O Λαρς Φελντ, ένας εκ των «σοφών» της γερμανικής οικονομίας, μιλάει στη Süddeutsche Zeitung για την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη και ζητάει μεγαλύτερο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους.
Αναφέρει ότι το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης δεν σταματάει ποτέ να κινδυνεύει, απαντά αν δικαιούνται οι γερμανοί πολίτες να φοβούντια για τα χρήματά τους και δίνειτη δική του εκτίμηση για το χρονικό ορίζοντα που θεωρεί ότι η κρίση θα διαρκέσει.
-Οι αρχιτέκτονες της Ευρώπης φοβούνται για το μέλλον της ΕΕ και του Ευρώ. Συμμερίζεστε το φόβο τους;
Feld: Ανησυχώ. Οι εξελίξεις δεν είναι καθησυχαστικές. Πολλά διακυβεύονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό που ξεκίνησε ως δημοσιονομική κρίση μεμονωμένων κρατών, εξελίχθηκε σε πραγματική απειλή για το νομισματικό σύστημα.
– Κινδυνεύει το όραμα της ενωμένης Ευρώπης;
Feld: Ο κίνδυνος υπάρχει. Αλλά για να είμαι σαφής: Στις συζητήσεις για τη χορήγηση βοήθειας πολλοί ξεχνούν ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση μάς έχει δώσει σχεδόν μόνο πλεονεκτήματα. Αποτελεί τμήμα ενός προγράμματος για την ειρήνη, που δεν έχει προηγούμενο. Μας προσφέρει μεγάλα πλεονεκτήματα μέσω της ευρωπαϊκής αγοράς. Και δίνει στην Ευρώπη μία κοινή φωνή στο παιχνίδι των μεγαλών δυνάμεων μεταξύ των ΗΠΑ, της Κίνας και άλλων αναδυόμενων οικονομιών.
– Ο λογαριασμός για τη διάσωση των υπερχρεωμένων χωρών θα είναι μεγάλος. Οι Γερμανοί φοβούνται για τα χρήματά τους. Έχουν δίκαιο;
Feld: Το ευρώ είναι από την ημέρα της εισαγωγής του ένα σταθερό νόμισμα. Η εξωτερική και εσωτερική του αξία είναι πολύ σταθερή. Κρίσιμης σημασίας δεν είναι η σταθερότητα του ευρώ, αλλά η σταθερότητα της ευρωπαϊκής πολιτικής. Θεωρώ ότι υπάρχει κίνδυνος μίας αναδιανεμητικής ένωσης με απεριόριστη κοινή ευθύνη στην Ευρωζώνη. Η συνέπεια θα ήταν μία δυσανάλογη επιβάρυνση των υγιών κρατών και των φορολογουμένων τους. Αυτό δεν βλάπτει μόνο τη δημοσιονομική πειθαρχία, αλλά απειλεί και την πολιτική αποδοχή της νομισματικής ένωσης στα ισχυρά κράτη. Η αλληλεγγύη δεν μπορεί να είναι το αποτέλεσμα εκβιασμού.
– Δεν έχει τελειώσει η κρίση στην Ευρώπη;
Feld: Όχι. Εκτιμώ ότι οι αναταράξεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές δεν αποτελούν παρελθόν. Το φθινόπωρο θα βιώσουμε νέες νευρικές αντιδράσεις. Αναμένω ότι οι αμφιβολίες των αγορών θα επανέλθουν το αργότερο το Σεπτέμβριο. Οι αγορές θα αναρωτηθούν, εάν η βοήθεια για την Ελλάδα επαρκεί και εάν άλλα κράτη επιδεικνύουν αρκετή πειθαρχία στα δημοσιονομικά τους.
-Τί αναμένετε; Χρειάζεται η Ελλάδα ακόμη μεγαλύτερα πακέτα βοήθειας;
Feld: Το πακέτο για την Ελλάδα δεν επαρκεί για να επικρατήσει μία σταθερή κατάσταση όσον αφορά τα δημοσιονομικά της. Πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερο «κούρεμα», στο οποίο η συμμετοχή των ιδιωτών πιστωτών της χώρας να είναι μεγαλύτερη. Οι ιδιώτες πιστωτές λαμβάνουν τώρα το 80% της ονομαστικής αξίας των ελληνικών ομολόγων, που κατέχουν, παρά το γεγονός ότι οι τίτλοι έχουν χάσει στην αγορά το 50% της αξίας τους Με τον τρόπο αυτό οι κερδοσκόποι ανταμείβονται και επιδοτούνται μάλιστα για τις επικίνδυνες επιλογές τους.
Αυξάνονται οι φόβοι για διάχυση της δημοσιονομικής κρίσης σε Ιταλία και Ισπανία. Η διάσωση του Ευρώ θυμίζει προ πολλού έναν αγώνα δρόμου, τον οποίο η πολιτική δεν μπορεί να κερδίσει.
Feld: Έχουμε φτάσει σε ένα κρίσιμο σημείο. Η πολιτική πρέπει τώρα να πράξει το σωστό και δεν έχει την πολυτέλεια να κάνει λάθη. Λάθος θα ήταν, κατά την άποψή μου, μία πραγματική αναδιανεμητική ένωση. Κανείς δεν μπορεί να ελέγξει, εάν τα χρήματα, που μεταφέρονται, αξιοποιούνται σωστά. Λάθος μήνυμα είναι και η κοινωνικοποίηση των χρεών μεμονωμένων κρατών. Η επέμβαση επομένως του ΕFSF προς όφελος της Ελλάδας πρέπει να είναι η εξαίρεση.
-Φοβάστε λοιπόν ότι τα δισεκατομμύρια της βοήθειας μπορεί να καταλήξουν σε λάθος κανάλια;
Feld: Ο κίνδυνος αυτός είναι υπαρκτός. Η αναδιανεμητική πολιτική της ΕΕ δεν είναι μέχρι στιγμής πολλά υποσχόμενη. Αυτό ισχύει, επίσης, για την αγροτική πολιτική, καθώς και για τα διαρθρωτικά ταμεία. Ας πάρουμε ως παράδειγμα την Ελλάδα: Έχει λάβει τα περισσότερα κονδύλια από τα διαρθρωτικά ταμεία. Τί απέγιναν τα χρήματα αυτά; Δεύτερος μεγαλύτερος αποδέκτης τέτοιας βοήθειας είναι η Πορτογαλία. Εκεί βλέπει κανείς συνέχεια ένα πολύ ωραίο κτήριο ή μία γέφυρα, όπου στη σχετική πινακίδα αναφέρεται: «Με τη χρηματοδότηση της ΕΕ». Την ίδια ώρα, πολλοί τομείς της οικονομίας δεν είναι καθόλου ανταγωνιστικοί. Τα μέτρα αυτά απλώς εξανεμίζονται.
– Πρέπει να ασκηθεί μεγαλύτερος έλεγχος στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες;
Feld: Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να επιβληθεί. Εδώ δυσκολεύεται το ίδιο το Βερολίνο να ελέγξει τους προϋπολογισμούς των ομόσπονδων κρατιδίων. Όταν το Βερολίνο δεν μπορεί να στείλει έναν επίτροπο στη Βρέμη ή στο Ζάαρλαντ, πώς θα στείλουν οι Βρυξέλλες επιτρόπους σε Λισσαβώνα και Αθήνα για να ελέγξουν τις δαπάνες; Το θέμα είναι αλλού: Οι Βρυξέλλες πρέπει απαιτήσουν την υλοποίηση των «υποσχέσεων» του Ευρώ: Τα κράτη πρέπει να καταβάλουν μεγάλη εθνική προσπάθεια για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Όλα τα κράτη – μέλη έχουν δεσμευτεί ότι θα υλοποιήσουν μεταρρυθμίσεις στη δημοσιονομική πολιτική, καθώς και στην αγορά εργασίας. Η ΕΕ πρέπει να ασκήσει πιέσεις προς αυτή την κατεύθυνση και να υποχρεώσει τα κράτη να τις εφαρμόσουν.
– Ο επικεφαλής της ΕΚΤ, Τρισέ, ζήτησε στο Άαχεν, κατά την τελετή απονομής βραβείου στο πρόσωπό του, ένα Υπουργό Οικονομικών για την Ευρώπη. Ένα νέο πόστο κατά της κρίσης;
Feld: Με ποιο στόχο; Ένας υπουργός οικονομικών της Ευρώπης θα ασκούσε πιέσεις μόνο για εισαγωγή ευρωπαϊκών φόρων και προκειμένου να αποκτήσει και ο ίδιος δυνατότητα ανάληψης χρεών. Σε θέματα ελέγχου των εθνικών δημοσιονομικών πολιτικών θα δυσκολευόταν περισσότερο απ’ ό, τι ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών με τα ομόσπονδα κρατίδια. Μία τέτοια θέση είναι εντελώς περιττή, κατά τη γνώμη μου. Η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να παραμείνει κρατική υπόθεση.
– Η δημοσιονομική κρίση αγγίζει τις ΗΠΑ. Ο Πρόεδρος Ομπάμα έκανε μάλιστα λόγο για «Αρμαγεδδώνα» (βλ. Καινή Διαθήκη), εν όψει της επαπειλούμενης χρεοκοπίας. Όσο πιο δραματικές οι δηλώσεις, τόσο πιο απελπισμένη η πολιτική;
Feld: Ενδεχόμενη χρεοκοπία των ΗΠΑ θα έδινε «μία άλλη διάσταση» στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Τα προβλήματα μίας μικρής χώρας, όπως είναι η Ελλάδα, είναι ελέγξιμα. Αλλά ενός κράτους του μεγέθους των ΗΠΑ; Οι ΗΠΑ είναι η άγκυρα του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Εάν η άγκυρα χαλαρώσει και οι ΗΠΑ χάσουν την άριστη αξιολόγησή τους, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει πού θα οδογηθούμε. Σίγουρο είναι μόνο το εξής: Οι αναταράξεις θα ήταν μεγαλύτερες απ’ όλα όσα έχουμε βιώσει στην Ευρώπη. Ας ελπίσουμε ότι συμβιβασμός που επετεύχθη θα αποδειχθεί ισχυρός.
– Δίνεται η εντύπωση ότι οι οίκοι αξιολόγησης έχουν τον έλεγχο των χρηματοπιστωτικών αγορών; Κριτικές φωνές υποστηρίζουν ότι το Ευρώ έχει εχθρούς με μεγάλη επιρροή. Είναι υπερβολικά μεγάλη η ισχύς τους;
Feld: Οι οίκοι αξιολόγησης δεν είναι το πρόβλημα. Απλώς επιβεβαιώνουν αυτό που έχουν ήδη προεξοφλήσει οι αγορές. Αντί να στρέφεται η πολιτική κατά οίκων, όπως ο Moody’s, θα πρέπει να διερωτηθεί, πώς θα εξασφαλίσει περισσότερη ασφάλεια με μία αξιόπιστη ρύθμιση του τραπεζικού και του χρηματοπιστωτικού τομέα.
– Γερμανοί πολιτικοί ζητούν ένα ευρωπαϊκό αντίβαρο στην αμερικανική κυριαρχία των οίκων αξιολόγησης. Έχουν δίκαιο;
Feld: Περισσότερος ανταγωνισμός δεν βλάπτει προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση από τους τρεις μεγάλους οίκους αξιολόγησης: Moody’ s, Standard & Poor’s και Fitch. Ένας κρατικά χρηματοδοτούμενος ευρωπαϊκός οίκος αξιολόγησης θα εθεωρείτο από τους δρώντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές από την αρχή ως αναξιόπιστος. Μεγάλη θα ήταν η υποψία ότι οι αξιολογήσεις έχουν ως μοναδικό στόχο την παραγωγή ευνοϊκών εκτιμήσεων για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Δεν έχουμε ανάγκη από κάτι τέτοιο.
– Η γερμανική οικονομία τα πάει μέχρι στιγμής περίφημα. Οι όμιλοι φοβούνται, όμως, μία επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας. Θα αντιμετωπίσει η Γερμανία τον ερχόμενο χειμώνα την επόμενη ύφεση – και το τέλος του θαύματος στην αγορά εργασίας;
Feld: Δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση. Η ανάπτυξη θα συνεχιστεί, απλώς όχι με εξίσου έντονους ρυθμούς. Ζήσαμε μία κατάρρευση και στη συνέχεια μία ισχυρή ανάκαμψη. Η οικονομία ομαλοποιείται σήμερα. Φέτος θα υπάρξει ανάπτυξη μέχρι και 3,5% λόγω του δυναμικού ξεκινήματος. Συνολικά, η ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί στα επόμενα τρίμηνα.
– Δημοσιονομική κρίση, πολύ χαμηλή ανάπτυξη – Η γερμανική κυβέρνηση ανακοινώνει παρ’ όλα αυτά φορολογικές ελαφρύνσεις. Λαϊκισμός στη μάχη για εξασφάλιση ψήφων και για θετικά αποτελέσματα στις δημοσκοπήσεις;
Feld: Όχι. Οι πολίτες έχουν δικαίωμα σε μία ελάφρυνση. Οι κυβερνήσεις έδιναν στους πολίτες – σε όλες τις φορολογικές μεταρρυθμίσεις από το 1950 και μετά – μόνο αυτό που τους αναλογούσε ούτως ή άλλως: Τα κέρδη του κράτους από τον πληθωρισμό. Το κράτος είναι υποχρεωμένο να προβεί σε φορολογικές ελαφρύνσεις, κατά τη γνώμη μου. Μία ελάφρυνση θα ήταν ιδιαίτερα καλοδεχούμενη.
– Ο προϋπολογισμός είναι εξαιρετικά σφιχτός. Πού υπάρχουν περιθώρια ευελιξίας;
Feld: Το κράτος πρέπει να συνεχίσει να ανταποκρίνεται στον απώτατο στόχο της δημοσιονομικής πολιτικής, ο οποίος είναι η μείωση του δημοσίου χρέους. Μπορούμε να μειώσουμε τους φόρους. Η κίνηση, όμως, αυτή θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί είτε με μείωση δαπανών είτε με καταργήσεις φορολογικών απαλλαγών και προνομίων. Όσον αυτά τα περιθώρια που υπάρχουν, αυτά θα εξεταστούν και από πλευράς μας, από την επιτροπή εμπειρογνωμόνων για τη γερμανική οικονομία. Θα έχουμε καταλήξει σε συμπεράσματα το αργότερο στην αρχή του νέου έτους.
