«Η ΜΕΓΑΛΟΨΥΧΙΑ των πιστωτών της Γερμανίας στη διάρκεια του 20ού αιώνα ήταν αυτό που βοήθησε τη χώρα να ανακάμψει ύστερα από δύο παγκοσμίους πολέμους» λέει στο «Βήμα» ο ιστορικός της Οικονομίας Αλμπρεχτ Ριτσλ, τονίζοντας ότι οι «σκελετοί στην ντουλάπα» του Βερολίνου δεν του επιτρέπουν- ηθικά αλλά και πολιτικά- να τραβάει τις καταστάσεις στα άκρα όσον αφορά την κρίση χρέους στην ευρωζώνη. Με μακρά ακαδημαϊκή καριέρα, καθώς και συνεχή παρουσία στον διεθνή Τύπο αλλά και σε επιστημονικά περιοδικά,ο Αλμπρεχτ Ριτσλ διδάσκει Ιστορία της Οικονομίας στο βρετανικό πανεπιστήμιο London School of Εconomics (LSΕ) από το 2007.Εχοντας εντρυφήσει στις συνθήκες που «γεννούν» μια κρίση χρέους, στη νομισματική ιστορία αλλά και στους οικονομικούς κύκλους, ο γερμανός καθηγητής έγινε ευρέως γνωστός για τις απόψεις του, που «κατακεραυνώνουν» τους συμπατριώτες του:η Γερμανία, υποστηρίζει, οφείλει να στηρίξει τις υπερχρεωμένες χώρες της ευρωζώνης αφού,σε θέματα χρεών, «είναι ο μεγαλύτερος αμαρτωλός του 20ού αιώνα». – Εχοντας απορρίψει την πιθανότητα έκδοσης ευρωομολόγου, τι μπορεί να κάνει η Γερμανία τώρα για να σώσει το ευρώ;
«Ας μην ξεχνάμε ότι δεν πρόκειται για μια νομισματική κρίση αλλά για μια κρίση χρέους σε κάποια από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης. Υπάρχουν τρεις κύριοι δρόμοι εξόδου από την κρίση: ο πρώτος είναι τα φερέγγυα κράτη να εγγυηθούν το χρέος των αφερέγγυων, ο δεύτερος τα αφερέγγυα να προχωρήσουν σε αναδιάρθρωση του χρέους τους, και ο τρίτος, να αντιμετωπιστεί η κρίση χρέους με την εκτύπωση πληθωριστικού χρήματος. Και οι τρεις εναλλακτικές είναι δυσάρεστες, καθώς οι επιλογές περιορίζονται μεταξύ της διάσωσης των κρατών-οφειλετών, της διάσωσης του τραπεζικού συστήματος των κρατών-πιστωτών ή ενός σημαντικού πληθωρισμού για παρατεταμένο διάστημα. Οποιος δρόμος και αν ακολουθηθεί, ο λογαριασμός στο τέλος θα “προσγειωθεί” στους φορολογουμένους των κρατών-πιστωτών. Ούτε η κοινή γνώμη ούτε η πολιτική τάξη στη Γερμανία και σε άλλα κράτη-πιστωτές είναι πλήρως προετοιμασμένες για να αντιμετωπίσουν αυτή την πραγματικότητα. Με την απουσία μιας συστημικής προσέγγισης, η αντίδραση μέχρι στιγμής συνιστά έναν συνδυασμό των τριών αυτών λύσεων, έχοντας επικεντρωθεί ιδιαίτερα στην πρώτη, τις αμφιλεγόμενες διασώσεις. Τα ευρωομόλογα είναι ακόμη ένας τρόπος εγγύησης του χρέους. Αλλά αυτό το εργαλείο είναι ιδιαίτερα αντιδημοφιλές στη Γερμανία, καθώς θα μπορούσε να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας εφόσον χρησιμοποιούνταν σε εκτενή βαθμό. Η καλύτερη αντίδραση στην κρίση θα ήταν η δεύτερη προσέγγιση, επιτρέποντας στα αφερέγγυα κράτη να προχωρήσουν σε κάποια μορφή χρεοκοπίας. Ωστόσο αυτό συνεπάγεται σοβαρή ζημιά για τα τραπεζικά συστήματα των κρατώνπιστωτών και γι΄ αυτό δεν έχει επιλεγεί ακόμη. Μεσοπρόθεσμα όμως είναι αναπόφευκτο- εκτός και αν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εντατικοποιήσει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων των προβληματικών χωρών και με αυτό τον τρόπο “νομισματοποιήσει” το χρέος και μακροπρόθεσμα το μειώσει με την έκδοση πληθωριστικού χρήματος».
– Θα πρέπει, σύμφωνα με εσάς, η Ελλάδα να εγείρει το ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων; «Εγείρω το “φόβητρο” των πολεμικών αποζημιώσεων απευθυνόμενος στη γερμανική κοινή γνώμη και το κάνω ως μια προειδοποίηση ότι η Γερμανία δεν θα πρέπει να τραβάει στα άκρα τις θέσεις της – γιατί και άλλοι στην Ευρώπη μπορεί να ψαχουλέψουν στα σχετικά αρχεία τους και να ανακαλύψουν παλαιούς απλήρωτους λογαριασμούς εκεί. Ωστόσο δεν θα συνιστούσα στην Ελλάδα να εγείρει αυτό το θέμα στις διαπραγματεύσεις, θα ήταν αντιπαραγωγικό και πολιτικά τοξικό. Είναι αρκετή η υπενθύμιση ότι όχι πολύ παλιά τα πράγματα στην Ευρώπη ήταν εντελώς διαφορετικά και ήταν η μεγαλοψυχία των πιστωτών – πρώτα των Ηνωμένων Πολιτειών και μετά της Γαλλίας- που κατέστησε την ανάκαμψη της Γερμανίας εφικτή. Ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Σόιμπλε πρόσφατα πρότεινε ένα είδος Σχεδίου Μάρσαλ για τα κράτη-μέλη που πλήττονται περισσότερο. Ετσι πρέπει να σκεφτόμαστε, με πρακτικούς όρους».
– Πρέπει μια ισχυρή χώρα όπως η Γερμανία να δρα σύμφωνα με τη συλλογική της μνήμη και όχι με τα εθνικά της συμφέροντα; Γιατί η γερμανική κυβέρνηση να καταβάλει πολεμικές αποζημιώσεις για ηθικούς λόγους όταν έχει τη δυνατότητα να μην το κάνει;
«Η Γερμανία επικαλείται δύο βάσιμες δικαιολογίες. Πρώτον, οποιεσδήποτε πληρωμές που θα μεταφράζονταν ως πολεμικές αποζημιώσεις θα δημιουργούσαν ένα τσουνάμι αιτημάτων για περισσότερες πολεμικές αποζημιώσεις. Αν η Γερμανία ξεκινούσε να αποζημιώνει για όλες τις καταστροφές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η οικονομία της σύντομα θα χρεοκοπούσε. Δεύτερον, οι Γερμανοί τονίζουν ότι το πλεόνασμα του εμπορικού τους ισοζυγίου, σχεδόν συνεχές από το 1951, εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό, δηλαδή την ανοικοδόμηση και τον εκσυγχρονισμό της Ευρώπης με γερμανικό πλούτο. Πράγματι, αυτό το πλεόνασμα οδήγησε στη συγκέντρωση ενός μεγάλου αποθέματος ξένου πλούτου σε γερμανικά χέρια. Αυτή είναι η διαφορά με τις αποζημιώσεις, όπου επίσης εξάγεις αλλά χωρίς να πληρώνεσαι. Αλλά τώρα η γερμανική κοινή γνώμη με τρόμο διαπιστώνει ότι ο ξένος πλούτος που διαθέτει η Γερμανία έχει σχηματίσει μια πυραμίδα από άχρηστα χαρτιά. Εχει λοιπόν καταβάλει το Βερολίνο τις πολεμικές αποζημιώσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ή όχι; Σκεφθείτε το έτσι: στον βαθμό που η κρίση χρέους οδηγήσει σε μειώσεις των χρεών, στην πραγματικότητα θα έχει πληρώσει, γιατί τότε το πολυσυζητημένο πλεόνασμα του εμπορικού ισοζυγίου της δεν θα είναι τίποτε άλλο παρά δώρα στα κράτη-αποδέκτες. Οι Γερμανοί το συνειδητοποιούν αυτό σταδιακά και η αντίδρασή τους είναι οργισμένη».
– Θα μπορέσει το ελληνικό κράτος να αποφύγει την τέταρτη χρεοκοπία στη σύγχρονη ιστορία του;
«Πρόκειται για ένα ζήτημα που αποκτά περισσότερο σημασιολογικό παρά οικονομικό νόημα. Η Ελλάδα δεν έχει πρόβλημα ρευστότητας, καθώς οι νέες πιστωτικές γραμμές που διασφαλίζονται από τους Γερμανούς, τους Γάλλους και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα την κρατούν στην επιφάνεια μέχρι στιγμής. Αλλά προκύπτουν αμφιβολίες για τη φερεγγυότητα της Ελλάδας, για τη δομική της ικανότητα να εξυπηρετήσει το χρέος της. Ενα πιθανό αποτέλεσμα είναι μια de facto μείωση του φορτίου χρέους της Ελλάδας, σε συνδυασμό με τη συνέχιση των σκληρών μέτρων λιτότητας που απαιτούν οι Ευρωπαίοι. Συνιστά η ανοιχτή χρεοκοπία μια εναλλακτική λύση; Το να ξεφύγει κάποιος από τα χρέη του δεν είναι τόσο εύκολο: κανένας δεν επιθυμεί μια επανάληψη της χρεοκοπίας του 1893, μετά την οποία η Ελλάδα υπεισήλθε σε διεθνή οικονομικό έλεγχο υπό αρκετά δυσμενείς συνθήκες».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
