Η ΙΔΕΑ οι 17 χώρες-μέλη της ευρωζώνης να εκδώσουν από κοινού ένα ομόλογο, το επονομαζόμενο ευρωομόλογο, κερδίζει συνεχώς έδαφος τον τελευταίο καιρό. Ολο και περισσότεροι, μεταξύ των οποίων και αρκετοί Γερμανοί, θεωρούν ότι το ευρωομόλογο είναι το μοναδικό φάρμακο για να εξέλθει η ευρωζώνη από την κρίση χρέους. Το συστήνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διά του επιτρόπου Ολι Ρεν, το στηρίζει ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτζ, το προωθεί ο μεγαλοεπενδυτής Τζορτζ Σόρος, ακόμη και ο πρόεδρος του συνδέσμου γερμανών εξαγωγέων Αντον Μπέρνερ τάσσεται υπέρ του. Βεβαίως το ζήτημα διχάζει τη Γερμανία,με την καγκελάριο να αντιστέκεται σθεναρά στην έκδοση χωρίς να υπάρχει προηγουμένως μια κοινή οικονομική διακυβέρνηση στην ευρωζώνη που θα εξασφαλίζει ότι τα κράτη-μέλη με προβλήματα δεν θα εγκαταλείψουν την προσπάθεια να μειώσουν τα ελλείμματα και τα χρέη. Κάτι που σημαίνει ότι τα κράτη της περιφέρειας θα πρέπει να εκχωρήσουν εξουσίες που σχετίζονται με την άσκηση της οικονομικής πολιτικής τους σε κάποιας μορφής κεντρική διοίκηση της ευρωζώνης. Και αυτό πολιτικά δεν είναι εύκολη απόφαση, καθώς η άσκηση πολιτικής σε μια σειρά τομείς, όπως της Υγείας, της Παιδείας, της άμυνας, της κοινωνίας κτλ., θα πρέπει αν όχι να αποφασίζονται τουλάχιστον να εγκρίνονται κεντρικά από την ευρωζώνη.
– Τι είναι το ευρωομόλογο; Είναι ένα ομόλογο το οποίο θα εγγυώνται όλα τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης. Οπως μια κυβέρνηση που θέλει να δανειστεί εκδίδει ένα ομόλογο, έτσι ένας οργανισμός της ευρωζώνης θα αναλάβει να εκδίδει ομόλογα κάθε φορά που μια χώρα της ζώνης του ευρώ θέλει να δανειστεί. Τον ρόλο αυτόν έχει προταθεί να αναλάβει ένας οργανισμός διαχείρισης ευρωπαϊκού χρέους.
– Γιατί το ευρωομόλογο είναι λύση στην κρίση χρέους της ευρωζώνης;
Επειδή θα έχει την εγγύηση και των 17 χωρών της ζώνης του ευρώ, θεωρείται ότι θα είναι ασφαλές και ελκυστικό για τους επενδυτές. Ετσι, χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, που σήμερα δεν μπορούν να δανειστούν, θα είναι σε θέση να χρηματοδοτούν τα ελλείμματά τους από τις αγορές. Σήμερα οι χώρες αυτές δανείζονται από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, είτε με διμερείς συμφωνίες είτε μέσω του μηχανισμού στήριξης ΕFSF. Με την έκδοση ευρωομολόγου θα δανείζονται και πάλι απευθείας από τις αγορές. – Το ευρωομόλογο θα καλύπτει το σύνολο του δανεισμού των χωρών της ευρωζώνης;
Ο πρόεδρος του Εurogroup, ΖανΚλοντ Γιούνκερ και ο ιταλός υπουργός Οικονομικών Τζούλιο Τρεμόντι έχουν προτείνει ο δανεισμός μέσω ευρωομολόγου να ανέρχεται στο 50% των ετήσιων δανειακών αναγκών του κάθε κράτους-μέλους και ο συνολικός όγκος που έχει εκδώσει η κάθε χώρα να μην ξεπερνά το 40% του ΑΕΠ της. Το ινστιτούτο Βruegel των Βρυξελλών προτείνει να μην ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ κάθε κράτους-μέλους και να εξαιρούνται οι χώρες που θα συνεχίσουν να παραβιάζουν τα όρια του Συμφώνου Σταθερότητας, κυρίως τον περιορισμό του ελλείμματος κάτω από το 3% του ΑΕΠ.
– Πώς θα χρηματοδοτούνται οι χώρες που δεν θα μπορούν να καλύπτουν τις δανειακές ανάγκες τους με ευρωομόλογα; Θα καλύπτουν τις επιπλέον ανάγκες τους με την έκδοση εθνικών ομολόγων, τα οποία θα επιβαρύνονται με υψηλότερα επιτόκια. Ετσι, εκτιμάται ότι δεν θα εγκαταλείψουν την προσπάθεια για δημοσιονομική εξυγίανση.
– Τι είναι το αναπτυξιακό ευρωομόλογο;
Το αναπτυξιακό ευρωομόλογο αφορά την ενίσχυση της ανάπτυξης. Δηλαδή είναι ένα ομόλογο που μπορεί να εκδώσει ένας ευρωπαϊκός οργανισμός, όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, για τη χρηματοδότηση έργων, π.χ. εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Το αναπτυξιακό ευρωομόλογο δεν σχετίζεται με τη χρηματοδότηση του χρέους και την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους της ευρωζώνης.
– Γιατί αντιδρούν η Γερμανία και άλλες χώρες;
Πολλοί υποστηρίζουν ότι το πρόβλημα δεν λύνεται με χαμηλό επιτόκιο. Η Ελλάδα, λένε, δανειζόταν με χαμηλό επιτόκιο από την είσοδό της στην ΟΝΕ, χαμηλότερο μερικές φορές ακόμη και από των ΗΠΑ. Αυτό όμως δεν απέτρεψε τη δημιουργία ελλειμμάτων και τη διόγκωση του χρέους. Στη Γερμανία και στις άλλες χώρες με υψηλή πιστοληπτική ικανότητα ΑΑΑ υπάρχει η ανησυχία ότι επειδή θα εγγυηθούν χώρες με χαμηλή πιστοληπτική ικανότητα, όπως η Ελλάδα, θα αυξηθεί το κόστος δανεισμού τους. Η Γερμανία σήμερα πληρώνει επιτόκιο κάτω από 2,5% στα δεκαετή ομόλογα. Αν όμως εγγυηθεί τον δανεισμό του ευρωπαϊκού Νότου, εκτιμάται ότι η αγορά θα αυξήσει το επιτόκιο στο 3% ή υψηλότερα. Για παράδειγμα, το γερμανικό Ινστιτούτο Ιfo υποστηρίζει ότι το ετήσιο κόστος δανεισμού της Γερμανίας θα μπορούσε να αυξηθεί ως 47 δισ. ευρώ, ενώ το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Οικονομίας του Βερολίνου υπολογίζει την επιβάρυνση μόνο σε 10 δισ. ευρώ. Επιπλέον, εκφράζονται φόβοι ότι θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και σε υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Γερμανίας από ΑΑΑ που είναι σήμερα. – Είναι σίγουρο ότι το ευρωομόλογο θα αυξήσει το κόστος δανεισμού των χωρών με υψηλή αξιολόγηση;
Οχι. Για παράδειγμα, ο οικονομολόγος Πέτερ Μπόφινγκερ και μέλος της επιτροπής «σοφών» της γερμανικής κυβέρνησης υποστηρίζει το αντίθετο, ότι δηλαδή το ευρωομόλογο θα μείωνε πολύ το οικονομικό ρίσκο για τη Γερμανία. «Αυτή τη στιγμή θα πρέπει σε περίπτωση ανάγκης να στηρίξουμε την Ιταλία και την Ισπανία. Με το ευρωομόλογο δεν θα χρειαζόταν ποτέ κάτι τέτοιο, διότι οι χώρες θα είχαν επαρκή χρηματοδότηση από την αγορά κεφαλαίου» δηλώνει. Με τις απόψεις των ειδικών να διίστανται, δεν είναι εύκολο για την Ανγκελα Μέρκελ να πείσει το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας της και τους γερμανούς ψηφοφόρους να δεχθούν την έκδοση ευρωομολόγου, χωρίς προηγουμένως να δημιουργηθούν μηχανισμοί που να εξασφαλίζουν ότι οι απείθαρχες δημοσιονομικά χώρες θα εφαρμόζουν κατάλληλες πολιτικές για τον περιορισμό του ελλείμματος και του χρέους.
– Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι οι μικρότερες χώρες που ευνοούνται θα πρέπει να παραιτηθούν από κάποια δικαιώματά τους όσον αφορά την άσκηση οικονομικής πολιτικής, τα οποία θα εκχωρηθούν σε κάποιας μορφής κεντρική διοίκηση της ευρωζώνης.
– Τι λέει η ΕΚΤ για το ευρωομόλογο;
Για την ΕΚΤ η ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης ΕFSF για τη χρηματοδότηση των χωρών της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα είναι άμεσης προτεραιότητας. Σε γενικές γραμμές τάσσεται υπέρ της οικονομικής ενοποίησης και του κεντρικού ελέγχου των οικονομιών που εμφανίζουν αδυναμία να αντιμετωπίσουν χρέη και ελλείμματα. Ως εκ τούτου οι εξαγγελίες ΜέρκελΣαρκοζί για τη δημιουργία «οικονομικής κυβέρνησης» θεωρεί ότι κινούνται προς την κατεύθυνση που η ίδια ευνοεί.
Η έκδοση του ευρωομολόγου συνδέεται άμεσα με το ζήτημα της κοινής οικονομικής διακυβέρνησης της ευρωζώνης. Με τη δημιουργία, δηλαδή, όπως είπαν η κυρία Μέρκελ και ο κ. Σαρκοζί την περασμένη εβδομάδα, ενός Συμβουλίου με ρόλο «οικονομικής κυβέρνησης» της ζώνης του ευρώ που θα αναλάβει να συντονίσει την οικονομική πολιτική των «17» και φυσικά τον έλεγχο των δημοσιονομικά απείθαρχων χωρών που επωφελούνται από το ευρωομόλογο.
– Είναι έτοιμες οι ευρωπαϊκές ηγεσίες να δεχθούν μια κοινή οικονομική διακυβέρνηση, όπου φυσικά τον πρώτο λόγο θα τον έχει η Γερμανία;
Δεν είναι εύκολο να εκτιμήσει κανείς τις αντιδράσεις που μπορεί να υπάρξουν στις χώρες που θα κάνουν χρήση του ευρωομολόγου, καθώς θεωρείται ότι θα πρέπει να προωθήσουν ακόμη πιο δυναμικά τη δημοσιονομική λιτότητα και να υιοθετήσουν κανόνες που θα επιβάλουν περισσότερη πειθαρχία στα δημόσια οικονομικά. Ηδη υπήρξαν αντιδράσεις στην πρόταση των Μέρκελ- Σαρκοζί για τη συνταγματική κατοχύρωση του στόχου για ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς από τον πρόεδρο της Πορτογαλίας Καβάκο Σίλβα, ο οποίος δήλωσε ότι «θεωρητικά είναι πολύ παράδοξο να περιλαμβάνεται στο Σύνταγμα ένας ευμετάβλητος παράγοντας όπως το δημοσιονομικό έλλειμμα που δεν γίνεται να ελεγχθεί άμεσα από τους πολιτικούς υπευθύνους».
Ωστόσο, ακόμη και αν το δεχθούν οι χώρες που θα εκχωρήσουν κάποια κυριαρχικά δικαιώματα, οι αντιδράσεις όσων διαφωνούν στην ιδέα του ευρωομολόγου δεν κάμπτονται. Π.χ., το Ινστιτούτο Ιfo υποστηρίζει ότι «ακόμη κι αν η Ευρώπη βρει τη δύναμη να συγκροτήσει ένα ομόσπονδο κράτος,δεν θα εί χε νόημα η ανάληψη συλλογικής ευθύνης για όλα τα χρέη των κρατών-μελών της ευρωζώνης. Ούτε στις ΗΠΑ, όπου οι Πολιτείες συναποτελούν ένα κοινό έθνος, δεν αναλαμβάνει η μία Πολιτεία τα χρέη της άλλης» υποστηρίζει και θεωρεί ότι «αυτό είναι μια βασική αρχή κάθε σώφρονος οικονομίας και θεμέλιος λίθος της οικονομίας της αγοράς την οποία όποιος αγνοήσει,θέτει το μέλλον της Ευρώπης σε κίνδυνο».
– Συνδέονται με το ευρωομόλογο οι προτάσεις Γερμανίας και Γαλλίας κατά την πρόσφατη συνάντηση Μέρκελ- Σαρκοζί; Πολλοί θεωρούν ότι οι προτάσεις τους για συνταγματική δέσμευση ως το καλοκαίρι του 2012 των 17 χωρών-μελών της ευρωζώνης για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό και για σύσταση ενός Συμβουλίου με ρόλο «οικονομικής κυβέρνησης», που θα αποτελείται από τους ηγέτες των χωρών-μελών, οι οποίοι θα συναντώνται τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο, αποτελούν προάγγελο μιας κοινής οικονομικής διακυβέρνησης που θα οδηγήσει στην έκδοση ευρωομολόγου. Αλλωστε ούτε οι ίδιοι το απέκλεισαν, μόνο που, όπως τόνισαν, «δεν είναι της παρούσης».
Το κουτί… της Πανδώρας κινδυνεύει να ανοίξει η συμφωνία της Ελλάδας να παράσχει εγγυήσεις στη Φινλανδία για τη συμμετοχή της στο νέο πακέτο στήριξης. Χώρες όπως η Αυστρία, η Ολλανδία και η Σλοβενία, που δεν χαρακτηρίζονται για τη φιλική στάση τους απέναντι στη χώρα μας (το κοινοβούλιο της Σλοβενίας άλλωστε έχει απορρίψει τη συμμετοχή της χώρας στην πρώτη βοήθεια), ατύπως έθεσαν θέμα παροχής εγγυήσεων. Είναι προφανές ότι, αν τα αιτήματα αυτά επισημοποιηθούν και υιοθετηθούν από τα κοινοβούλια των χωρών της ευρωζώνης τα οποία θα πρέπει να εγκρίνουν τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου, τότε η συμφωνία μπορεί να καταστεί ανενεργή στην πράξη.
Αναφερόμενος στο θέμα ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Οικονομικών κ. Ευ. Βενιζέλος δήλωσε ότι η συμφωνία με τη Φινλανδία ήταν απαραίτητη ώστε η χώρα να συμφωνήσει στο δεύτερο πακέτο βοήθειας για την Ελλάδα. «Είχαμε την υποχρέωση σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου Κορυφής της 21ης Ιουλίουνα κάνουμε σε διμερές επίπεδο μια διαπραγμάτευση με τη Φινλανδία για να δούμε αν μπορεί να ικανοποιηθεί η σχετική απαίτησή της, χωρίς αυτό να δημιουργεί κανένα πρόβλημα στην εκτέλεση του προγράμματος καιστις δικές μας χρηματοοικονομικές ανάγκες και χωρίς να έχει η οποιαδήποτε εγγύηση εμπράγματο χαρακτήρα». Σχετικά με τις επιφυλάξεις που διατύπωσαν η Αυστρία, η Ολλανδία και η Σλοβενία, ο κ. Βενιζέλος είπε: «Αυτά όλα είναι γνωστά και καταγεγραμμένα στα πρακτικά του Συμβουλίου» και προσέθεσε ότι η Αθήνα ζήτησε από τους Φινλανδούς να βρεθεί ένα σχήμα ασφαλές που δεν θα δημιουργεί καμία παρενέργεια.
«Βεβαίως αυτό πρέπει να υποβληθεί στο επίπεδο της ευρωζώνης για έγκριση διότι πρέπει να συμφωνήσουν όλοι και βεβαίως, αν τεθεί ένα ζήτημα από άλλες χώρες, τότε το θέμα ξεφεύγει από το διμερές επίπεδο και πρέπει το Εurogroup σε επίπεδο αναπληρωτών υπουργών, υπουργών ή και πρωθυπουργώννα βρει μια λύση» συμπλήρωσε.
Το ζήτημα είναι ότι αν ζητήσουν όλοι εγγυήσεις δεν θα είναι δυνατή η χρηματοδότηση του πακέτου διάσωσης της Ελλάδας. Γι΄ αυτό η Αυστρία επανήλθε με νέα πρόταση. Η υπουργός Οικονομικών της χώρας Μαρία Φέκτερ πρότεινε η παροχή εγγυήσεων να συνδεθεί με τον βαθμό έκθεσης του ιδιωτικού τομέα κάθε χώρας σε ελληνικά ομόλογα. «Χώρες με περιορισμένη έκθεση των τραπεζών τους όπως η Αυστρία» είπε «θα πρέπει να λαμβάνουν εγγυήσεις ενώ άλλες με μεγάλη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα όχι».
Από την πλευρά της, η Κομισιόν διά του εκπροσώπου της Αμαντέου Αλταφάζ κάλεσε τις χώρες-μέλη της ευρωζώνης να μην αξιώνουν σκληρούς όρους σε αντάλλαγμα για τη νέα βοήθεια της Ελλάδας. Οπως είπε, «οι χώρες-μέλη της ευρωζώνης δεν πρέπει να μιμηθούν το παράδειγμα της Φινλανδίαςαξιώνοντας σκληρούς όρους σε αντάλλαγμα για τη δεύτερη συμφωνία δανεισμού της Ελλάδας».
Η συμφωνία της Ελλάδας με τη Φινλανδία για παροχή εγγυήσεων σε μετρητά στηρίζεται στην αρχή ότι,αν βάλεις 100 ευρώ σ΄ έναν λογαριασμό που τοκίζεται με επιτόκιο 4,5%,σε 30 χρόνια το ποσό θα έχει γίνει περίπου 300 ευρώ.Ετσι η Ελλάδα θα κάνει σταδιακές καταβολές- ανάλογα με τις δόσεις της βοήθειας που αντιστοιχούν στη Φινλανδία- σε έναν λογαριασμό που θα επενδύει σε υψηλής αξιολόγησης ομόλογα και στο τέλος της διάρκειας της βοήθειας το ποσό που θα συγκεντρωθεί θα αντιστοιχεί στο 1 δισ.ευρώ που θα μας έχει δανείσει η Φινλανδία.Αν την αποπληρώσουμε,τα χρήματα στον λογαριασμό είναι δικά μας.Αν όχι,τα παίρνει η Φινλανδία.Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Οικονομικών,τα χρήματα που θα καταβάλει η Ελλάδα ως εγγύηση θα είναι«μερικές εκατοντάδες ευρώ».
Μεγάλη είναι η συζήτηση τις ημέρες αυτές σχετικά με τη συμμετοχή ή όχι της Γερμανίας σε κάποιο ταμείο σταθεροποίησης ή ταμείο αλληλεγγύης, με τη μορφή ευρωομολόγων, και την απροθυμία που δείχνει η κυβέρνηση Μέρκελ για οποιαδήποτε τέτοιου είδους λύση.
Ο αρθρογράφος των «Financial Τimes» Μάρτιν Σάντμπου σε άρθρο του με τίτλο «Η Ευρώπη δεν χρειάζεται να περιμένει τη Γερμανία» επισημαίνει ότι οι χώρες της ευρωζώνης θα πρέπει να συγκεντρώσουν τις αγορές ομολόγων τους- με ή χωρίς τη γερμανική συμμετοχή. Οπως υποστηρίζει, αν όλες οι χώρες αντικαταστήσουν τα κρατικά ομόλογά τους με κοινά ευρωομόλογα, θα δημιουργήσουν μια αγορά αξίας 5.500 δισ. ευρώ. «Θα την υποστηρίζουν κυβερνήσεις που συγκεντρωτικά έχουν λιγότερα χρέη, μικρότερο έλλειμμα και καλύτερες δυνατότητες φοροείσπραξης σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία» αναφέρει και προσθέτει ότι «είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα έχουν μικρότερα επιτόκια από όσο ο σημερινός μέσος όρος της ευρωζώνης και θα εξαλείψουν την πιθανότητα μαζικής εξόδου των κατόχων ομολόγων».
Προβληματισμός υπάρχει εξάλλου σε σχέση με τα μακροοικονομικά μεγέθη μιας αγοράς ομολόγων 3.500 δισ.ευρώ χωρίς δηλαδή τη συμμετοχή της Γερμανίας και των χωρών που δείχνουν διατεθειμένες να την ακολουθήσουν,όπως οι Ολλανδία,Αυστρία, Φινλανδία και Σλοβακία.Και είναι ακριβώς αυτοί οι αριθμοί που οδηγούν αρκετούς στη διαπίστωση ότι από μια τέτοια διαδικασία η Ευρώπη θα έχει μόνο οφέλη και δεν έχει λόγο να περιμένει τη Γερμανία να αποφασίσει για τα ευρωομόλογα.Και στην περίπτωση αυτή ο αρθρογράφος των «Financial Τimes» θεωρεί ότι «τα πλεονεκτήματα από τη δημιουργία μιας αγοράς ομολόγων με μέγεθος αντίστοιχο αυτών των ΗΠΑ ή της Ιαπωνίας οπωσδήποτε θα είναι περισσότερα από τα κόστη».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
