Πολύ πριν γίνει οποιαδήποτε συζήτηση για συναίνεση, τον Δεκέμβριο του 2009 δημοσιεύσαμε ένα ρεπορτάζ για τη σχέση των δύο πολιτικών αρχηγών ως φοιτητές στο κολέγιο Amherst στη Μασαχουσέτη. Ακολουθούν αφηγήσεις, ανέκδοτα περιστατικά και σπάνια στιγµιότυπα από το φοιτητικό «rat pack» που αποκαλύπτουν µια φλογερή εποχή ιδεαλισµού και µια θριαµβική προοικονοµία του ελληνικού πολιτικού στίβου όπως διαμορφώθηκε πολλές δεκαετίες αργότερα.
Το Κολέγιο του Amherst στη Μασαχουσέτη των Ηνωµένων Πολιτειών βρίσκεται στην καταπράσινη κοιλάδα του ποταµού Κονέκτικατ, στη Hampshire Country, µια µικρή πόλη 35.000 κατοίκων. Είναι το κολέγιο που έµελλε να γίνει το σκηνικό της φιλίας δύο αντρών που χρόνια µετά θα πρωταγωνιστούσαν στην ελληνική πολιτική ιστορία. Ο σηµερινός Πρωθυπουργός και ο επίδοξος αρχηγός της αξιωµατικής αντιπολίτευσης σπούδασαν στα έδρανά του, ερωτεύτηκαν στους διαδρόµους του, ονειρεύτηκαν στους κοιτώνες του.
Ηταν η εποχή των κινηµάτων στην Αµερική. Του Βιετνάµ, των δικαιωµάτων των µαύρων και των γυναικών, των µειονοτήτων και των οµοφυλόφιλων, του αγώνα κατά των πυρηνικών. Οι δικτατορίες στη Λατινική Αµερική, οι αµερικανικές παρεµβάσεις εκεί, η αντίδραση απασχολούσαν και κινητοποιούσαν τη νεολαία της εποχής. Είχε προηγηθεί ο Μάης του 1968 στη Γαλλία, οι διαδηλώσεις σε Γερµανία και Ιταλία, η δολοφονία του Μποµπ Κένεντι, οι πύρινοι λόγοι του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και η δολοφονία του, το Γούντστοκ. Ο άνθρωπος είχε πατήσει στη Σελήνη.
Η Αριστερά ήταν σοκαρισµένη από τον «στραγγαλισµό» της Ανοιξης της Πράγας και τη σινοσοβιετική διένεξη. Ενα µεγάλο κενό, ιδεολογικό, καλυπτόταν από τις αυθόρµητες εκδηλώσεις των νέων baby boomers. Η αντίδραση για το Βιετνάµ φούντωνε, την ώρα που η Ελλάδα ήταν απλώς… στον γύψο. Η δικτατορία των συνταγµαταρχών είχε βιαίως διαδεχθεί την ταραγµένη πολιτικά περίοδο προ του 1967, πάγωνε σκέψεις, έδερνε ιδέες, σκοτείνιαζε κάθε πρόοδο, φυλάκιζε συνειδήσεις.
∆ύο ψηλόλιγνοι νεαροί, κολεγιόπαιδα, έπαιρναν το 1970 από διαφορετική αφετηρία το αεροπλάνο για τις ΗΠΑ. Αλλά έτυχε να βρεθούν µαζί στο ίδιο πανεπιστήµιο, όπως νωρίτερα είχαν βρεθεί – µε έναν χρόνο διαφορά – και στο Κολλέγιο Αθηνών, άγνωστοι µεταξύ γνωστών. Γιος του Ανδρέα Παπανδρέου και της Μαργαρίτας Τσαντ, εγγονός του «Γέρου της ∆ηµοκρατίας», ο Γιώργος είχε νωρίτερα αφήσει την Ελλάδα. Οταν τα Χριστούγεννα του 1967 η χούντα απελευθέρωσε τον ως τότε φυλακισµένο Ανδρέα υπό το βάρος της παγκόσµιας κατακραυγής, η οικογένεια είχε ήδη επιλέξει τον επόµενο σταθµό: εκτός Ελλάδας, στη Σουηδία, και λίγο µετά στον Καναδά. Ο Γιώργος τελείωσε το σχολείο και έστειλε πέντε αιτήσεις σε πανεπιστήµια σε όλον τον κόσµο. Ολα τον δέχτηκαν ως φοιτητή, όµως εκείνος, επηρεασµένος από οικογενειακούς φίλους του από το Σικάγο, επέλεξε το Amherst, το οποίο είχε ιδιαίτερη φήµη ως liberal art πανεπιστήµιο.
Γιος του Κωνσταντίνου Σαµαρά και της Ελένης Ζάννα, εγγονός της Πηνελόπης ∆έλτα, ο Αντώνης Σαµαράς είχε ολοκληρώσει τις σπουδές του στο επτατάξιο Γυµνάσιο του Κολλεγίου Αθηνών και αποφάσιζε να ταξιδέψει στις ΗΠΑ για να σπουδάσει Οικονοµικά. ∆εν διάλεξε το Χάρβαρντ (όπου πήγε αργότερα για µεταπτυχιακό) ή κάποιο άλλο φηµισµένο κολέγιο. Επιζητούσε γενικότερη µόρφωση, πέρα από το πλαίσιο της επιστήµης του. Ο πατέρας του ήθελε να τον δει γιατρό. Ηταν ο ίδιος κορυφαίος καρδιολόγος της εποχής του, διευθυντής στον «Ευαγγελισµό», όµως ο Αντώνης λοξοδρόµησε. «Οι σπουδές του στα οικονοµικά εκτιµώ, έπειτα από τόσα χρόνια, ότι ήταν το διαβατήριό του για την πολιτική που είχε πάντα στο µυαλό του» λέει τέσσερις δεκαετίες µετά ο συµφοιτητής του στο Amherst κος Στέφανος Μανουηλίδης.
Συµµαθητής του Γιώργου στο Κολλέγιο Αθηνών και συµφοιτητής των Παπανδρέου και Σαµαρά στη Μασαχουσέτη, ο κ. Μανουηλίδης διατηρεί το «προνόµιο» της εφηβικής, νεανικής σχέσης µε έναν Πρωθυπουργό – και µε έναν επίδοξο. Τέταρτος της στενής παρέας, ο διακεκριµένος καλλιτέχνης Φίλιππος Τσιάρας, Ελληνας δεύτερης γενιάς από οµογενείς των ΗΠΑ. Στο ίδιο οµογενειακό όσο και φοιτητικό «rat pack» ο αδελφός του Αντώνη, αρχιτέκτων Αλέξανδρος Σαµαράς, ο Κρις Κουτήφαρης (καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας σήµερα στην Πενσυλβανία των ΗΠΑ) και οι Αρης Μακρής και Γιάννης Ζαφειρίου.
Ο Παπανδρέου διάλεξε κοινωνιολογία. Ο Σαµαράς οικονοµικά. Η πτυχιακή του Γιώργου αφορούσε µάλιστα τον τρόπο αφοµοίωσης των µεταναστών από την αµερικανική κοινωνία µετά το 1920. ∆ιόλου τυχαία η σηµερινή ευαισθησία του στο ίδιο ζήτηµα. Μελέτησε για την πτυχιακή του την ελληνική κοινότητα του Σπρίνγκφιλντ και διαπίστωσε ότι τα φτωχότερα στρώµατά της συντηρητικοποιούνταν, παρ’ ότι συχνά προέρχονταν από αριστερές οικογένειες προτού µεταναστεύσουν.
Η Αµερική ήταν πάντα στην καρδιά του Πρωθυπουργού. Επηρέασε τον τρόπο σκέψης του, ασχέτως αν σήµερα αυτό φαντάζει ως επιχείρηµα για τους επικριτές του. Στην Ελλάδα ήρθε σε ηλικία έξι ετών, καθώς ως τότε ακολουθούσε τον «κύριο καθηγητή» Ανδρέα στην καριέρα του σε αµερικανικά πανεπιστήµια. ∆εκατέσσερις ηµέρες ταξίδι µε το υπερωκεάνιο «Βασίλισσα Φρειδερίκη» και στον Πειραιά να τους περιµένει ένας κοστουµαρισµένος ψηλόλιγνος κύριος, που µόλις τον είδε έριξε ένα χαστούκι, «πατρικό», στον µικρό συνονόµατό του. Ηταν ο Γεώργιος Παπανδρέου και έβλεπε για πρώτη φορά το εγγόνι του.
Στην πόλη των πέντε κολεγίων, όπως αποκαλούνταν η περιοχή, λόγω της φιλοξενίας του Amherst College, του University of Massachusetts Amherst, του Hampshire, του Mount Holyoke και του Smith – τεσσάρων liberal arts σχολών και ενός πανεπιστηµίου – σφυρηλατήθηκαν οι φοιτητικές φιλίες. Φιλίες που συνήθως κρατούν χρόνια. Ο ίδιος ο Αντώνης Σαµαράς δεν έκρυψε ποτέ τη στενή φιλία του µε τον Παπανδρέου από τα χρόνια του πανεπιστηµίου. Σε συνέντευξή του στους «New York Times», τον Απρίλη του 1985, έλεγε στον δηµοσιογράφο Χένρι Καµ: «Οταν οι συνάδελφοί µας βουλευτές µάς βλέπουν να καθόµαστε και να κρυφογελάµε µε τον Γιώργο, δεν µπορούν να διανοηθούν ότι δεν µιλάµε για πολιτικά, αλλά για τις παλιές φιλενάδες µας από το Holyoke και το Smith». Το άρθρο είχε τίτλο: «Ο δεσµός του Amherst ακόµη δένει δυο έλληνες βουλευτές» – ήταν µόλις το 1985.
Τα µέλη της παρέας, πλην του Τσιάρα, παρ’ ότι γόνοι γνωστών οικογενειών της αθηναϊκής κοινωνίας, δεν δίστασαν να δουλέψουν στις ΗΠΑ για να βγάζουν το χαρτζιλίκι τους. Τα έξοδα των σπουδών πολλά, η οικονοµική κατάσταση της οικογένειας Παπανδρέου πενιχρή (µε τέσσερα παιδιά να σπουδάζουν στο εξωτερικό και µόνο έναν µισθό καθηγητή να τρέχει), της δε οικογένειας Σαµαρά εξίσου στριµωγµένη, µε δύο παιδιά στο εξωτερικό.
Ο Γιώργος δούλεψε στην καφετέρια του πανεπιστηµίου, το ένα από τα στέκια τους. Ο Αντώνης σε µια πιτσαρία, ονόµατι «College Inn», ιδιοκτησίας του Ρόδιου Κρις Μπελ, ο οποίος συστηνόταν και ως συγγενής του Νίκου Μπελογιάννη – του «ανθρώπου µε το γαρίφαλο». Ο Μανουηλίδης εργάστηκε στη βιβλιοθήκη του Amherst και θυµάται ακόµη τον Σαµαρά «που ήταν πολύ καλός, είχε µάθει να πετάει την πίτσα στον αέρα και να τη στριφογυρίζει σαν ιταλός εξπέρ».
Μακριά µαλλιά και φαβορίτες, χαϊµαλιά και magic bus. Ο τρόπος ζωής των παιδιών των λουλουδιών δεν άφηνε κανέναν ασυγκίνητο. ∆ύο τζιν και δύο πουλόβερ στην ντουλάπα ήταν όλα κι όλα τα ρούχα τους. Συµφοιτητής τους θυµάται τους τρύπιους αγκώνες στο πουλόβερ µε τα δερµάτινα µπαλώµατα. Ηταν µόδα, ανάγκη και άποψη. «Ηµασταν κατά της κατανάλωσης» θα πει χρόνια µετά ο Γιώργος Παπανδρέου. Το ίδιο και ο Στέφανος Μανουηλίδης. «Ηταν το κίνηµα της Counterculture των 60s, της αυτάρκειας στα λίγα και ταπεινά. Εναντιωνόµασταν στις τότε αρχές της κοινωνίας, όπως αυτή του καταναλωτισµού ή της λογικής που ήθελε τον άντρα στη δουλειά και τη γυναίκα στο σπίτι».
Κελεµπίες, λουλούδια και το σήµα της ειρήνης σε T-shirts και κονκάρδες. Οι πρώτοι συγκάτοικοι του Γιώργου ήταν ένας µαύρος και ένας εβραίος. Οι Χιλιανοί του µιλούσαν για τον Αλιέντε. Εκείνος για τον Ανδρέα. Η παρέα των Ελλήνων προσελκύει φίλους απ’ όλες τις φυλές. Καλός φίλος των Ελλήνων υπήρξε και ο Χουάν Ρόκα από το Εκουαδόρ, που επίσης καταγόταν από πολιτική οικογένεια της χώρας του.
Ποικίλο ήταν και το background των ελλήνων φοιτητών. Η οικογένεια Μανουηλίδη, προερχόµενη από την Ενωση Κέντρου, είχε στενούς δεσµούς µε τους Παπανδρέου, ιδίως τον Γεώργιο. Ο Τσιάρας είχε πατέρα καπετάνιο του ΕΛΑΣ, εξόριστο µετά το τέλος του Εµφυλίου. Μοιραία, η πολιτική ήταν στο αίµα τους εκείνα τα ταραγµένα χρόνια, αν και σύµφωνα µε τον κ. Μανουηλίδη, στο Amherst «επικρατούσε µια υγιής ανωνυµία, όπου η αξιοκρατία ήταν αδιαπραγµάτευτη». Αλλά και ο ίδιος ουδέποτε επιχείρησε να εκµεταλλευτεί τους δυο επώνυµους φίλους του. «Ούτε εµένα µου άρεσε ούτε και σε αυτούς: µισούν θανάσιµα το κακώς νοούµενο “κολλητηλίκι” στην πολιτική».
Στον χτισµένο το 1883 και βαµµένο µε ένα σκούρο ροζ-καφέ χρώµα φοιτητικό κοιτώνα Charles Pratt του Πανεπιστηµίου, γεννήθηκε η στενή φιλία των δύο σηµερινών πολιτικών. Τη δεύτερη χρονιά Γιώργος και Αντώνης ήταν µάλιστα συγκάτοικοι, αν και η παρέα µονίµως εναλλασσόταν στα δωµάτια, σχεδόν κάθε φοιτητική σεζόν. Το Amherst ήταν κολέγιο αρρένων. Για τους φοιτητές του όµως αυτό δεν ήταν πρόβληµα. Το κενό καλυπτόταν από το γεγονός ότι συνόρευε µε µια περιοχή όπου υπήρχαν τρία κολέγια θηλέων. «Ενας άντρας για πέντε γυναίκες» ήταν η αναλογία σύµφωνα µε τον Φίλιππο Τσιάρα. Τα κολέγια θηλέων ήταν ο πρώτος στόχος τους. Ηταν οι «greek lovers», οι έλληνες γόηδες, η παρέα των τεσσάρων – και όχι µόνο. Πολλές οι επιτυχίες, αρκετές και οι «χυλόπιτες».
Ο Στέφανος Μανουηλίδης θυµάται µια πλάκα που σκάρωσε στους φίλους του ο Παπανδρέου. «Σε ένα πάρτι σύστησε εµένα και τον Αντώνη µε δύο ωραιότατες κοπέλες. Εκείνες µας έδωσαν πολύ πρόθυµα τα τηλέφωνά τους. Εγώ µε τον Αντώνη κάναµε πολλά σχέδια. Μία εβδοµάδα προσπαθούσαµε να τις βρούµε τηλεφωνικά, µε τα νούµερα να απαντούν σε µια συνταξιούχο και σε µια εκκλησία, αν θυµάµαι καλά. Μόνο έπειτα από µία εβδοµάδα µάς αποκάλυψε ο Γιώργος ότι ήταν στηµένο το σκηνικό». Το Σαββατοκύριακο στο Amherst σήµαινε πάρτι. Τα mixers, όπως τα αποκαλούσαν, που τους έδιναν την ευκαιρία για συναναστροφή µε κορίτσια από τα κολέγια θηλέων. Η εποχή της σεξουαλικής επανάστασης ξυπνούσε πάθη. Χορός, φλερτ, µπίρες, αλλά και «ποτέ µεταξύ µας ανταγωνισµός», σύµφωνα µε τον κ. Μανουηλίδη. «Οι γυναίκες περίσσευαν, οι άνδρες ήµασταν λίγοι».
Santana και Θεοδωράκης, Hendrix και Σαββόπουλος, Joan Baez και ζεϊµπέκικο. Ο Παπανδρέου έπαιζε κιθάρα, που είχε µάθει από τα χρόνια του κολεγίου παρακολουθώντας κάποιον συµµαθητή του. Ο Φίλιππος Τσιάρας τούς µάθαινε ελληνικούς χορούς, που ως οµογενής γνώριζε καλά – αντίθετα µε τους συµφοιτητές του, κατοίκους Ελλάδας. «Στον Γιώργο άρεσαν το ζεϊµπέκικο και το συρτάκι, στον Αντώνη µόνο το ζεϊµπέκικο, σε εµένα το ζεϊµπέκικο και το τσάµικο» θυµάται ο κ. Μανουηλίδης. Ελληνικοί χοροί αλλά και σπορ. Ο Γιώργος διακρινόταν στο τζόγκινγκ, «τότε δεν είχαµε ποδήλατο» λέει ο Μανουηλίδης. Ο Αντώνης στο τένις και στον στίβο.
Η Ελλάδα ήταν πάντοτε στις συζητήσεις, στις ανησυχίες, στα όνειρά τους. Αποφάσισαν έτσι να τη µεταφέρουν και στο πανεπιστήµιο. «Το Amherst έδινε τη δυνατότητα», λέει ο συµφοιτητής τους, «ένα από τα 32 µαθήµατα της χρονιάς να το επιλέξουν οι φοιτητές. Να το σχεδιάσουν, να το αποφασίσουν και να το ακολουθήσουν». Ο Τσιάρας είχε την ιδέα και έπεισε τον καθηγητή τους. «Μάθηµα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» ήταν ο τίτλος και οι Καζαντζάκης, Ελύτης, Ρίτσος, Καρυωτάκης, Πορφύρας πληµµύρισαν τη διδακτική αίθουσα.
Ο Στέφανος Μανουηλίδης αποκαλούσε και τους δύο συµφοιτητές του «αρχηγούς». «Τον Γιώργο από το κολέγιο, τον Αντώνη στο πανεπιστήµιο. Ειδικά ο Αντώνης είχε από τότε εκδηλώσει την επιθυµία του να ασχοληθεί µε την πολιτική, αντίθετα µε την επιθυµία του πατέρα του να γίνει καρδιολόγος – ήταν άλλωστε πρόεδρος του µαθητικού συµβουλίου και στο κολέγιο. Ηταν φλογερός ρήτορας, αγόρευε, και εµείς τον χειροκροτούσαµε από κάτω και µετά ζητούσαµε από τον Γιώργο να αναπαραστήσει τον ιστορικό χαιρετισµό του «Γέρου της ∆ηµοκρατίας», και εκείνος το έκανε πρόθυµα και τον αποθεώναµε». Το τότε προφίλ των δύο συµφοιτητών προσοµοιάζει µε το σηµερινό τους, σύµφωνα µε τον κ. Μανουηλίδη. «Ο Γιώργος ήταν πάντα συµπαθής και γνήσιος. Εκανε παρέα και µε Ελληνες και µε ξένους. Ηταν βέβαια πιο εγκρατής από τον Αντώνη. Ο Σαµαράς ήταν πρώτος στην παρέα, πολύ κοινωνικός, οργανωτικός και αγαπητός στα κορίτσια.
Με τα χρόνια προστέθηκαν στην παρέα και άλλοι έλληνες φοιτητές των πέντε κολεγίων. Ξεχωριστή ως παρουσία, µε απόκοσµη οµορφιά τότε αλλά και οξύ νου, µια νεαρή φοιτήτρια οικονοµικών στο Smith College. Το όνοµά της ήταν Λούκα Κατσέλη, αργότερα παντρεύτηκε τον Γεράσιµο Αρσένη και έπειτα από λαµπρή διεθνή ακαδηµαϊκή καριέρα είναι πλέον στενή συνεργάτις του Γιώργου στο ΠαΣοΚ και νυν υπουργός Οικονοµίας. Στην παρέα τους, εκτός της Κατσέλη, οι ελληνίδες φοιτήτριες τότε Μυρτώ Παράσχη και Φλωρίκα Κυριακοπούλου.
Η νεανική παρέα διασκεδάζει αλλά και πολιτεύεται, σύµφωνα µε το κλίµα της εποχής. Παπανδρέου και Σαµαράς συµµετείχαν στον αποκλεισµό µιας αεροπορικής βάσης που γειτνίαζε µε το κολέγιό τους. Οι φοιτητές συγκεντρώθηκαν και αποφάσισαν να αποκλείσουν τον αεροδιάδροµο στα Β52. Είχε προηγηθεί η διάψευση του επιχειρήµατος του προέδρου Νίξον ότι δεν γίνονται πια βοµβαρδισµοί στο Λάος. Πραγµατοποίησαν καθιστική διαµαρτυρία στη βάση West Over, στο Νιου Χάµσαϊρ. Οι φοιτητές συνελήφθησαν από τις αρχές, αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι αφού το µικρό κρατητήριο της πόλης του Amherst δεν τους χωρούσε.
Η µάχη κατά της χούντας στο εξωτερικό δεν σταµατούσε ποτέ. Ο Παπανδρέου έφερνε την εφηµερίδα του ΠΑΚ. Ο Σαµαράς έκανε ασκήσεις ρητορείας και συµµετείχε σε φοιτητικά debates όπου µιλούσε για την ελληνική δικτατορία. Ο Μανουηλίδης έφερνε νέα από τους γονείς του στην Ελλάδα. Ανησυχούν, προβληµατίζονται, ενηµερώνουν. «Ο διάχυτος πολιτικός ακτιβισµός της εποχής και η χούντα στην Ελλάδα δεν θα µπορούσαν να µας αφήνουν αδιάφορους» εξηγεί σήµερα.
Ενα χόµπι της παρέας έγινε αιτία να ταλαιπωρηθεί ο τότε πεθερός της Λούκας Κατσέλη και να περάσει – «δι’ υπόθεσίν του» – από το ΕΑΤ-ΕΣΑ. Ο Παπανδρέου της ζήτησε να του φέρει από την Αθήνα ένα µπουζούκι. Εκείνη µπορούσε να ταξιδεύει στην πατρίδα, εκείνος όχι. Η Κατσέλη ικανοποιεί την επιθυµία του φίλου της και µετά γράφει στους δικούς της σε ένα γράµµα ότι «παρέδωσα το µπουζούκι». Ο τότε πεθερός της, ∆ηµήτρης Παπαευστρατίου, καλείται στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Οι φωστήρες της χούντας είχαν ανοίξει το γράµµα και άρχισαν ανάκριση για το τι είναι αυτό το περιβόητο µπουζούκι και αν συµβολίζει κάτι άλλο από το προφανές. Η κυρία Κατσέλη θα προσεύχεται για χρόνια στην τύχη που την έκανε να µη γράψει το ποιος ήταν ο παραλήπτης του µουσικού οργάνου: «Αν είχα γράψει και ότι το έδωσα στον Παπανδρέου, δεν θα γλίτωνε εύκολα ο πεθερός µου…».
Η δική της σχέση µε τον Γιώργο παραµένει αναλλοίωτη στον χρόνο. Με τους Παπανδρέου, για την ακρίβεια. Χρόνια αργότερα, είχε φοιτητή τον Νίκο, όταν εκείνη δίδασκε πια στο Yale. Ταυτόχρονα είχε ήδη παντρευτεί τον Γεράσιµο Αρσένη, συνεργάτη και υπουργό του Ανδρέα Παπανδρέου. Οι δεσµοί της µε την οικογένεια ήταν πάντοτε στενοί. Το 1971 είχε συνοδεύσει τον Γιώργο σε ένα ταξίδι του από το Amherst στο Τορόντο για να συναντηθεί εκείνος µε τη γιαγιά του, Σοφία Μινέικο, η οποία είχε επισκεφθεί τον Ανδρέα που τότε δίδασκε στο York, παράλληλα µε τον αγώνα του που έδινε σε όλον τον κόσµο µε το ΠΑΚ.
Στην πιτσαρία του Κρις Μπελ, που έγινε για αρκετό καιρό στέκι τους, ένα βράδυ ο Σαµαράς είπε στον Παπανδρέου: «Κάποτε θα τα λέµε στη Βουλή». Εκείνος απάντησε: «∆εν θα ασχοληθώ ποτέ µε την πολιτική». Η ταλαιπωρία της οικογένειάς του είχε στοιχίσει τότε στον Γιώργο. Αργότερα έγινε δύναµη. Ο κ. Μανουηλίδης, συµµαθητής του και στο Κολλέγιο Αθηνών, θυµάται πώς «εξαφανίστηκε» τον χειµώνα του 1968. Η χούντα είχε απελευθερώσει τον Ανδρέα και εκείνος είχε αποφασίσει να φύγει εκτός Ελλάδας για να συνεχίσει τον αγώνα εναντίον της. «Μια ηµέρα µάθαµε ότι την εποµένη ο Γιώργος θα φύγει» θυµάται ο Στέφανος Μανουηλίδης. Ο φιλόλογός τους, Βασίλης Μοσχόβης, σκέφτηκε να προτείνει στους µαθητές του να αποχαιρετήσουν τον συµµαθητή τους. Του πρόσφερε το αντίτυπο ενός βιβλίου του και ζήτησε από συµµαθητές του να το υπογράψουν µόνο αν ήθελαν, διότι ο φόβος του γύψου παραµόνευε. Ολοι υπέγραψαν.
Ο Στέφανος Μανουηλίδης θυµάται και το διαφαινόµενο από τότε «πολιτικό» προφίλ του Αντώνη Σαµαρά. Ο «σκληρός δεξιός», ο «εθνικιστής» τού είναι άγνωστοι χαρακτηρισµοί για τον Σαµαρά, τον οποίο γνωρίζει καλά. «Και ο Γιώργος και ο Αντώνης είναι πατριώτες. Αρνούµαι τις ετικέτες που τους βάζουν ορισµένοι. “Αµερικανός” ο ένας, “εθνικιστής ο άλλος”. Αγαπούν την πατρίδα τους και αυτή υπηρετούν. Αν ήταν “εθνικιστής”, δεν θα τον εκτιµούσε τόσο ο Οδυσσέας Ελύτης, που έστειλε κείµενο υποστήριξης της Πολιτικής Ανοιξης το 1993». Βέβαια, οι αντιθέσεις ήταν πάντα στον χαρακτήρα του Σαµαρά. «Οταν διαφωνούσε το εξέφραζε. Ποτέ δεν φοβήθηκε να εκφράσει την άποψή του. Ακόµη και στους καθηγητές». Για τον παλαιό συµφοιτητή η πολιτική πορεία του «είναι απολύτως πιστή στον χαρακτήρα του. Ο Αντώνης είναι µαχητής, έχει µια ανεξάρτητη και υψηλού επιπέδου σκέψη. Παλεύει κόντρα στις δυνάµεις, όταν κάτι το πιστεύει απόλυτα».
Γενέτειρα της ποιήτριας Εµιλι Ντίκινσον – αλλά και της ηθοποιού Ούµα Θέρµαν –, πόλη-σταθµός στη ζωή του ποιητή Ρόµπερτ Φροστ, το Amherst σηµάδεψε Σαµαρά και Παπανδρέου. Οπως και το κλίµα στις ΗΠΑ του Βιετνάµ. Τα νιάτα έφυγαν, µαζί και τα πολλά µαλλιά. Εξαφανίστηκαν και οι φαβορίτες. Τα φθαρµένα τζιν έδωσαν τη θέση τους σε καλοραµµένα κοστούµια. Τα τρύπια πουλόβερ µε το ραµµένο δέρµα στους αγκώνες στα επώνυµα µανικετόκουµπα. Ο κοιτώνας του Charles Pratt στο Μέγαρο Μαξίµου και στην ελληνική Βουλή. Το σύνθηµα του Amherst ήταν στα λατινικά: «Terras Irradient» – «Αφήστε τους να δώσουν φως στον κόσµο».
