Ησυχες μέρες του Αυγούστου

Ως αναλφάβητος στα οικονομικά άκουγα με την προσήλωση ενός μαθητή του δημοτικού. Του ζήτησα την άδεια να κρατήσω σημειώσεις και είπε «ΟΚ» – υπό τον όρο να μην αναφέρω το όνομά του εάν τα δημοσιεύω. Σε αυτή την περίπτωση, θα έπρεπε να έχει την άδεια των προϊσταμένων του, είπε. Δέχτηκα, αν και μου φάνηκε υπερβολικό. Αναπαράγω κάποιες από τις σημειώσεις μου – όπως κατάφερα και κατάλαβα τα λεγόμενά του. «Ο καπιταλισμός» είπε ο Τζων Φ. «αναπαράγει τον εαυτό του μέσω διαδοχικών κρίσεων». (Το είχα ακούσει πολλές φορές αυτό στο μάθημα του Μαρξισμού – Λενινισμού στην Αλβανία). Οι μεγάλες κρίσεις, συνέχισε, έχουν τις ρίζες τους σε μεγάλες αδικίες. Σε αυτή την περίπτωση κάτι πήγε πολύ στραβά με την απότομη παγκοσμιοποίηση. Η βιομηχανική παραγωγή επεκτάθηκε με μια ιλιγγιώδη ταχύτητα σε μεγάλο μέρος του πλανήτη με αποτέλεσμα εκατομμύρια χωρικοί να μετατραπούν σε εργάτες μέσα σε μια νύχτα. Χάρη στα πολύ φθηνά χέρια εργασίας δημιουργήθηκε μεγάλο πλεόνασμα κέρδους. Τα «περιττά» κεφάλαια ανακυκλώνονται στις αγορές, αναζητώντας με λύσσα άλλα κέρδη – τα οποία μπορούν να εξασφαλίζουν κυρίως τζογάροντας σε στοιχήματα όλο και πιο τολμηρά και τρελά. Το πιο ελκυστικό στοίχημα στις αγορές, αυτή την στιγμή, αφορά το δημόσιο χρέος των κρατών.

Στον κόσμο της εικονικής πραγματικότητας, οι ανεξέλεγκτες αγορές, έχουν αποκτήσει την συγκλονιστική ικανότητα να αλλάζουν τον ρου της πραγματικής ιστορίας. Μέσα στην ανεντιμότητα και την ανορθολογικότητά τους οι αγορές έχουν κάποια «λογική». Χτυπάνε πρώτα τους πιο αρρωστημένους οργανισμούς, τους πιο διεφθαρμένους και προβληματικούς. Στους ισχυρούς εκμεταλλεύονται κάθε συγκυριακή αδυναμία, πολιτική ή οικονομική, για να τους χτυπάνε και να τους πατρονάρουν. Η Ευρώπη και η Αμερική βρίσκονται στο στόχαστρό τους αυτή την στιγμή. Επειδή τα μεγαλύτερα κέρδη τα βγάζεις πάντα «ληστεύοντας» τους πιο «πλούσιους». Οι αγορές σου δίνουν την εντύπωση ότι λειτουργούν σαν ανεξέλεγκτοι σύγχρονοι κουρσάροι.

Το μεγαλύτερο παράδοξο, συνέχισε ο Τζων, είναι ότι η κομμουνιστική Κίνα αποτελεί την πιο ισχυρή καπιταλιστική δύναμη αυτή την στιγμή, έτοιμη να χρησιμοποιήσει την εξουσία των τεράστιων χρηματικών της αποθεμάτων. Εκείνη την στιγμή, θυμήθηκα την φιλία της Αλβανίας με την Κίνα, τη δεκαετία του ’70. Θυμάμαι ακόμα τα ποιήματα του Μεγάλου Τιμονιέρη, του Μάο, που μας έβαζαν να μάθουμε απ’ έξω στο δημοτικό. Το ένα από αυτά το έλεγα με πάθος: «Είχαμε πολλά να κάνουμε/και πολύ γρήγορα./ Ουρανός-και-Γη στροβιλίζονται/και ο χρόνος είναι λίγος./Δέκα χιλιάδες χρόνια είναι μακρύς χρόνος/και έτσι ένα πρωινό και μια βραδιά μετρούν./Οι τέσσερεις ωκεανοί βράζουν και τα σύννεφα φορτώνονται με βροχή./ Οι πέντε ήπειροι τρεκλίζουν από την θύελλα της αστραπής/εμείς σκοτώνουμε τα έντομα/ και είμαστε δυνατοί». Η ολοκληρωτική Κίνα του καπιταλισμού της ζούγκλας φαίνεται πως είναι το ιδανικό πρότυπο του καπιταλιστή της μετα-βιομηχανικής εποχής.

Μετά την «διάλεξη» του Τζων Φ. η συζήτηση συνεχίστηκε στο τραπέζι μας με ερωτήσεις, απορίες και μερικές προφητείες. Κάποιος υποστήριξε ότι έρχονται πολύ δύσκολες μέρες και θα πρέπει να ξεχάσουμε οριστικά την ευημερία που ξέραμε. Άλλος είπε ότι την κρίση, και αυτή την φορά, θα την πληρώσουν ακριβά οι αδύναμοι και οι φτωχοί. Κάποιος άλλος κοίταξε προς το παρελθόν και είπε ότι ζούμε ένα νέο Μεσαίωνα. Άλλος, δίπλα του, κοίταξε προς το μέλλον και είπε ότι αυτός ο αιώνας ανήκει στην Κίνα. Ένας άλλος, πιο πέρα, αντίτεινε ότι εάν καταρρεύσει η Αμερική και η Δύση, η Κίνα θα καταρρεύσει επίσης. Προτάθηκε επίσης η ιδέα ότι, έτσι όπως έχουν τα πράγματα, δεν μας μένει παρά να αφοσιωθούμε σε προσευχές προς τον Κύριο. (Ως άθρησκος ούτε αυτό μπορώ να κάνω, είπα μέσα μου).

Μετά, όταν γύρισα στο σπίτι, βρήκα ένα μήνυμα στο e-mail μου για «επαναστατικό ραντεβού στις πλατείες τον Σεπτέμβρη». Η «επανάσταση» πρέπει να μας βρει μαυρισμένους και ξεκούραστους. Ζαλισμένος και κουρασμένος, καθώς ήμουν, βγήκα έξω από τα ρούχα μου και έκανα έναν ύπνο πολύ ανήσυχο…