Τα καταστήματα λιανικού εμπορίου δεν πάνε καλά. Γνωστό και χιλιογραμμένο. Πλάι τους, ή πολλές φορές «μέσα τους», εδώ και χρόνια, αναπτύσσεται ένας παράλληλος εμπορικός κόσμος, χωρίς βιτρίνα και χωρίς ωράριο. Το ηλεκτρονικό εμπόριο απασχολεί ήδη τον κόσμο των επιχειρηματιών και θα τον απασχολήσει ακόμη περισσότερο στο μέλλον. Προσελκύει ανθρώπους και ιδέες όλων των ειδών. Καινοτόμους φαν της τεχνολογίας, ανθρώπους που απλά βρέθηκαν κάποια στιγμή χωρίς δουλειά, επιτήδειους που πιάνουν- ή θεωρούν ότι πιάνουν- το πνεύμα της εποχής και αρκετούς επιχειρηματίες που συνειδητοποίησαν ότι το Διαδίκτυο ήταν ο μόνος τρόπος για να διατηρήσουν ανοιχτή την «επίγεια» επιχείρησή τους. Δοκιμάζουν πολλοί, αλλά δεν πετυχαίνουν όλοι. «Η αρχική επένδυση σε χρήμα είναι πολύ μικρή,κάτι που κάνει και το κόστος της ενδεχόμενης αποτυχίας μικρότερο. Σε πρώτη φάση τουλάχιστον έχει πιο πολλή αξία να επενδύσεις σε χρόνο και εργασία παρά σε χρήμα» λέει ο κ. Γεώργιος Χατζηγεωργίου , ο οποίος το 2005 δημιούργησε την ιστοσελίδα skroutz.gr, μία από τις πρώτες και πιο επιτυχημένες διαδικτυακές επιχειρήσεις, η οποία ξεκίνησε από ένα… δωμάτιο και σήμερα απασχολεί περισσότερα από 20 άτομα. «Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο Ιnternet» συνεχίζει ο κ. Χατζηγεωργίου «έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν από την αρχή να στοχεύσουν στην αγορά του εξωτερικού, κάτι σημαντικό σε εποχές έλλειψης ανταγωνιστικότητας και ρευστότητας». Ελληνες που δημιούργησαν επιτυχημένες διαδικτυακές επιχειρήσεις μιλούν στο «Βήμα της Κυριακής» για τον γοητευτικό κόσμο του επιχειρείν online και τις δυνατότητες που αυτός προσφέρει εν μέσω κρίσης.
Οσοι πιστεύουν ότι η επιτυχία στις ιντερνετικές επιχειρήσεις είναι προνόμιο όσων κατέχουν ειδικές γνώσεις πληροφορικής και προγραμματισμού είναι βαθιά νυχτωμένοι. Αυτό αποδεικνύει η προσωπική ιστορία της κυρίας Λίλας Κωνσταντινίδου, διευθύντριας της επιχείρησης «Ηλιότοπος» (weddings. heliotopos. net)η οποία διοργανώνει περισσότερους από εκατό γάμους αλλοδαπών σε ελληνικά νησιά κάθε χρόνο. Δραστηριοποιείται αποκλειστικά μέσω Ιnternet και διαθέτει πλούσιο πελατολόγιο, από την Αμερική ως την Κίνα και την Αυστραλία. Ποιος θα φανταζόταν ότι στα πρώτα της βήματα, πριν από 13 χρόνια, δεν ήξερε καν να χρησιμοποιεί το… Word;
Ολα ξεκίνησαν το 1998, όταν το Ιnternet βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα στην Ελλάδα και η κυρία Κωνσταντινίδου διαχειριζόταν ένα ξενοδοχείο στη Σαντορίνη. «Εκείνη την εποχή είχα ελάχιστη εξοικείωση με τον υπολογιστή. Ωστόσο, γοητεύτηκα αμέσως από τις δυνατότητες του Ιnternet και αποφάσισα να μάθω να δημιουργώ ιστοσελίδες! Αγόρασα ένα βιβλίο και άρχισα σιγά-σιγά να διαβάζω. Στην αρχή δεν καταλάβαινα πολλά, αλλά σταδιακά εξοικειώθηκα. Επειτα από μερικούς μήνες και αρκετή προσπάθεια, κατόρθωσα να φτιάξω την πρώτη μου ιστοσελίδα:το σάιτ του ξενοδοχείου μας» αναφέρει.
Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός και εν προκειμένω, αφότου έγινε το πρώτο βήμα, μια σειρά απρόβλεπτα γεγονότα οδήγησαν στην επιτυχία. «Πριν από 12 χρόνια ένα ζευγάρι από τον Καναδά μου έστειλε e-mail για να κάνει κράτηση στο ξενοδοχείο, προσθέτοντας ότι ήθελαν να παντρευτούν στην Ελλάδα.Μου ζήτησαν να τους βοηθήσω να οργανώσουν τον γάμο τους και σκέφτηκα:Γιατί όχι;Ηταν τόσο όμορφη εμπειρία που αποφάσισα να την επαναλάβω. Επειτα από πολλή μελέτη, αποφάσισα να φτιάξω μια ιστοσελίδα που θα απευθυνόταν μόνο σε ξένους οι οποίοι θέλουν να παντρευτούν σε ελληνικό νησί» διηγείται η κυρία Κωνσταντινίδου.
Τα νέα άρχισαν να διαδίδονται στο Διαδίκτυο και όλο και περισσότερα ζευγάρια απευθύνονταν στη νεοσύστατη επιχείρηση. Πέντε γάμοι το 2000, δεκαοκτώ το 2001, περισσότεροι από εκατό σήμερα! Επόμενο βήμα; Η κινεζική αγορά. «Εφέτος μετέφρασα την ιστοσελίδα μου στα κινεζικά και επέλεξα δύο αντιπροσώπους στην Ασία. Ποτέ δεν φανταζόμουν τη λατρεία που έχουν οι Κινέζοι για το Αιγαίο. Το θεωρούν “ευλογία” να κατορθώσουν να παντρευτούν εδώ. Χάρη στο άνοιγμα στην κινεζική αγορά ο κύκλος εργασιών μας αυξήθηκε εν μέσω κρίσης» καταλήγει η κυρία Κωνσταντινίδου.
Οι δημιουργοί της διαδικτυακής επιχείρησης που τιτλοφορείται «taxibeat» (www. taxibeat. com) φιλοδοξούν να φέρουν την επανάσταση στην αγορά των ταξί, δημιουργώντας μια υπηρεσία που δίνει τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη να βρίσκει όλα τα ελεύθερα ταξί που βρίσκονται κοντά του, να βλέπει μια σειρά πληροφορίες για κάθε ένα από αυτά ώστε να καλεί αυτό που επιθυμεί! Το σύστημα βασίζεται στις λεγόμενες «mobile τεχνολογίες» (iPhone ή android), επιτρέπει στους πελάτες να βαθμολογούν τους οδηγούς έπειτα από κάθε διαδρομή και φανερώνει την εν λόγω βαθμολογία σε όλους τους χρήστες, ώστε οι «καλοί» οδηγοί να κερδίζουν περισσότερους πελάτες. Φιλοδοξούν έτσι να δημιουργήσουν μια κοινότητα ανθρώπων που θα συναλλάσσεται διαδικτυακά σε έναν… απροσδόκητο χώρο: στους δρόμους της πόλης.
Τα εμπόδια που έπρεπε να ξεπεράσουν οι νέοι επιχειρηματίες για να προωθήσουν τη φιλόδοξη ιδέα τους ήταν πολλαπλά. «Η γραφειοκρατία στη σύσταση και λειτουργία των e-επιχειρήσεων είναι γνωστή σε όλους στη χώρα μας. Ωστόσο, εμείς είχαμε και μεγάλες τεχνικές προκλήσεις, γιατί η λύση που εφαρμόζουμε είναι καινοτόμα. Κολυμπάμε δηλαδή σε άγνωστα νερά, βασισμένοι στην προηγούμενη εμπειρία μας στην τεχνολογία, υλοποιώντας όμως κάτι εντελώς νέο. Ταυτόχρονα, έπρεπε να εκπαιδεύσουμε τους οδηγούς ταξί στη χρήση των “smartphones”. Οι νέες καινοτόμες εταιρείες αντιμετωπίζουν πολλές φορές δυσπιστία από μεγάλη μερίδα των πολιτών να δοκιμάζουν τεχνολογικές λύσεις, εξαιτίας της χαμηλής κατανόησης του κοινού στα εν λόγω θέματα» αναφέρει ο ιδρυτής της εταιρείας κ. Νίκος Δρανδάκης.
Παρά τις δυσκολίες, ωστόσο, κατόρθωσαν να λάβουν ένα αρχικό κονδύλιο χρηματοδότησης μέσω διαγωνισμού καινοτομίας και παρ΄ ότι βρίσκονται ακόμη στην περίοδο δοκιμαστικής λειτουργίας, μετρούν ήδη περισσότερους από διακόσιους οδηγούς ταξί στο πελατολόγιό τους! Σύμφωνα με το επιχειρησιακό μοντέλο, μάλιστα, οι εν λόγω ταξιτζήδες καλούνται να καταβάλλουν ένα μικρό αντίτιμο για κάθε πελάτη που κερδίζουν μέσω της εφαρμογής.
Πώς μπορεί μια διακοσμήτρια εσωτερικών χώρων να αξιοποιήσει το Διαδίκτυο για να αυξήσει την πελατεία της εν μέσω κρίσης; Η απάντηση ακούει στο όνομα «e-design» (designdeco.gr, www. rdeco.gr) και στην ουσία αποτελεί διακόσμηση σπιτιών μέσω… Ιnternet, με βάση φωτογραφίες, τρισδιάστατα σχέδια και ηλεκτρονικές λίστες επίπλων και διακοσμητικών.
«Ολα ξεκίνησαν το 2007, όταν δημιούργησα το “rdeco”,ένα blog με θέμα τη διακόσμηση εσωτερικών χώρων. Ανανεώνοντας διαρκώς το περιεχόμενο με πρωτότυπες ιδέες, απέκτησα αρκετούς αναγνώστες,φτάνοντας σε κάποιο σημείο τους 3.000 μοναδικούς χρήστες την ημέρα! Τότε αρκετοί αναγνώστες άρχισαν να μου στέλνουν φωτογραφίες από το σπίτι τους και να μου ζητούν συμβουλές για μικρές παρεμβάσεις,όπως το χρώμα του τοίχου ή ένα έπιπλο που τους λείπει» αναφέρει η πολιτικός μηχανικός και δημιουργός του edesign στην Ελλάδα κυρία Εύα Τοπαλίδου.
Οι μικρές παρεμβάσεις εξελίχθηκαν σε ολοκληρωμένες προτάσεις για αναδιαμόρφωση ολόκληρων σπιτιών και το αρχικό blog εξελίχθηκε σε μια δυναμική διαδικτυακή επιχείρηση με αντικείμενο τη διακόσμηση μέσω Ιnternet. «Το e-design απευθύνεται σε καταναλωτές που επιθυμούν να συμμετάσχουν ενεργά στη διακόσμηση του σπιτιού τους και έτσι να εξοικονομήσουν χρήματα.Ο πελάτης μετρά τον χώρο,βγάζει φωτογραφίες και μου στέλνει όλο το υλικό. Η επικοινωνία γίνεται τηλεφωνικώς και μέσω e-mail. Στη συνέχεια εγώ δημιουργώ τα αρχιτεκτονικά σχέδια και τον λεγόμενο “φωτορεαλισμό”, δηλαδή ένα τρισδιάστατο σχέδιο που αναπαριστά τη νέα μορφή του χώρου. Ετσι,ακόμη και άτομα που δεν είναι εξοικειωμένα με την ανάγνωση αρχιτεκτονικών σχεδίων μπορούν να έχουν πλήρη εικόνα» εξηγεί η κυρία Τοπαλίδου.
Ο πελάτης αναλαμβάνει να αγοράσει τα έπιπλα, ωστόσο ακόμη και σε αυτό το στάδιο έχει οικονομικά οφέλη. «Αποστέλλω στον πελάτη ειδική “λίστα προϊόντων” με βάση το σχέδιο, η οποία περιλαμβάνει τα έπιπλα, κουρτίνες, διακοσμητικά ή οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο χρειάζεται να αγοράσει,καθώς και το κατάστημα όπου μπορεί να το βρει. Παράλληλα, έχω καταρτίσει συμφωνίες με τα συνεργαζόμενα καταστήματα με βάση τις οποίες οι πελάτες του e-design έχουν συγκεκριμένα ποσοστά έκπτωσης» καταλήγει η κυρία Τοπαλίδου.
Οι αυτοδίδακτοι προγραμματιστές κκ. Δημήτρης και Αργύρης Μπεντίλας είχαν όνειρο να κατασκευάσουν το δικό τους ηλεκτρονικό παιχνίδι από τη στιγμή που ως παιδιά άγγιξαν τον πρώτο τους υπολογιστή. Σήμερα, σε ηλικία 33 και 31 χρόνων αντίστοιχα, τα δύο αδέρφια έχουν δημιουργήσει μια διαδικτυακή επιχείρηση ηλεκτρονικών παιχνιδιών, την «Τotal eclipse games» (www. totaleclipsegames. com), η οποία κατόρθωσε να συγκεντρώσει χρηματοδότηση εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ από μεγάλους αμερικανικούς εκδοτικούς οίκους! Τα παιχνίδια τους δεν ανήκουν στα παραδοσιακά βιντεογκέιμ, ούτε περιέχουν εικόνες βίας, αλλά βασίζονται στη δημιουργική σκέψη και στη φαντασία των παικτών- γι΄ αυτό και έχουν τόσους φανατικούς οπαδούς σε όλο τον κόσμο.
Ερωτηθείς πώς κατόρθωσε να μετατρέψει το χόμπι του σε (άκρως προσοδοφόρο) επάγγελμα, ο κ. Αργ. Μπεντίλας απαντά ότι το κλειδί είναι το μεράκι και η σκληρή δουλειά. Εξίσου σημαντικό όμως είναι να μπορεί κανείς να βλέπει «μακριά», στις αγορές της άλλης άκρης του Ατλαντικού, με πίστη ότι μπορεί να τις κατακτήσει!
«Το 2005,έπειτα από αρκετά χρόνια εργασίας στον σχεδιασμό ιστοσελίδων, αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε το πρώτο μας ηλεκτρονικό παιχνίδι. Το χρηματοδοτήσαμε… μόνοι μας, όπως και το δεύτερο.Ομως,καθώς τα δύο παιχνίδια άρχισαν να διαδίδονται μέσω Διαδικτύου σε όλο τον κόσμο, αποφασίσαμε να υποβάλουμε πρόταση σε έναν από τους μεγαλύτερους αμερικανούς εκδότες.Οι συνεννοήσεις έγιναν μέσω τηλεφώνου και email και σύντομα μας διέθεσαν χρηματοδότηση μεγάλου ύψους προκειμένου να κυκλοφορήσουμε άλλα τρία παιχνίδια. Αυτούς τους ανθρώπους τους συναντήσαμε από κοντά έπειτα από αρκετούς μήνες!» αναφέρει ο ίδιος.
«Για να πάρεις μια ουσιαστική επιδότηση στην Ελλάδα πρέπει να γράψεις σελίδες και σελίδες,να αποδείξεις πώς θα αξιοποιήσεις τα χρήματα και χίλια δυο άλλα πράγματα τα οποία το μόνο που κάνουν είναι να μπαίνουν εμπόδιο στη δημιουργικότητα. Αντιθέτως, αν έχεις το θάρρος να απευθυνθείς στις αγορές του εξωτερικού, τα πράγματα προχωρούν γρήγορα όταν υπάρχει σαφής και κοινός στόχος» καταλήγει ο κ. Μπεντίλας.
Το πιο συχνό παράπονο των επίδοξων eεπιχειρηματιών είναι ότι δεν υφίσταται στην Ελλάδα το αναγκαίο πλαίσιο ώστε να έρθουν σε επαφή οι πρωτότυπες ιδέες με τους επενδυτές που θα μπορούσαν να τις χρηματοδοτήσουν.
Αυτό ακριβώς το κενό επιχειρεί να καλύψει η εταιρεία Οpenfund (theopenfund.com),η οποία διενεργεί διαγωνισμούς για πρωτότυπες eεπιχειρήσεις και στη συνέχεια εξασφαλίζει στους νικητές χρηματοδότηση μέσω μιας σειράς μεγάλων επενδυτών.
«Αντιληφθήκαμε ότι στην Ελλάδα έλειπαν δύο βασικά στοιχεία προκειμένου να υπάρξουν ιστορίες επιτυχίας:χρηματοδότηση και συμβουλευτική υποστήριξη. Ετσι δημιουργήσαμε μία επιχείρηση όπου θα απευθύνονται όσοι έχουν τη γνώση και τις ικανότητεςκαι θα βρίσκουν συνολική υποστήριξη ώστε να μεταφερθούν από μια απλή σύλληψη σε ένα πιλοτικό προϊόν που θα αποκτήσει χρηματοδότηση»λέει στο «Βήμα της Κυριακής» ο κ.Δημήτρης Αθανασιάδης, μέλος του ΔΣ του Οpenfund.
Ηδη η εν λόγω εταιρεία έχει δεχτεί εκατοντάδες αιτήσεις στους πέντε διαγωνισμούς που έχει διενεργήσει,γεγονός που φανερώνει ότι- αν μη τι άλλο- στην Ελλάδα το επιχειρηματικό δαιμόνιο καλά κρατεί.Τι γίνεται όμως με τους επενδυτές που καλούνται να εισφέρουν το πολυπόθητο κεφάλαιο;«Η επένδυση στο Ιnternet έχει δύο χαρακτηριστικά:υψηλό ρίσκο και μικρά ποσά επένδυσης. Αυτό είναι καινούργιο για τους έλληνες κεφαλαιούχους, οι οποίοι παραδοσιακά επένδυαν σε ήδη επιτυχημένες εταιρείες με χαμηλό ρίσκο και με σημαντικά ποσά.Ωστόσο, το κλίμα σταδιακά αλλάζει και ήδη αρκετοί είναι αυτοί που αποφασίζουν να επενδύσουν στο Ιnternet.
Οτανβέβαιααδυνατούν να κατανοήσουν την τεχνολογική πλευρά της ιδέας,επεμβαίνουμε εμείς για να τους το εξηγήσουμε!»καταλήγει ο κ. Αθανασιάδης.
Τη στιγμή που οι θέσεις εργασίας στον τομέα της διοίκησης επιχειρήσεων μειώνονται συστηματικά, ο κ.Κωστής Μαμάσσηςκαι οι συνεργάτες του φιλοδοξούν να ανανεώσουν τον εν λόγω τομέα προσφέροντας το Μegaventory (www.
megaventory. com), μια διαδικτυακή εφαρμογή που επιτρέπει τη διαχείριση των εμπορικών λειτουργιών μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού εξ αποστάσεως και αποκλειστικά μέσω Ιnternet.
«Μέσω του Μegaventory μια επιχείρηση ή ένας οργανισμός μπορεί να διαχειρίζεται σε πραγματικό χρόνο κινήσεις, διαθεσιμότητες, πωλήσεις και παραγγελίες προϊόντων σε όλες τις εγκαταστάσεις της, όσο απομακρυσμένες και αν είναι αυτές μεταξύ τους. Ως διαδικτυακή εφαρμογή δεν απαιτεί εγκατάσταση στον σκληρό δίσκο, είναι προσβάσιμη από κάθε συσκευή που συνδέεται στο Ιnternet και είναι εξαιρετικά απλή στη χρήση»αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής» ο φιλόδοξος επιχειρηματίας.
Ηδη η νεοσύστατη επιχείρηση έχει χιλιάδες εγγραφές, οι συντριπτικά περισσότερες από τις ΗΠΑ, γεγονός που κάνει τον νεαρό επιχειρηματία αισιόδοξο καθώς, όπως χαρακτηριστικά λέει,«στην Ελλάδα βρίσκεις πιο εύκολα χρηματοδότηση αν παράγεις ελαιόλαδο ή… αβγοτάραχοπαρά λογισμικό Διαδικτύου».
Οπως εξηγείο κ. Μαμάσσης, στην Ελλάδα τα βασικότερα προβλήματα ξεκινούν από τη λανθασμένη νοοτροπία της κοινωνίας απέναντι στον επιχειρηματία του Διαδικτύου.«Για παράδειγμα, η αποτυχία εκλαμβάνεται ως καταστροφική από τον κύκλο του επιχειρηματία, ενώ στην πραγματικότητα είναι μέρος της διαδικασίας του επιχειρείν και μάλιστα το μέρος εκείνο που δίνει τις γνώσεις και τα εφόδια για την επιτυχή κατάληξη της επόμενης επιχειρηματικής προσπάθειας. Ο φόβος της αποτυχίας που καλλιεργείται στην Ελλάδα είναι πιο καταστροφικός από την ίδια την αποτυχία!»καταλήγει ο κ. Μαμάσσης.
Οταν ο κ. Χρήστος Στρατής, ιδιοκτήτης καταστήματος εμπορίας επίπλων στη Χαλκίδα για πάνω από 20 χρόνια, αποφάσιζε πριν από δυόμισι χρόνια να ανοίξει online κατάστημα (www.epiplonet.com), δεν μπορούσε να φανταστεί ότι το μεγαλύτερο μέρος των σημερινών εσόδων του θα προερχόταν από τις διαδικτυακές πωλήσεις.
«Πιο πολύ το ξεκίνησα σαν χόμπι και επειδή μου άρεσε το Ιnternet. Πίστευα ότι οι έλληνες καταναλωτές πολύ δύσκολα θα αγόραζαν κρεβάτια ή καναπέδεςχωρίς να έχουν κάτσει ποτέ πάνω τους ή χωρίς να τα έχουν δει από κοντά. Τελικά διαψεύστηκα. Οχι μόνο οι πωλήσεις πηγαίνουν καλά, αλλά, αντίθετα από ό,τι θα περίμενε κανείς, είναι ελάχιστα τα παράπονα από τους διαδικτυακούς πελάτες. Πιο συνηθισμένο είναι να αλλάξει γνώμη κάποιος που αγόρασε από το “επίγειo” κατάστημα» σχολιάζει ο κ. Στρατής, ο οποίος έχει αποφασίσει πως οποιαδήποτε επένδυση από μέρους του στο μέλλον θα στοχεύσει αποκλειστικά στην αγορά του Διαδικτύου. «Είναι πιο αποτελεσματική και φυσικά πολύ πιο φθηνή . Το σημαντικό είναι να βρεις τρόπους για να είσαι ψηλά στην αναζήτηση στο Googleκαι βέβαια δεν υπάρχει καλύτερη διαφήμιση από τους ευχαριστημένους πελάτες οι οποίοι μεταφέρουν τις απόψεις τους στα εξειδικευμένα φόρουμ». Αφού λοιπόν αυτός βρήκε έναν τρόπο να κρατήσει ακμαία την επιχείρησή του σε μια τόσο δύσκολη περίοδο, δεν θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα και για τους άλλους επιχειρηματίες του χώρου; «Σίγουρα ισχύει αυτό. Αρκετοί συνάδελφοι το σκέφτονται, το θέμα είναι ότι δύσκολα θα το επιχειρήσουν.Αλλωστε σε γενικές γραμμές οι περισσότεροι από εμάς είναι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας, με ελάχιστη εξοικείωση με το Διαδίκτυο».
Ο κ. Γιώργος Λυγεράκης, εργαζόμενος για πολλά χρόνια σε μεγάλες εταιρείες πληροφορικής, έχει δύο μεγάλες αγάπες: το καλό φαγητό και τη νέα τεχνολογία. Περίπου πριν από έναν χρόνο αποφάσισε να τις συνδυάσει, μαζί με δύο συνεργάτες του, και προχώρησε στη δημιουργία της εφαρμογής terpnon για smartphone. Πρόκειται για έναν οδηγό διασκέδασης για εστιατόρια, μπαρ, καταστήματα ντελικατέσεν και παραδοσιακούς ξενώνες σε 53 πόλεις της Ελλάδας και της Κύπρου. Ο χρήστης μπορεί να βρει την ακριβή διεύθυνση του εστιατορίου που τον ενδιαφέρει, να το βαθμολογήσει, να γράψει κριτική, ακόμη και να φωτογραφίσει το φαγητό του την ώρα που τρώει και να «ανεβάσει» τη φωτογραφία εκείνη τη στιγμή.
«Στο παρελθόν ως πελάτης πολλές φορές δεν έμενα ευχαριστημένος από πολυδιαφημισμένα ή ακριβά εστιατόρια. Η όλη ιδέα του terpnon βασίζεται στο ότι πλέον ο κόσμος εμπιστεύεται πολύ λιγότερο τις διαφημίσεις και τους διάφορους ειδικούςκαι πολύ περισσότερο τα μέλη μιας κοινότητας με την οποία έχει παραπλήσια γούστα» λέει ο κ. Λυγεράκης, ο οποίος πιστεύει ότι οποιαδήποτε επιχειρηματική ιδέα που σχετίζεται με το Διαδίκτυο πρέπει να στραφεί στην αγορά του mobile Ιnternet, η οποία με την εκτόξευση των πωλήσεων των smartphones κερδίζει συνεχώς έδαφος. «Η διαφορά σε σχέση με το “κλασικό” Ιnternet είναι ότι, ενώ εκεί ενδιαφέρει περισσότερο η πληροφορία και το χρηστικό οικονομικό μέρος,στο mobile Ιnternet αυτό που έχει σημασία είναι η εμπειρία που προσφέρεις στον χρήστη» σχολιάζει ο κ. Λυγεράκης. «Αλλωστε αυτή τη στιγμή στον πλανήτη υπολογίζεται ότι υπάρχουν 3,8 δισ. ενεργές συνδρομές κινητής τηλεφωνίας» τονίζει ο κ. Λυγεράκης.
Ως τώρα την εφαρμογή έχουν «κατεβάσει» περίπου 40.000 άνθρωποι. Στο terpnon υπάρχουν 12.000 εγγεγραμμένοι χρήστες, πάνω από 5.000 κριτικές και πάνω από 12.000 καταχωρισμένα σημεία διασκέδασης από τους συνιδρυτές της εφαρμογής και τους χρήστες εντελώς δωρεάν. «Τα έσοδά μας προέρχονται από τις διαφημίσεις, στις οποίες όμως δεν περιλαμβάνονται εστιατόρια και κέντρα διασκέδασης,ακριβώς για να διατηρήσουμε την αξιοπιστία μας ως οδηγός».
Σε αντίθεση με τις συμβατικές επιχειρήσεις ειδών δώρου που «γονατίζουν» εν μέσω κρίσης, μια διαδικτυακή επιχείρηση φέρνει την επανάσταση εισάγοντας τα «δώρα εμπειρίας». Πρόκειται για το Days4u (www.days4u.gr), ένα ηλεκτρονικό κατάστημα που αντί για υλικά δώρα επιτρέπει στους e-πελάτες να χαρίσουν στα αγαπημένα τους πρόσωπα πρωτότυπες εμπειρίες, όπως πτήσεις με παραπέντε, οδήγηση Ferrari, περιποίηση σε spa, σεμινάρια οινογνωσίας, ακόμη και rafting ή τοξοβολία. «Οπως πολλά επιχειρηματικά ξεκινήματα, η ιδέα μας γεννήθηκε αφότου χρησιμοποιήσαμε τα δώρα εμπειρίας ως καταναλωτές στην Αγγλία, όπου ζούσαμε και εργαζόμασταν. Ενθουσιαστήκαμε και σκεφτήκαμε ότι μια αντίστοιχη υπηρεσία θα μπορούσε να βρει μεγάλη απήχηση στην Ελλάδα, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι η διαδικασία του δώρου είναι σημαντικό τμήμα της κουλτούρας μας» αναφέρει η διευθύντρια της επιχείρησης κυρία Κατερίνα Καραγιάννη.
Ωστόσο, όπως εξηγεί, δεν αρκεί μια καλή ιδέα για την επιχειρηματική επιτυχία. «Απαραίτητο στοιχείο είναι η οργάνωση.Μια εταιρεία στο Διαδίκτυο δεν διαφέρει σε τίποτε από μια άλλη εταιρεία. Ενα ηλεκτρονικό κατάστημα δεν είναι “λιγότερο” κατάστημα σε σχέση με ένα παραδοσιακό. Η οργάνωση των παραγγελιών, η σύναψη σωστών συνεργασιών, τα οικονομικά, οι τεχνικές marketing, οι πωλήσεις,είναι όλα στοιχεία τα οποία πρέπει να οργανωθούν μέσα από ένα σωστό επιχειρηματικό πλάνο. Υπάρχει πολλές φορές η αίσθηση ότι στο Διαδίκτυο μπορεί να δραστηριοποιηθεί εύκολα ο καθένας. Αυτό δεν αληθεύει.Οι τεχνικές και οι στρατηγικές διαφέρουν, αλλά δεν λείπουν. Είναι απαραίτητη η οργάνωση έτσι ώστε να ξέρεις πολύ καλά πού βαδίζεις» καταλήγει η ίδια.
«Τα πρώτα χρόνια τα πράγματα δεν ήταν καθόλου εύκολα. Οι περισσότεροι επιχειρηματίες δεν ενδιαφέρονταν να δώσουν χρήματα για διαφήμιση στο Ιnternet, ενώ μερικοί ήταν τελείως αρνητικοί σε οποιαδήποτε παρουσία τους στο Διαδίκτυο, το οποίο θεωρούσαν αναξιόπιστο» λέει ο κ. ηλεκτρολόγος μηχανικός κ. Στέφανος Σουλδάτος ο οποίος μαζί με τον συνάδελφό του Χάρη Παυλίδη δραστηριοποιήθηκε το 2005 στη διαφήμιση στο Ιnternet με την ιστοσελίδα olataepipla.gr. Πλέον η επιτυχία της συγκεκριμένης ιδέας έδωσε την πρώτη ύλη και για άλλες δύο ανάλογες ιστοσελίδες, το olatougamou. gr και το olatouspitiou.gr. «Μάλιστα,επειδή κάποια ζευγάρια έψαχναν ορχήστρα για τη δεξίωση του γάμου τους μέσα από το site olatougamou.gr, προέκυψε και μια τέταρτη ιστοσελίδα, το melodima.gr» λέει ο κ. Σουλδάτος. «Εκεί μπορούν οι υποψήφιοι νεόνυμφοι να ακούσουν και να διαλέξουν ανάμεσα σε μια σειρά μουσι κά σχήματα αυτά που θεωρούν κατάλληλα για τη δική τους περίσταση:από κρητική ορχήστραως… ιρλανδέζικη μουσική και djχορευτικής μουσικής».
Από την περίοδο των σπουδών της ζει στη Βρετανία η κυρία Μαριάννα Κολοκοτρώνη. Τον τελευταίο καιρό θέλησε να δραστηριοποιηθεί στην ιδιαίτερα αναπτυσσόμενη αγορά των βιολογικών προϊόντων. Εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο πουλάει λάδι- σε χονδρική και λιανική- προερχόμενο από συγκεκριμένο παραγωγό της Πελοποννήσου.
Εχει τον δικό της πάγκο σε μια έκθεση βιολογικών προϊόντων στο Λονδίνο, όμως οι περισσότερες πωλήσεις της προέρχονται από την ιστοσελίδα oliveology.co.uk. Ενα site που καταχρηστικά μόνο μπορεί να αποκαλέσει κανείς e-shop, αφού περισσότερο πρόκειται για μια ολόκληρη εγκυκλοπαίδεια με θέμα το λάδι.
« Μέσω του site μπορείς να περάσεις ευκολότερα τη φιλοσοφία σου και να αναδείξεις το προϊόν σου» λέει η 31χρονη e-έμπορος στο «Βήμα».
«Το θέμα είναι ότι το ελληνικό λάδι στη Βρετανία δεν είναι τόσο δημοφιλές όσο το ισπανικό ή το ιταλικό.
Αντιθέτως,το ελληνικό μέλι,με το οποίο επίσης ασχολούμαι,έχει ήδη πολύ καλό όνομα» τονίζει η κυρία Κολοκοτρώνη, η οποία προτρέπει οποιονδήποτε παραγωγό με ποιοτικά προϊόντα να τολμήσει στον συγκεκριμένο τομέα: «Στη Βρετανία υπάρχει μεγάλη ζήτηση για ποιοτικά τρόφιμα,ενώ οι αγορές μέσω Ιnternet είναι πολύ πιο συνηθισμένες απ΄ ό,τι στην Ελλάδα».
Ελαιόλαδο,καθώς και άλλα ελληνικά προϊόντα,όπως τσικουδιά και ρακόμελο,προωθεί από το Διαδίκτυο και ο 56χρονος κ.Γιώργος Δανέλλης .Στα…ράφια όμως της ιστοσελίδας του (www.giftexpress.gr) μπορεί να βρει ο καταναλωτής και μια μεγάλη λίστα «πράσινων» δώρων από ανακυκλωμένα υλικά,όπως σημειωματάριο από ελαστικά αυτοκινήτων ή ατζέντα από χρησιμοποιημένες πλακέτες ηλεκτρονικού υπολογιστή.Ακόμη και ημερολόγιο από χαρτί που…ανθίζει πωλεί ο κ.Δανέλλης. «Φτιάξαμε την ιστοσελίδα τον περασμένο Ιανουάριο και ήδη υπάρχει κάποιο ενδιαφέρον.Η επισκεψιμότητα είναι ακόμη μικρή,200-300 άτομα την ημέρα.Είναι και η κρίση…»σημειώνει.Και προσθέτει:
«Μας ενδιαφέρει η ελληνική αγορά αλλά και του εξωτερικού,καθώς έχουμε τη δυνατότητα να στέλνουμε τα προϊόντα με κούριερ την επόμενη ημέρα της παραγγελίας» .
Συνειδητά εκτός δικτύου σουπερμάρκετ παραμένει και ο 32χρονος κ.Λευτέρης Ξανθάκης, ο οποίος έτσι καταφέρνει να κρατάει χαμηλά τις τιμές και να πουλάει απευθείας το λάδι του στους καταναλωτές.
Καλλιεργεί ελαιόδεντρα στη Λακωνία τα τελευταία τέσσερα χρόνια και με 7.000 ρίζες ενταγμένες στη βιολογική γεωργία, ένα ελαιοτριβείο και ένα τυποποιητήριο ελέγχει τη διαδικασία από την αρχή ως το τέλος της παραγωγικής διαδικασίας.
Πριν από έναν χρόνο δημιούργησε διαδικτυακό τόπο πώλησης των προϊόντων του (olivestate.gr).«Δεν αρκεί μια ιστοσελίδα.Χρειάζεται συνεχές κυνήγι. Να φέρεις τον πελάτη στην ιστοσελίδα, να τη δει, να του αρέσει και να αγοράσει.Εγώ το προσπάθησα μέσω διαφημίσεων στο Google,αλλά και μέσω του Facebook. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον μήνα που το κυνήγησα στο Facebook “κέρδισα” 35 νέους πελάτες σε σύνολο 150 πελατών.Είναι το καλύτερο “value for money” που έχω κάνει μέχρι στιγμής.Περίπου το 20% των συνολικών πωλήσεων ελαιολάδου ήταν από το Διαδίκτυο.Το Ιnternet μπορεί να βοηθήσει. Είναι μια δίοδος, αλλά δεν αρκεί. Εγώ ακόμη και στους πελάτες που αγοράζουν μέσω Διαδικτύουπαραδίδω τα προϊόντα ο ίδιος στην πόρτα τους. Με ενδιαφέρει η προσωπική επαφή».
Οσο αυξάνεται το ενδιαφέρον των καταναλωτών για βιολογικά ή οικολογικά προϊόντα τόσο πληθαίνουν και όσοι πωλούν την «πράσινη» πραμάτεια τους μέσω Διαδικτύου.Αν και η οικονομική κρίση βαθαίνει,το…πράσινο επιχειρείν ανθεί στον παγκόσμιο ιστό.
Απαιτεί όμως και αυτό «κυνήγι»,όπως κάθε άλλη εμπορική δραστηριότητα, όπως λένε όσοι έχουν εμπλακεί στις ιντερνετικές πωλήσεις.Επιχειρηματίες και παραγωγοί έχουν βρει τα τελευταία χρόνια μια επικοινωνιακή δίοδο για να προσεγγίσουν τον καταναλωτή χωρίς μεσάζοντες και επιπλέον επιβαρύνσεις.
Ο 38χρονος κ.Ευάγγελος Καραβίτης προωθεί κάθε χρόνο τέτοια εποχή μέσω ιστοσελίδας (www.kerasishop.gr) τα βαθυκόκκινα κεράσια που παράγει στην Πέλλα.Κάθε μέρα από τα δέντρα του στους πρόποδες του όρους Βόρας (Καϊμακτσαλάν) και στις όχθες της λίμνης Βεγορίτιδας συλλέγει τα «τραγανά» και τα «μπακιρτζέικα» και την επομένη με ταχυμεταφορά φθάνουν στο τραπέζι του καταναλωτή.Οπως λέει ο ίδιος,20%-25% της παραγωγής του διατίθεται από το Διαδίκτυο.Η εφετινή συγκομιδή έχει καθυστερήσει εξαιτίας του καιρού και ξεκινά την ερχόμενη εβδομάδα.
«Κάθε πρωί εγώ και η οικογένειά μου μαζεύουμε τα κεράσια,τα διαλέγουμε, πετάμε τα χαλασμένα, τα συσκευάζουμε και με κούριερ “αναχωρούν” για τον προορισμό τους.Την επομένη το πρωί βρίσκονται στην πόρτα του καταναλωτή. Ακόμη και στα νησιά στέλνω, αλλά εκεί καθυστερούν κάποιες ώρες λόγω της συγκοινωνίας» αναφέρει. Πέρυσι, το διάστημα από τις αρχές Ιουνίου ως τα μέσα Ιουλίου,ο διαδικτυακός τόπος των…κερασιών «έφερε» στον κ. Καραβίτη 400 πελάτες.«Ενας φίλος μου έστησε την ιστοσελίδα πριν από τρία χρόνια και τη χειρίζομαι εγώ.Ηρθα σε επαφή με καταναλωτές,αλλά κυρίως με εμπόρους από την Αθήνα, τη Ρόδο,την Κρήτη,χωρίς μεσάζοντες.Ετσι απέφυγα τον σκόπελο των σουπερμάρκετ»επισημαίνει ο αγρότης από την Πέλλα.
Χρόνο και χρήμα για online φροντιστήρια και «ψηφιακές τάξεις» έχουν ήδη επενδύσει αρκετοί εκπαιδευτικοί. Οπως λέει ο κ. Ηλίας Κώτσος, πριν από δύο χρόνια 15 καθηγητές συναντήθηκαν για να φτιάξουν το «εικονικό σχολείο» (www. virtualschool.gr). Εξηγεί ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για online φροντιστήριο, βοήθημα και «ηλεκτρονικό λυσάρι». «Σκεφτήκαμε ότι, αντί να πηγαίνουμε στα σπίτια με την ώρα να βλέπουμε τους μαθητές μας, να παραδίδουμε μαθήματα μέσω Διαδικτύου» αναφέρει ο κ. Κώτσος. «Αυτή τη στιγμή παρέχουμε βίντεο και ήχο στις ηλεκτρονικές παραδόσεις μας, ξεκινάμε από τις πιο σημαντικές ασκήσεις σε κάθε μάθημα (100-150 για το καθένα), ενώ κάτω από κάθε άσκηση υπάρχει η δυνατότητα ερώτησης για όποιον μαθητή δεν κατάλαβε» αναφέρει. «Οι απαντήσεις δίνονται μέσα στην ημέρα καιγενικώςθέλουμε να δίνουμε την αίσθηση στον μαθητή μας ότι είμαστε δίπλα του και μπορεί να ρωτήσει ό,τι θέλει» προσθέτει. «Κοντεύω τα 40, δοκίμασα πολλά πράγματα στον τομέα μου,αλλά νομίζω πως αυτό είναι ό,τι καλύτερο έχω κάνει» τονίζει ο κ. Κώτσος.
Το κόστος δημιουργίας της ιστοσελίδας ήταν πολύ μικρό, καθώς μερικοί εκ των εκπαιδευτικών που την εμπνεύστηκαν ήταν προγραμματιστές. Οπως λέει όμως ο κ. Κώτσος, σε πραγματικές εργατοώρες επένδυσαν ένα ποσό της τάξεως των 100.000 ευρώ, καθώς «έστηναν» την ιστοσελίδα τους επί δύο χρόνια βιντεοσκοπώντας μαθήματα και λύνοντας ασκήσεις. Ετσι, η «πλατφόρμα» που χρησιμοποιήθηκε δημιουργήθηκε από το μηδέν και είναι κάτι τελείως καινούργιο.
Το «εικονικό σχολείο» τους βγήκε… στον αέρα πέρυσι τον Σεπτέμβριο με 15 μαθήματα, ενώ σήμερα παρέχει πλήρεις εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Η επιτυχία έγκειται στο ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί οι οποίοι συμμετέχουν στην προσπάθεια είναι και μέτοχοι της εταιρείας που δημιουργήθηκε, άρα τα κέρδη τα μοιράζονται. Την επόμενη χρονιά μάλιστα θα δοθεί η δυνατότητα και στους γονείς να μπορούν να παρακολουθούν την πορεία των παιδιών τους μέσω διαγωνισμάτων και βαθμολογίας (αντίστοιχα με τους ελέγχους που δίνονται στα σχολεία). Η εταιρεία έχει σήμερα 10.000 εγγεγραμμένους ενεργούς μαθητές, οι οποίοι πληρώνουν 20 ευρώ τον χρόνο για κάθε μάθημα που παρακολουθούν.
Σε πολλά… σκαλοπάτια ανέβασε τη δική του προσπάθεια ο κ. Θ. Καλτής . Εχει επενδύσει ποσό της τάξεως των 2 εκατ. ευρώ για να φτιάξει μια υπηρεσία ηλεκτρονικής μάθησης αλλά και μια «εικονική πόλη» (www. scholl-town. net) για να μπορούν οι μαθητές του να χαλαρώνουν και… να παίζουν. Οπως τονίζει μιλώντας στο «Βήμα», φιλοδοξεί να εντάξει στο πελατολόγιό του δημόσια και ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια αλλά και ιδιώτες πελάτες. Εξηγεί μάλιστα ότι θα παρέχει αυτό που «έχει ανάγκη σήμερα ο εργαζόμενος ως αργά το απόγευμα γονιός. Θα ξέρει ότι το παιδί του μελέτησε όλα του τα μαθήματα, από μαθηματικά ως και θρησκευτικά,έλυσε όλες τις ασκήσεις που του έβαλε ο δάσκαλος, έκανε όλα τα τεστκαι αν κάτι δεν κατάλαβε του το εξήγησε ο καθηγητής του φροντιστηρίου».
Οι μαθητές μπορούν να παρακολουθούν σε κάθε μάθημα το βίντεο της θεωρίας, να λύνουν το αντίστοιχο τεστ, να παίζουν με προσομοιώσεις του συγκεκριμένου μαθήματος και να γράφουν τις ασκήσεις τους για το σχολείο. Προσφέρει «πακέτα» των 250 ευρώ τον χρόνο, ενώ υπάρχουν και προσφορές που ξεκινούν από 160 ευρώ. Στους λίγους μήνες που λειτουργεί έχει ήδη 1.000 εγγεγραμμένους μαθητές, οι οποίοι για να διασκεδάσουν στην εικονική πόλη του «school-town» πρέπει να κερδίσουν τον χρόνο τους από τους βαθμούς στα τεστ των μαθημάτων τους. «Κυριαρχεί το σλόγκαν “πρώτα διάβασμα και ύστερα παιχνίδι”» λέει ο κ. Καλτής.
Οπως λέει ο εκπαιδευτικός και φροντιστής κ. Γ. Χατζητέγας, «σε άλλες χώρες η μορφή αυτή εκπαιδευτικής υποστήριξης “τρέχει” πολύ, με εκπαιδευτικά sites που έχουν χιλιάδες πελάτες. Για παράδειγμα, στην Αγγλία υπάρχουν αξιόπιστες ιστοσελίδες στις οποίες μπορείς να έχεις σε 24ωρη βάση εκπαιδευτικές υπηρεσίεςαντί του ποσού των 50 στερλινών τον μήνα».
Από μεράκι ξεκίνησαν τις τρεις ιστοσελίδες τους και οι εκπαιδευτικοί Μαρία Ζάππα-Κασαπίδη και Γιώργος Κασαπίδης, οι οποίοι προσφέρουν online μαθήματα σε μαθητές του δημοτικού (www.schoolessons.gr, www.interactive-education.gr και ekids.schoolessons.gr) από πέρυσι. Τα μαθήματα κοστίζουν 45 ευρώ τον χρόνο και υπάρχουν 588 εγγεγραμμένοι μαθητές. Οι δύο εκπαιδευτικοί όμως εκτιμούν ότι τα επόμενα χρόνια θα συντηρούνται με βάση και τις χορηγίες ή τις διαφημίσεις που θα προσελκύσουν από τον εκπαιδευτικό χώρο. «Ηταν μια ιδέα της γυναίκας μου» λέει ο κ. Κασαπίδης και προσθέτει ότι έχουν εισπράξει θετικότατα σχόλια για τη δουλειά τους, ενώ όσα παιδιά επισκέφθηκαν τις ιστοσελίδες τους δήλωσαν εντυπωσιασμένα. «Η μέθοδος αυτή κάνει το διάβασμα πιο εύκολο γιατί τα παιδιά μπορούν κιόλας να παίξουν» προσθέτει. «Τα πρώτα στατιστικά στοιχεία μάς αποζημίωσαν για τα ξενύχτια και την κούραση και δικαίωσαν την επιμονή μας σε ένα προϊόν που πολλοί δεν έχουν ακόμη κατανοήσει ότι είναι το μέλλον στην εκπαίδευση» αναφέρει η κυρία Κασαπίδη. Διοργανώνουν μάλιστα και σεμινάρια που θα γίνουν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Κρήτη τον προσεχή Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο. Αυτά θα αφορούν κάθε δάσκαλο ή καθηγητή που θέλει να βελτιώσει την παρουσία του μέσα στην τάξη και να αυξήσει τη συμμετοχή και την απόδοση των μαθητών του.
Πριν από περίπου έναν χρόνο ο ψυχίατρος κ. Σωτ.Παπασπυρόπουλος και η ψυχολόγος κυρία Ιωάννα Θεοδωρακοπούλου δημιούργησαν, σε συνεργασία με ομάδα ειδικών επιστημόνων, υπηρεσία online παροχής συμβουλευτικής και ψυχολογικής υποστήριξης. «Υπάρχουν αρκετοί ψυχολόγοι που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο εναλλακτικά. Εμείς όμωςπαρέχουμε τις υπηρεσίες μας online» λέει στο «Βήμα» η κυρία Θεοδωρακοπούλου.
Η διαδικασία είναι απλή. Οι ασθενείς-πελάτες κάνουν εγγραφή στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα (www.feelwelltoday.com), η οποία είναι δωρεάν, και στη συνέχεια κλείνουν ραντεβού με κάποιον ειδικό την ημέρα και την ώρα που επιθυμούν. Οι συνεδρίες μπορούν να γίνουν με ανταλλαγή e-mail, μέσω ΜSΝ Live Chat, τηλεδιάσκεψης Skype ή τηλεφώνου. Ακολούθως μπαίνουν στη διαδικασία προπληρωμής. Αν διαπιστωθεί ότι ο ασθενής-πελάτης αντιμετωπίζει οξύ πρόβλημα (π.χ. χρειάζεται βοήθεια ψυχιάτρου), οι ειδικοί τον παραπέμπουν σε συνάδελφό τους, ο οποίος όμως θα τον δει από κοντά.
Οι «δημιουργοί» αυτής της υπηρεσίας αντέγραψαν ουσιαστικά ανάλογες ιστοσελίδες που λειτουργούν στις ΗΠΑ την τελευταία εικοσαετία. Οι βασικότεροι λόγοι ήταν δύο: αφενός η πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες- ατόμων που διαμένουν σε απομακρυσμένες περιοχές- είναι ευκολότερη, αφετέρου αυτού του είδους η επικοινωνία προτιμάται και από όσους δεν θεωρούν την επίσκεψη στον ψυχολόγο ταμπού.
Σύμφωνα με την κυρία Θεοδωρακοπούλου, η επισκεψιμότητα της ιστοσελίδας είναι ικανοποιητική. Κατά μέσο όρο κάθε εβδομάδα κλείνονται πέντε νέα ραντεβού. Το τελευταίο χρονικό διάστημα οι περισσότεροι πελάτες αντιμετωπίζουν κρίσεις πανικού, λόγω της οικονομικής κρίσης και της εργασιακής πίεσης. Πολλοί αναφέρουν σεξουαλικά προβλήματα- ιδίως άνδρες-, τα οποία όμως αποδίδονται στο άγχος. Αρκετοί επικοινωνούν προκειμένου να συζητήσουν προβλήματα που αντιμετωπίζουν στις σχέσεις τους (απιστίες, διαζύγια κτλ.), ενώ δεν είναι λίγοι και οι γονείς που αναφέρονται σε περίεργες δραστηριότητες των παιδιών τους.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
