Οι φουστανελοφόροι που ποζάρουν ανάμεσα στα μνημεία, οι φύλακες και οι επισκέπτες που ξεχωρίζουν από τα δυτικά τους ρούχα και τα ίδια τα ερείπια σε μορφή αλλιώτικη από τη σημερινή, όπως διασώθηκαν μέσα στο χρόνο ή όπως ήταν, μόλις ήρθαν στο φως από τις πρώτες ανασκαφές.
Αυτές οι φωτογραφίες που ο Τζέιμς Ρόμπερτσον, χαράκτης και φωτογράφος τράβηξε στην Ελλάδα ανάμεσα στο 1853 και 1854, ένα εξαιρετικό σύνολο από σπάνια δείγματα της πρώιμης φωτογραφικής τέχνης παρουσιάζονται από τις 27 Ιουνίου στο Μουσείο Μπενάκη (Κεντρικό κτίριο) σε μία έκθεση που αποτελεί πολύτιμο τεκμήριο του παρελθόντος.
«Τζέιμς Ρόμπερτσον. Φωτογραφίες Ελληνικών Αρχαιοτήτων, 1853-1854» είναι ο τίτλος της και όπως έχουν ως θέμα τις ελληνικές αρχαιότητες συνιστούν ένα μοναδικό αρχείο οπτικών μαρτυριών για τη δραματική κατάσταση που περιήλθαν τα μνημεία από τις λεηλασίες και τους βανδαλισμούς κατά την οθωμανική κυριαρχία. Επιπλέον σήμερα, συμβάλλουν στο έργο της προστασίας τους από τις σύγχρονες απειλές, καθώς αποτελούν πλέον βοήθημα τεκμηρίωσης.
Στην έκθεση παρουσιάζονται 38 πρωτότυπες φωτογραφικές εκτυπώσεις που περιλαμβάνονται στο portfolio «Photographs by Robertson. Athens and Grecian Antiquities», δωρεά της φίλης του Μουσείου Μπενάκη Ρένας Ανδρεάδη στα Φωτογραφικά Αρχεία του Ιδρύματος. Και όπως προκύπτει από αυτές ο Ρόμπερτσον ακολουθεί την καθιερωμένη διαδρομή των περιηγητών – ζωγράφων του 19ου αιώνα, αρχίζοντας από μνημεία της Ακρόπολης για να συνεχίσει στους αρχαιολογικούς χώρους της πόλης, η οποία εικονίζεται είτε σε δεύτερο πλάνο είτε ως περίγυρος των αρχαιοτήτων. Αλλωστε εκείνη την εποχή τίποτε άλλο αξιόλογο δεν υπήρχε στην πρωτεύουσα.
Η σειρά ολοκληρώνεται με απόψεις των ναών του Ποσειδώνα στο Σούνιο, της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα και του Απόλλωνα στη Κόρινθο ενώ γενικότερα οι φωτογραφικές συνθέσεις του Ρόμπερτσον χαρακτηρίζονται από την έντονη παρουσία του ανθρώπινου στοιχείου, που παραπέμπει στις αντίστοιχες ζωγραφικές απόψεις της εποχής. Ηδη όμως από το 1839 (με την εφεύρεση της φωτογραφίας) και ως το τέλος του αιώνα, οι ελληνικές αρχαιότητες, κατά κύριο λόγο της Αθήνας θα αποτυπώνονταν από το φακό διακεκριμένων περιηγητών και φωτογράφων, μεταξύ των οποίων και ο Ρόμπερτσον.
Με καταγωγή από τη Σκωτία, o Ρόμπερτσον είχε ασκήσει αρχικά τη χαρακτική αλλά όταν, στις αρχές της δεκαετίας του 1850 εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη ύστερα από πρόσκληση του σουλτάνου Αμπντουλμετσίντ για να εργαστεί ως αρχιχαράκτης του αυτοκρατορικού νομισματοκοπείου άρχισε να πραγματοποιεί φωτογραφικές περιοδείες στην Αθήνα, στη Μάλτα, στους Αγιους Τόπους, στην Αίγυπτο και στη Δαμασκό ενώ κάλυψε μαζί με τον διάσημο συνάδελφό του Ρότζερ Φέντον τον πόλεμο της Κριμαίας και τα γεγονότα της Σεβαστούπολης. Μετά το 1881 εξάλλου και ως το τέλος της ζωής του, το 1888 έζησε στη Γιοκοχάμα.
Ως προς τη τεχνολογία της φωτογραφίας είχε υιοθετήσει τη μέθοδο του υγρού κολλοδίου, η οποία είχε ανακαλυφθεί το 1851. Οι γυάλινες πλάκες που χρησιμοποιούσε, ίδιου μεγέθους με τις φωτογραφίες, έπρεπε να εκτεθούν στη φωτογραφική μηχανή όσο ακόμη ήταν υγρές. Για τη προετοιμασία τους, λίγο πριν από τη λήψη, ήταν υποχρεωμένος να μεταφέρει στο τόπο φωτογράφησης όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό. Ετσι το αποτέλεσμα ήταν πολύ ανώτερο ως προς την ευκρίνεια των θεμάτων από τις εκτυπώσεις, που γίνονταν ως τότε με την μέθοδο της καλοτυπίας.
Η έκθεση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης το 1998 και συνοδεύεται από κατάλογο με τίτλο «Φωτογραφίες του James Robertson «Αθήνα και Ελληνικές Αρχαιότητες», 1853-1854. Από το Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη».
Πού και Πότε
Μουσείο Μπενάκη (Κεντρικό Κτίριο, Κουμπάρη1, τηλ. 210-367 1000). Διάρκεια: 27 Ιουνίου – 21 Αυγούστου
