Οι ωκεανοί του πλανήτη βρίσκονται σε «τρομακτική» παρακμή σύμφωνα με την πρώτη σφαιρική αποτίμηση της κατάστασής τους η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα σήμερα. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι κινδυνεύουμε από μια πρωτοφανή μαζική εξαφάνιση των θαλάσσιων ειδών η οποία θα επηρεάσει άμεσα την ανθρωπότητα και ζητούν τη λήψη μέτρων για την αποτροπή της.
Ωκεανολόγοι και επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων που μελετούν τη θάλασσα _ από περιβαλλοντολόγους που ασχολούνται με τους κοραλλιογενείς υφάλους ως τοξικολόγους και ειδικούς στην αλιεία _ συγκεντρώθηκαν για πρώτη φορά και αντιπαρέβαλαν τα στοιχεία τους στο πλαίσιο ενός πάνελ που διοργανώθηκε από το Διεθνές Πρόγραμμα για την Κατάσταση του Ωκεανού (International Programme on the State of the Ocean – IPSO) και τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (International Union for Concervation of Nature – IUCN).
Το γενικό συμπέρασμα, αν εξετάσει κανείς συνδυαστικά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, της υπεραλίευσης και της ρύπανσης στις θάλασσές μας, είναι ότι αυτές κινδυνεύουν με τρόπο και σε βαθμό που ως τώρα δεν είχαμε συνειδητοποιήσει.
Κατάσταση σοκ
«Τα ευρήματα είναι σοκαριστικά» δήλωσε μιλώντας στο BBC ο Αλεξ Ρότζερς, καθηγητής της Βιολογίας Διατήρησης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και επιστημονικός διευθυντής του IPSO. «Καθώς εξετάσαμε για πρώτη φορά σωρευτικά την επίδραση των όσων κάνει η ανθρωπότητα στους ωκεανούς οι επιπτώσεις εμφανίστηκαν πολύ χειρότερες από ό,τι πιστεύαμε όταν κάναμε μεμονωμένες αναλύσεις».
«Καθήσαμε όλοι μαζί και συζητήσαμε σχετικά με τις παρατηρήσεις μας. Καταλήξαμε σε μια εικόνα που δείχνει ότι σχεδόν όλοι βλέπουμε αλλαγές να συντελούνται ταχύτερα από ό,τι νομίζαμε ή με τρόπους που δεν περιμέναμε να δούμε για εκατοντάδες χρόνια ακόμη».
Στις αλλαγές που συντελούνται με ταχύτερο ρυθμό περιλαμβάνονται το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική και την Ανταρκτική, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και η απελευθέρωση μεθανίου που ήταν παγιδευμένο στον βυθό.
Αυτό όμως το οποίο οι ειδικοί δεν είχαν υπολογίσει και θεωρούν τελικά πιο ανησυχητικό είναι το πώς οι διάφοροι παράγοντες «συνεργάζονται» μεταξύ τους για να δημιουργήσουν πιο έντονα προβλήματα ή να επιταχύνουν τον ρυθμό άλλων απειλώντας τη θαλάσσια ζωή.
Οι βασικοί παράγοντες που προκαλούν αυτή τη στιγμή ραγδαία υποβάθμιση των θαλασσών είναι, όπως τονίζουν, η κλιματική αλλαγή, που έχει προκαλέσει την άνοδο της θερμοκρασίας του νερού, η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα, η οποία έχει οδηγήσει σε αύξηση της οξύτητας του νερού, και τα λιπάσματα και τα λύματα που εισρέουν από την ξηρά τα οποία έχουν δημιουργήσει «νεκρές» ζώνες χωρίς οξυγόνο. Αν προσθέσει κανείς στα παραπανω την υπεραλίευση και τη ρύπανση και εξετάσει τις συνέπειες συνδυαστικά, η εικόνα είναι πραγματικά ζοφερή.
Πλαστικά και λιπάσματα
Ορισμένοι ρυπαντές για παράδειγμα, κολλάνε στην επιφάνεια των μικροσκοπικών σωματιδίων από πλαστικό που σήμερα, εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας, βρίσκονται πλέον σε μεγάλες ποσότητες στον βυθό των ωκεανών. Με τον συγκεκριμένο τρόπο οι ρυπαντές φθάνουν ακόμη και στα ψάρια που ζουν σε μεγάλα βάθη, τα οποία υπό άλλες συνθήκες δεν θα απειλούνταν από αυτούς.
Τα σωματίδια από πλαστικό ευνοούν παράλληλα τη μεταφορά φυκών αυξάνοντας την πιθανότητα υψηλών συγκεντρώσεων τοξικών φυκών. Η εμφάνιση τοξικών φυκών ενισχύεται επίσης από τη ρύπανση που προκαλεί στις θάλασσες η γεωργία με τη χρήση των λιπασμάτων.
Επί πλέον, σε συνδυασμό μεταξύ τους, η αύξηση ης οξύτητας και η άνοδος της θερμοκρασίας των νερών, η κατά τόπους ρύπανση και η υπεραλίευση αυξάνουν τον κίνδυνο για τους κοραλλιογενείς υφάλους. Με βάση τις νέες εκτιμήσεις το ένα τρίτο των κοραλλιογενών υφάλων παγκοσμίως απειλείται σοβαρά.
Προς μαζική εξαφάνιση ειδών
Ο πλανήτης έχει ως τώρα γνωρίσει πέντε μαζικές εξαφανίσεις των ειδών του και κάποιοι έχουν προειδοποιήσει ότι οι παρούσες δραστηριότητες των ανθρώπων τον οδηγούν ολοταχώς στην έκτη. Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη θάλασσα, οι ειδικοί φαίνονται να συμφωνούν.
Η έκθεση η οποία θα υποβληθεί άμεσα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, τονίζει ότι είναι πολύ νωρίς ώστε να βγάλουμε οριστικό συμπέρασμα. Υπογραμμίζει ωστόσο ότι μια μαζική εξαφάνιση είναι πολύ πιθανόν να επέλθει, και μάλιστα σε ρυθμό πολύ ταχύτερο από τις προηγούμενες.
Όπως σημειώνεται, οι προηγούμενες μαζικές εξαφανίσεις ειδών είχαν όλες συνδεθεί με τάσεις που παρατηρούνται και τώρα _ κυρίως τη διαταραχή του κύκλου του άνθρακα σε συνδυασμό με την αύξηση της οξύτητας και την υποξία (την έλλειψη οξυγόνου) του νερού.
Τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα που απορροφώνται από τους ωκεανούς, επισημαίνεται, είναι ήδη πολύ μεγαλύτερα από ό,τι κατά την περίοδο της μεγάλης εξαφάνισης των θαλασσίων ειδών πριν από 55 εκατομμύρια χρόνια.
Οι ειδικοί προτείνουν την άμεση παύση της εντατικής αλιείας ως τη θέσπιση σχετικών κανόνων, τη χαρτογράφηση και δραστική μείωση των ρυπογόνων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των πλαστικών, των λιπασμάτων και των αποβλήτων, καθώς και τη λήψη μέτρων για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
