Είναι µεθοδολογικά και πραγµατιστικά παραπλανητική η άποψη ότι η Ιστορία επαναλαµβάνεται σε κάθε περίπτωση. Πέρα από τον κίνδυνο της σύναψης µε τις τρέχουσες ρευστές συγκυρίες, µεταβάλλοντας την ιστορική επιστήµη σε θεραπαινίδα της σύγχρονης πολιτικής, είναι επιστηµονικά επιβεβαιωµένο ότι είναι αδύνατον να επαναληφθούν όσες πράξεις διαπράχθηκαν κατά το παρελθόν ή όσες πραγµατικές καταστάσεις τις υπαγόρευσαν. Το γεγονός όµως αυτό δεν αίρει τη δυνατότητα να επιχειρηθεί η περιγραφή ορισµένων καταστάσεων που επαναλαµβάνονται – θετικών ή αρνητικών. Θα εστιάσουµε την προσοχή µας στις τελευταίες.
Η Ελλάδα, πρώτον, µια απλή µονάδα στη διεθνή σκακιέρα, είναι εύλογο να υφίσταται ό,τι συνεπάγεται η αυξηµένη επιρροή από τους περισσότερους και τους περισσότερο ισχυρούς στο διεθνές γίγνεσθαι. Η διαπίστωση αυτή δεν συνιστά αξιολογική κρίση αλλά µαρτυρεί την επίγνωση µιας αµείλικτης πραγµατικότητας, όπου βασίστηκαν κατά το παρελθόν οι κατ’ εξοχήν κορυφαίοι ηγέτες της χώρας προκειµένου να πραγµατώσουν τις επιδιώξεις και τους οραµατισµούς τους. Η µοιραία αυτή αλληλεξάρτηση συντρέχει, εξάλλου, κατά µείζονα λόγο όταν – όπως κινδυνεύει να συµβεί σήµερα – ο λιγότερο ισχυρός παραβαίνει ρητές διεθνείς δεσµεύσεις του.
∆εύτερον, η πρώιµη υιοθέτηση και η ευρεία εφαρµογή της δηµοκρατικής αρχής είναι επίτευγµα διαχρονικό των νεότερων Ελλήνων. Η αίσθηση όµως του ορθολογισµού υποχωρεί συχνά στις απαιτήσεις µιας πολιτικά παράλογης συναισθηµατικής αντίδρασης – τάση που ευνοεί τη δηµαγωγία και τον λαϊκισµό. Η αντίδραση αυτή ενισχύεται, εξάλλου, ειδικά στις µέρες µας, υπό την επίδραση ατόµων και µεθόδων ελαστικής συνείδησης και περιορισµένης ευθύνης.
Αποτελεί, τρίτον, πόρισµα ασφαλές από τη µελέτη της νεότερης ελληνικής Ιστορίας ότι η οµοψυχία πάνω σε δοκιµασµένες δηµοκρατικές προϋποθέσεις και διαδικασίες επιδρά θετικά ενώ, αντίθετα, ο διχασµός οδηγεί σε αποτελέσµατα καταστροφικά: η αναφορά στον Πρώτο και τον ∆εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο είναι, µεταξύ άλλων, εξόχως αποκαλυπτική. Πώς να χαρακτηριστεί η προσπάθεια, σήµερα, για την επάνοδο της χώρας σε καθεστώς διαίρεσης; Είναι αυτονόητα σοβαρή η παράβαση οποιουδήποτε από αυτούς τους κανόνες. Πρόσφατα, όµως, τείνουν να καταπατηθούν και οι τρεις! Χρειάζεται, άραγε, άλλη µείζων απόδειξη ότι η Ιστορία δεν διδάσκει;
Ο κ. Κωνσταντίνος Σβολόπουλος είναι ακαδημαϊκός.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
