«Ας το παραδεχτούμε. Ο Ιντιάνα Τζόουνς ήταν χάλια σαν αρχαιολόγος. Κατέστρεψε αρχαιολογικούς χώρους, χρησιμοποίησε μαστίγιο αντί για μυστρί και ήταν πιο πιθανό να σκοτώσει τους συντρόφους του παρά να συνεργαστούν για να γράψουν μαζί ένα άρθρο». Με αυτόν τον πρόλογο το περιοδικό LiveScience καταδικάζει τον κινηματογραφικό ήρωα ως μέγα γκαφατζή όσον αφορά τις μεθόδους του στην αναζήτηση χαμένων αρχαιολογικών θησαυρών. Από την άλλη όμως όλοι παραδέχονται πως η ταινία «Κυνηγοί της Χαμένης Κιβωτού», που πριν από λίγες μέρες, στις 12 Ιουνίου έγινε 30 χρόνων, έκανε της μόδας τη μελέτη του παρελθόντος για μια ολόκληρη γενιά επιστημόνων! Και όπως προσθέτει το περιοδικό, ευτυχώς, αυτοί οι σύγχρονοι αρχαιολόγοι… έμαθαν από τα λάθη του δρα Τζόουνς και χρησιμοποιούν πλέον προηγμένη τεχνολογία, όπως τις δορυφορικές εικόνες, την εναέρια χαρτογράφηση με λέιζερ, τη χρήση ρομπότ και τα ιατρικά σκάνερς (σαρωτές σώματος) αντί για το επιστημονικά άχρηστο μαστίγιο.
Ο λόγος λοιπόν για τη σύγχρονη τεχνολογία στην υπηρεσία της Αρχαιολογίας. Ο εντοπισμός θαμμένων πυραμίδων από το διάστημα, η δημιουργία σε 3 – D, χαρτών των αρχαίων ερειπίων των Μάγια από τον αέρα, η διερεύνηση ρωμαϊκών ναυαγίων, ακόμη και ο προσδιορισμός αποδεικτικών στοιχείων για τις καρδιακές παθήσεις σε μούμιες ηλικίας 3.000 ετών είναι καινοτομίες της εποχής μας. Πρόκειται για νέα εργαλεία στην υπηρεσία της Αρχαιολογίας, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονται από τομείς όπως η βιολογία, η χημεία, η φυσική, η μηχανολογία αλλά και από τα διάφορα gadgets του εμπορίου, όπως είναι το GPS, οι φορητοί υπολογιστές και τα smartphones.
«Αν σκάψουμε σε μία αρχαιολογική θέση μπορεί και να την καταστρέψουμε», λέει ο Ντέιβιντ Χαρστ Τόμας, επιμελητής Ανθρωπολογίας στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στη Νέα Υόρκη. «Η τεχνολογία μας επιτρέπει να μάθουμε πολλά περισσότερα γι’ αυτό τον χώρο πριν καν να πάμε, όπως και οι χειρουργοί που χρησιμοποιούν αξονική και μαγνητική τομογραφία». Με τέτοια εργαλεία οι αρχαιολόγοι μπορούν να εντοπίσουν αρχαιότητες πιο εύκολα από ποτέ, να σκάψουν με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και με λιγότερες… παράπλευρες απώλειες και να εφαρμόσουν τις πλέον πρόσφατες εργαστηριακές μεθόδους πάνω σε αρχαία έργα τέχνης ή αρχαία κατάλοιπα.
Μία από τις επαναστάσεις στην αρχαιολογία ήταν ο εντοπισμός αρχαίων θέσεων από τους δορυφόρους που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη. Η Σάρα Πάρκακ αιγυπτιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα στο Μπέρμιγχαμ χρησιμοποίησε πρόσφατα, υπέρυθρη απεικόνιση μέσω δορυφόρου, που της επέτρεψε να εντοπίσει σε βάθος 10 μέτρων κάτω από την αιγυπτιακή έρημο 17 πυραμίδες και πάνω από 1.000 τάφους. Οι εικόνες αποκάλυψαν επίσης θαμμένους δρόμους και σπίτια της αρχαίας αιγυπτιακής πόλης Τάνις ένα πολύ γνωστό αρχαιολογικό χώρο και από τους «Κυνηγούς της Χαμένης Κιβωτού». «Προφανώς όμως, δεν μεγεθύναμε τις δορυφορικές εικόνες για να βρούμε την Κιβωτό της Διαθήκης και το Πηγάδι των Χαμένων Ψυχών», δήλωσε χιουμοριστικά η Πάρκακ.
Ακόμα και συνηθισμένες δορυφορικές εικόνες που χρησιμοποιούνται από το Google Earth μπορεί να βοηθήσουν. «Τον παλιό καιρό, θα είχα πηδήξει στο Land Rover και θα πήγαινα να δω μία πιθανή τοποθεσία», λέει ο Τόνι Πόλαρντ, διευθυντής του Κέντρου Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης στη Σκωτία. «Τώρα, πριν από αυτό, πάω στο Google Earth».
Το ραντάρ εδάφους μπορεί επίσης να βοηθήσει τους αρχαιολόγους ώστε μην καταστρέψουν πολύτιμα δεδομένα, όταν ανασκάπτουν αρχαιολογικούς χώρους. Για παράδειγμα «Πολλοί ιθαγενείς της Αμερικής που δεν τους αρέσει η ιδέα της διατάραξης των νεκρών ή των αρχαίων καταλοίπων, ζητούν να γίνονται οι έρευνες με τηλεπισκόπισης, που είναι μη επεμβατική και μη καταστροφική», όπως εξηγεί ο Τόμας. Μαγνητόμετρα εξάλλου μπορούν να εντοπίσουν θαμμένα μέταλλα, πέτρες και άλλα υλικά με βάση τις διαφορές στο μαγνητικό πεδίο της Γης ενώ η ανίχνευση αντικειμένων στο έδαφος μπορεί να γίνει και με βάση τις αλλαγές της ταχύτητας στο ηλεκτρικό ρεύμα.
Επιπλέον μόλις τα αντικείμενα ή τα οστά έρθουν στο φως οι αρχαιολόγοι μπορούν να τα στείλουν στο εργαστήριο για ιατροδικαστική εξέταση τέτοια, που θα εντυπωσίαζε ακόμη και πράκτορα του… CSI. Γιατί εξετάζοντας τα οστά αρχαίων λαών μπορεί να αποκαλύψουν τις τροφές τους αλλά και την προέλευση των ανθρώπων. Ένα από τα τελευταία επιτεύγματα εξάλλου είναι το ρομπότ που εξερευνά τη Μεγάλη Πυραμίδα στην Αίγυπτο χωρίς να προκαλέσει καταστροφές στους τάφους των βασιλέων και των βασιλισσών.
Η τεχνολογία δεν θα εξαλείψει την ανάγκη της κλασικής ανασκαφής, λένε όμως οι αρχαιολόγοι. Αλλά αν έρθει αυτή η μέρα, «Η αρχαιολογία θα γίνει πολύ βαρετή υπόθεση», δηλώνει ο Πόλαρντ. Και δεν είναι ο μόνος που έχει αυτή την εντύπωση: «Ολα αυτά και οι δορυφορικές εικόνες και τα εργαστήρια είναι πολύ καλά αλλά στην αρχαιολογία υπάρχει μία σταθερά: Έχετε να σκάψετε και να εξερευνήσετε» όπως λέει η Πάρκακ.
