Μία νέα θεωρία για τον επιβλητικό φωτισμό που κυριαρχεί στο Πάνθεον, τον πασίγνωστο ναό που έκτισε στη καρδιά της Ρώμης ο αυτοκράτορας Αδριανός, διατύπωσαν δυο επιστήμονες: ότι ενδεχομένως ο «ναός όλων των θεών» να λειτουργούσε σαν τεράστιο ηλιακό ρολόι, με μια ισχυρή δέσμη φωτός να απλώνεται στην πελώρια είσοδο τη στιγμή που ο αυτοκράτορας εισερχόταν στο κτίριο. Με άλλα λόγια, να ήταν έτσι κατασκευασμένος ώστε να «λούζει με φως» τον ρωμαίο αυτοκράτορα μία συγκεκριμένη ώρα της μέρας, για να αναδεικνύει το θεϊκό μεγαλείο του ενώπιον των κοινών θνητών.
Το Πάνθεον κατασκευάστηκε σύμφωνα με τις διαταγές του Αδριανού και ολοκληρώθηκε το 128 μ.Χ., ενώ ο ημισφαιρικός θόλος φέρει ένα κυκλικό άνοιγμα, γνωστό ως «oculus». Αυτό το άνοιγμα είναι η μοναδική πηγή φυσικού φωτός και κρατά έξω από το κτίριο τη βροχή ή το χιόνι.
Ο Τζούλιο Μάλι, ιστορικός της αρχαίας αρχιτεκτονικής από το Πολυτεχνείο του Μιλάνου και ο Ρόμπερτ Χάνα, νεοζηλανδός αρχαιολόγος, πρόσεξαν ότι στη διάρκεια της εαρινής ισημερίας ακριβώς στις 12 το μεσημέρι, μια κυκλική ακτίνα φωτός λάμπει μέσα από το oculus και φωτίζει την επιβλητική είσοδο του Πάνθεον. Οι δύο επιστήμονες ασχολούνται με αυτή τη θεωρία από το 2009 και πρόσφατα τα συμπεράσματά τους δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Numen.
«Οι ακριβείς υπολογισμοί που έγιναν πάνω στην κατασκευή και τη θέση του κτηρίου δείχνουν ότι το μέγεθος και το σχήμα της δέσμης φωτός πέφτουν με απόλυτη ακρίβεια πάνω σε μια πέτρινη, ημικυκλική αψίδα», η οποία βρίσκεται στην είσοδο ανακοίνωσαν οι επιστήμονες.
Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν το λαμπρό φως ως την ανύψωση του Αυτοκράτορά τους στη σφαίρα των θεών, ως την κοσμολογική επιβεβαίωση, δηλαδή, της θεϊκής του δύναμης με την είσοδό του στο κτίριο αυτό, που χρησιμοποιούνταν ως αίθουσα ακροάσεων, αλλά και ως τόπος λατρείας.
Όπως λέει ο καθηγητής Μάλι, «ο ήλιος είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Ρωμαίους, όπως και για τους αρχαίους Αιγυπτίους. Ο θεός Απόλλων ήταν στενά συνδεδεμένος με τον ήλιο, ενώ ο Νέρων απεικονιζόταν με τη μορφή του ελληνικού θεού Ήλιου σε ένα τεράστιο άγαλμα, τον Κολοσσό, ο οποίος αργότερα έδωσε το όνομά του στο Κολοσσαίο». Συνεπώς, θα ήταν σύμβολο της δύναμης όχι μόνο του Αυτοκράτορα, αλλά και της ίδιας της Ρώμης.
