιστεί ακόµη αν ο κ. Βαν Ροµπάι θα ηγείται εκείνος των συναντήσεων των υπουργών Οικονοµικών της ευρωζώνης ή θα έχει τη γενική εποπτεία και ο διάδοχος του κ. Γιούνκερ θα είναι κάποιος πρώην υπουργός Οικονοµικών.
Στο γραφείο του κ. Βαν Ροµπάι επικρατεί αυτή την περίοδο πανικός. Ο βέλγος πολιτικός και το επιτελείο του ετοιµάζουν συγκεκριµένη έκθεση για την οικονοµική διακυβέρνηση που θα παρουσιαστεί τον Οκτώβριο. Και δεν αποκλείεται να λάβει περαιτέρω εντολή από τα κράτη-µέλη της ευρωζώνης ώστε να προετοιµάσει το έδαφος για το επόµενο µεγά λο στοίχηµα που ακούει στο όνοµα «δηµοσιονοµική ολοκλήρωση».
Σύµφωνα µε απόλυτα εξακριβωµένες πληροφορίες του «Βήµατος» από τις Βρυξέλλες αλλά και από ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ο κύβος για στενότερη οικονοµική ένωση έχει ριφθεί. Την επιθυµούν τόσο το Βερολίνο όσο και το Παρίσι. Το µόνο ερώτηµα που πρέπει να απαντηθεί είναι αν οι σχεδιαζόµενες αλλαγές θα λάβουν χώρα µέσα στο «κοστούµι» της Συνθήκης της Λισαβόνας ή αν θα χρειαστεί νέα συνθήκη που µακροπρόθεσµα θα επιτρέψει και την έκδοση ευρωοµολόγου. Ο στόχος είναι να προστατευθεί η ευρωζώνη µε κάθε κόστος, ακόµη και αν ένα κράτος-µέλος όπως η Ελλάδα µετατραπεί σε παρία. Η στενότερη ένωση θεωρείται ο µόνος τρόπος για να παραµείνει η Ευρώπη ισχυρός παίκτης στο ρευστό διεθνές οικονοµικό σκηνικό.
Ο κ. Βαν Ροµπάι βρίσκεται σε αγαστή συνεργασία τόσο µε την κυρία Μέρκελ όσο και µε τον Βόλφγκανγκ Σόιµπλε. Ο γερµανός υπουργός Οικονοµικών, ο οποίος ήδη από το 1994 είχε µιλήσει για την ανάγκη δηµιουργίας «σκληρού πυρήνα» στην ΕΕ, έχει αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο το τελευταίο διάστηµα.
Το Βερολίνο αλλά και το Παρίσι φαίνεται ότι πλέον έχουν ξεπεράσει το ταµπού δηµιουργίας µιας «Ευρώπης δύο ταχυτήτων». «Δεν θέλουν να καθηλώνονται από την κωλυσιεργία των υπολοίπων και τις φιλοδοξίες της Επιτροπής» σχολιάζει µε νόηµα στο «Βήµα» κοινοτική πηγή.
Η έκθεση Ροµπάι τον Οκτώβριο θα είναι το πρώτο λιθαράκι για το επόµενο βήµα, επιµένει. Ηδη στις Βρυξέλλες κυκλοφορούν non papers από τους Γερµανούς, καθώς και άλλους Ευρωπαίους, µε διάφορες ιδέες (π.χ., για εναρµόνιση των φορολογικών συντελεστών). Οι Γερµανοί προχωρούν και παραπέρα εξετάζοντας ακόµη και την εισαγωγή του δικαιώµατος προσφυγής στο ∆ικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων εναντίον όσων κρατών παραβιάζουν το Σύµφωνο Σταθερότητας ή την αφαίρεση του δικαιώµατος ψήφου στο Συµβούλιο για τους «αµαρτωλούς» που παραβιάζουν τα όρια του ελλείµµατος και του χρέους.
Κάτι τέτοιο, πάντως, όπως και η έκδοση ευρωοµολόγων (που για τους Γερµανούς θα είναι το «κερασάκι» στην τούρτα της στενότερης οικονοµικής διακυβέρνησης), θα απαιτούσε αλλαγή της Συνθήκης της Λισαβόνας. Αλλοι µιλούν για τη δυνατότητα οι «17» της ευρωζώνης να ακολουθήσουν το µοντέλο της Συνθήκης του Σένγκεν, που θα αφήνει ανοιχτή την πόρτα για όσους αργότερα θα θέλουν να συµµετάσχουν.
Ουδείς πάντως µιλάει προς το παρόν για το πώς αυτές οι ριζοσπαστικές αλλαγές θα περάσουν από τα εθνικά κοινοβούλια, ιδιαίτερα σε χώρες δύσκολες όπως η Φινλανδία ή η Ολλανδία. Και επιπλέον, αναµένονται αντιδράσεις από χώρες εκτός ευρωζώνης που θα θεωρήσουν ότι περιθωριοποιούνται ή ότι µειώνονται οι αρµοδιότητες της Επιτροπής.
Ο Βόλφγκανγκ Σόιµπλε θα ήθελε η αναθεώρηση των κοινοτικών συνθηκών να µην αφορά µόνο τους «17» της ευρωζώνης αλλά και τους «27» ώστε να αποφευχθούν οι κατηγορίες για έλλειψη δηµοκρατικής νοµιµοποίησης. Ορισµένες πληροφορίες λένε ότι στο επιτελείο του εξετάζονται δύο σενάρια: είτε η δηµιουργία µιας ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής µε µέλη των εθνικών κοινοβουλίων που θα επιβλέπει την οικονοµική διακυβέρνηση είτε την ανάληψη του ρόλου αυτού από το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Τρίτο βασικό πρόβληµα θεωρείται η δυσκολία του να προωθηθούν οι αλλαγές γρήγορα από άποψη χρόνου. Η προϊστορία µε την απόρριψη του ευρωπαϊκού Συντάγµατος αλλά και η «αγχώδης» έγκριση της Συνθήκης της Λισαβόνας δεν αποτελούν καλούς οιωνούς. Ορισµένοι αναλυτές µιλούν ακόµη και για πέντε χρόνια ώσπου να γίνουν αυτές οι αλλαγές.
Τ ο ερώτηµα για την ΕΕ είναι τι γίνεται βραχυπρόθεσµα. Το «κλειδί» ακούει στο όνοµα Προσωρινός Μηχανισµός Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF). Η έγκριση των νέων αρµοδιοτήτων του, ιδιαίτερα της αύξησης των χρηµάτων που µπορεί να διαθέτει και της παρέµβασής του στη δευτερογενή αγορά οµολόγων, από τα εθνικά κοινοβούλια αναµένεται ασµένως.
Το θέµα της λειτουργίας του EFSF θα είναι αντικείµενο και της έκθεσης Ροµπάι. Σύµφωνα µε ορισµένες πληροφορίες, στο επιτελείο του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου εξετάζονται ιδέες όπως π.χ. να µπορεί να αποφασίζει και να παρεµβαίνει χωρίς να απαιτείται οµοφωνία αλλά ενισχυµένη πλειοψηφία. Το EFSF σχεδιάζεται επίσης να εξοπλιστεί µε δικό του κέντρο ανάλυσης των οικονοµικών στοιχείων και των δυνατοτήτων παρέµβασής του. Ωστόσο κανείς δεν ξέρει ακόµη τι θα συµβεί µε την αύξηση των κονδυλίων του EFSF. Και αυτό καθώς πολλοί θεωρούν το ποσό των 440 δισ. ευρώ που προς το παρόν προβλέπεται να συγκεντρωθεί ανεπαρκές αν η κρίση χρέους χτυπήσει την Ισπανία και την Ιταλία, ακόµη και τη Γαλλία. Και αυτό διότι τότε οι πληγείσες χώρες δεν θα µπορούν να χρηµατοδοτούν το EFSF.
Μια πρόταση η οποία έχει εσχάτως κυκλοφορήσει αλλά προς το παρόν δεν ενθουσιάζει την Bundesbank είναι να µετατραπεί το EFSF σε τράπεζα ώστε να µπορεί να δανείζεται στη συνέχεια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), όπως πράττει π.χ. η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Τη συγκεκριµένη πρόταση κατέθεσαν ο Ντάνιελ Γκρος του Ινστιτούτου CEPS και ο επικεφαλής οικονοµολόγος της Deutsche Bank Τόµας Μάγερ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
