Πέντε προτάσεις για ένα «φιλέτο»

«Τρίζει» το σχέδιο Ασεμπίγιο για το Ελληνικό. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα γίνει αποδεκτή η πρότασή του για το μεγάλο μητροπολιτικό πάρκο της Αθήνας από το Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικό ΑΕ, της εταιρείας που έχει τη διοίκηση, διαχείριση και εκμετάλλευση του χώρου του πρώην αεροδρομίου. Αντιθέτως,σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», την περασμένη Πέμπτηκατά την τελευταία συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικό ΑΕ μέλη του υποστήριξαν ότι η πρόταση Ασεμπίγιο δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του έργου και δεν πρέπει να υιοθετηθεί. Μάλιστα, όπως έλεγαν χαρακτηριστικά, «πλέον ο πήχης για το Ελληνικό είναι πολύ ψηλά». Η τελική απόφαση του ΔΣ αναμένεται τις επόμενες ημέρες. Πάντως είναι χαρακτηριστικό ότι η εταιρεία έχει ήδη ζητήσει από προηγούμενους μελετητές οι οποίοι έχουν συντάξει προτάσεις για τον χώρο του πρώην αεροδρομίου να τις παρουσιάσουν την ερχόμενη Παρασκευή ώστε να αξιολογηθούν και να παρουσιαστούν και αυτές στο κοινό, όπως έγινε και με την πρόταση του καταλανού αρχιτέκτονα και πολεοδόμου κ. Χοσέ Ασεμπίγιο την προηγούμενη Τρίτη.

Η επιχειρηματική αξιοποίηση του Ελληνικού αποτελεί εδώ και μία δεκαπενταετία το μήλον της Εριδος μεταξύ της κεντρικής εξουσίας, επιστημόνων και τοπικών αρχόντων. Μάλιστα πολύ πριν από το 2001, οπότε μεταφέρονται στα Σπάτα οι εγκαταστάσεις του παλαιού αεροδρομίου, πρωθυπουργοί και υπουργοί εξαγγέλλουν τη δημιουργία «μητροπολιτικού πάρκου» στην περιοχή. Σχέδια επί σχεδίων ιχνογραφούν την «αυριανή» εικόνα του Ελληνικού και αντανακλούν τη φιλοσοφία των μελετητών ή των κυβερνήσεων που τα παρήγγειλαν. Ολα όμως στα χαρτιά. Το μόνο που άλλαξε στον χώρο του πρώην αεροδρομίου όλα αυτά τα χρόνια ήταν η δέσμευση ενός τμήματος για τις ολυμπιακές εγκαταστάσεις και η μίσθωση εκτάσεων σε ιδιώτες.

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα λόγος για επιχειρηματική αξιοποίηση της δημόσιας γης στο Ελληνικό γίνεται το διάστημα 1996-1998 στις προτάσεις προς την τότε κυβέρνηση του οικονομολόγου κ.
Ι. Σπράου. Ηταν περίπου την ίδια περίοδο που το ΥΠΕΧΩΔΕ ζητεί από τον καθηγητή κ. Λουδοβίκο Βασενχόβεν του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) μελέτη για το Ελληνικό με τη χωροθέτηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων προκειμένου να εξασφαλιστεί η αυτοχρηματοδότηση και βιωσιμότητα του έργου. Το πρόγραμμα δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.

Η τρίτη και τελευταία φάση δεν προχώρησε διότι το υπουργείο αποφάσισε το 2003 να προχωρήσει σε διεθνή διαγωνισμό, τον οποίο κέρδισαν οι γάλλοι αρχιτέκτονες
David Serero, Εlena Fernandez και Ρhilippe Coignet. Η τελική μελέτη τους παρουσιάστηκε κάπως παραλλαγμένη το 2007- οπότε τμήμα του πάρκου καταλάμβαναν ήδη ολυμπιακές εγκαταστάσεις- από τον τότε υπουργό ΠΕΧΩΔΕ κ. Γ.Σουφλιά, ο οποίος προφητικά είχε δηλώσει: «Πιστεύω ότι οι πρόδρομες εργασίεςμπορούν να ξεκινήσουν μέσα στο 2008,ωστόσο μην το παίρνετε τοις μετρητοίς».

Εναν χρόνο αργότερα τίποτε δεν είχε ξεκινήσει και η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (ΚΕΔ) αναθέτει στην ομάδα του καθηγητή Πολεοδομικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ κ.
Σπύρο Πολλάλη (σημερινού προέδρου της Ελληνικό ΑΕ) μελέτη για τη διερεύνηση της βιωσιμότητας ενός μητροπολιτικού πάρκου στο Ελληνικό. Το 2009-2010 εκπονείται η τέταρτη μελέτη, αυτή τη φορά του ΕΜΠ (υπεύθυνος καθηγητής κ. Νίκος Μπελαβίλας ), η οποία γίνεται για λογαριασμό των δήμων Αλίμου, Αργυρούπολης, Γλυφάδας και Ελληνικού και δίνει έμφαση στο πράσινο και στους ελεύθερους χώρους.

Η μελέτη Βασενχόβεν πρότεινε την απόδοση έκτασης 4.000 στρεμμάτων προς χρήση για πάρκο πρασίνου και υπαίθριας αναψυχής με επιλεκτικές διάσπαρτες πολιτιστικές χρήσεις κατά το δυνατόν σε υφιστάμενα και διατηρούμενα κελύφη. Επεξεργάστηκε τέσσερα σενάρια, στα οποία το πάρκο πρασίνου παρέμενε σταθερό στοιχείο. Ο κ. Βασενχόβεν θεωρούσε απαραίτητη τη λειτουργία ενός μέσου μαζικής μεταφοράς στο εσωτερικό του χώρου και τον αποκλεισμό των ιδιωτικών αυτοκινήτων.

Ανάλογα με το σενάριο, χωροθετούσε, μεταξύ άλλων, κέντρο μουσικής και αίθουσα συναυλιών, μουσεία, διείσδυση νερού στο πάρκο και ενυδρείο, καθώς και υπογειοποίηση τμήματος της λεωφόρου Ποσειδώνος ώστε να συνδεθεί το πάρκο με την παραλία. Προέβλεπε επίσης γραφεία, ξενοδοχεία και πρότυπη κατοικία για επιχειρηματική εκμετάλλευση σε έκταση περίπου 900 στρεμμάτων. Η κεντρική ιδέα για μητροπολιτικό πάρκο στο Ελληνικό, σύμφωνα με τον μελετητή, ήταν το έργο να είναι εθνικής ή και διεθνούς εμβέλειας και προβολής. Να είναι χώρος πειραματισμού, γνωριμίας με τον φυσικό κόσμο και τον πολιτισμό, μάθησης, έρευνας και κοινωνικής επαφής και συνοχής, αλλά και πηγή πληροφόρησης.

Η ομάδα των αρχιτεκτόνων Serero, Fernandez και Coignet, μαζί με την αρχιτέκτονα κυρία Στυλιανή Δαούτη και συμβούλους συγκοινωνιολόγους και υδραυλικούς μηχανικούς, υπέβαλε την πρώτη φάση σχεδιασμού του έργου στον Οργανισμό Αθήνας το 2007. Σύμφωνα με τους μελετητές, έπρεπε να γίνει δενδροφύτευση κατά μήκος έξι πράσινων διαδρομών, πλάτους ως και 150 μ. ο καθένας. Οι διαδρομές αυτές θα ακολουθούσαν τα ίχνη των ρεμάτων που υπήρχαν στην περιοχή και καταστράφηκαν με την κατασκευή του πρώην αεροδρομίου. Η επιστημονική ομάδα ήθελε να επαναφέρει τη φυσική τοπογραφία του αττικού τοπίου που ένωνε τον πολεοδομικό ιστό της ενδοχώρας με την ακτή του Σαρωνικού. Η σύνδεση αυτή θα ενισχυόταν με την υπογειοποίηση της λεωφόρου Ποσειδώνος και την ενοποίηση του Ελληνικού με την παραλία του Αγίου Κοσμά.

Για «καθαρό» πάρκο προβλέπονταν 4.000 στρέμματα- 1.220 στρέμματα με ψηλά δέντρα και 2.780
στρέμματα με χαμηλότερη φύτευση για λιγότερες ανάγκες συντήρησης και νερού. Το σχέδιο διατηρούσε τον κύριο διάδρομο προσγείωσης σε όλο του το μήκος και το πλάτος ως χώρο περιπάτου, ο οποίος θα διασταυρωνόταν με τις έξι διαδρομές εντατικού πρασίνου. Παράλληλα προτείνονταν και 1.000 στρέμματα για ήπια οικιστική ανάπτυξη και εμπορική εκμετάλλευση, απαραίτητη για την αυτοχρηματοδότηση, κατασκευή και συντήρησή του έργου. Οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις παραμένουν ως χώροι συναυλιών, αθλητισμού και το Κανόε Καγιάκ ως υδροπάρκο. Προτείνονται επίσης παιδικές χαρές, ποδηλατόδρομοι, υπαίθρια θέατρα, πίστες για πατίνι ή μοντελισμό κτλ.

Αξιοποίηση και ανάδειξη του ιστορικού τοπίου της ακτής του Σαρωνικού και του αεροδρομίου του Ελληνικού με τις ελάχιστες δυνατές επεμβάσεις προτείνει η τελευταία μελέτη του ΕΜΠ. Εισηγείται αποκατάσταση και επανάχρηση της υπάρχουσας δόμησης στο Ελληνικό (241 κτίρια και εγκαταστάσεις). Στα υφιστάμενα κτίρια προτείνεται η δημιουργία παιδικών σταθμών, δημοτικών ιατρείων, κέντρων πρόνοιας, σχολείων, μικρών γηπέδων, καθώς και για μικρής κλίμακας χρήσεις αναψυχής και εμπορίου. Αν υλοποιηθεί η συγκεκριμένη πρόταση, οι ελεύθεροι χώροι και το πράσινο θα ξεπερνούν το 90% του χώρου.

Οι διάδρομοι προσγείωσης- απογείωσης διατηρούνται στη μεγαλύτερη έκτασή τους, ενώ δημιουργούνται δύο ζώνες με χαρακτήρα πολιτισμού- έρευνας και μητροπολιτικού αθλητισμού. Στις προτάσεις του ΕΜΠ περιλαμβάνεται η ένταξη Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών και η δημιουργία ενυδρείου κατά το πρότυπο του «Θαλασσόκοσμου» της Κρήτης. Ακόμη, διατηρούν και τις ολυμπιακές εγκαταστάσεις για χρήσεις αθλητισμού και αναψυχής. Το μεγάλο διατηρητέο κτίριο του πρώην Ανατολικού Αεροσταθμού προτείνεται για λειτουργία εκθέσεων, συνεδρίων κτλ.

Καθαρό πάρκο 2.000 στρεμμάτων προτείνει για το πρώην αεροδρόμιο η μελέτη του κ. Σπ. Πολλάλη. Για τον υπόλοιπο χώρο προβλέπονται εγκαταστάσεις οι οποίες θα αποφέρουν κέρδη για τη δημιουργία και συντήρηση του πάρκου, αλλά και για τη δημιουργία μικρότερων χώρων πρασίνου στο κέντρο της πόλης των Αθηνών, ιδιαίτερα σε πυκνοδομημένες περιοχές, με απαλλοτρίωση ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων.

Οπως προκύπτει από τη μελέτη, αν το πάρκο ξεπεράσει το 50% της έκτασης, θα έχει οικονομικό πρόβλημα συντήρησης αλλά και ασφάλειας. Για τον υπόλοιπο χώρο η μελέτη προτείνει τέσσερα κέντρα: ένα κυβερνητικό με υπουργεία και δημόσιες υπηρεσίες, ένα παιδαγωγικό με ιδιωτικά και δημόσια σχολεία, ένα πανεπιστημιακό και ένα αθλητικό και πολιτιστικό.

Επίσης, οι μελετητές «τοποθετούν» ένα μεγάλο πάρκινγκ καθώς και ένα αστικό αεροδρόμιο για ιδιωτικές πτήσεις. Ανεξάρτητα ωστόσο από τη δημιουργία ή όχι του αεροδρομίου, προτείνεται οι αεροδιάδρομοι να διατηρηθούν ανέπαφοι για στρατιωτική χρήση σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, αλλά και για ψυχαγωγικούς λόγους.

Η κατοικία έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα: το ζωντάνεμα της περιοχής όλο το 24ωρο θα επηρεάσει θετικά την ασφάλεια και τις οικονομικές δραστηριότητες. Αν επιλεγεί ως λύση, θα πρέπει να αποφευχθούν οι μονοκατοικίες και να υπάρξει υψηλή πυκνότητα. Ως καλύτερη θέση για οικιστική ανάπτυξη προτείνεται η περιοχή δίπλα στο Γκολφ.

«Εχω την εντύπωση ότι στην Ελλάδα χάνουμε χρόνο. Πέρασαν πολλά χρόνια ώσπου να μελετηθεί και να κατασκευαστεί το Μουσείο της Ακρόπολης. Χάθηκε χρόνος ώσπου να ξεκινήσουν τα έργα για τους Ολυμπιακούς. Η πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου συζητείται από τα χρόνια του Αντώνη Τρίτση, το δε Κτηματολόγιο και οι δασικοί χάρτες απέχουν από την ολοκλήρωσή τους. Το ίδιο φαίνεται ότι συμβαίνει και με το Ελληνικό. Οι μελέτες που έχουν εκπονηθεί ως τώρα σίγουρα περιέχουν αξιόλογες προσεγγίσεις, αλλά δεν έχουν εκπονηθεί για τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και έτσι έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος.

Σημαντική η παρατήρηση του καθηγητή κ. Ν. Πολλάλη για τον χαρακτήρα του πάρκου. Το Ελληνικό δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι θα αποτελέσει μητροπολιτικό πάρκο, αλλά τοπικό, με χρήσεις που καλύπτουν τις ανάγκες της μείζονος περιφέρειας. Αρα, αν αποφασίσουμε την εν γένει χωροθέτηση με βάση την πρόταση των SerreroFernandez, θα μπορούσαμε να δώσουμε άμεσα τον λόγο στους επενδυτές χωρίς να προτείνουμε εμείς συγκεκριμένες χρήσεις. Αυτοί με τη σειρά τους θα κατέθεταν προτάσεις αξιοποίησης του χώρου που τους ενδιαφέρει, σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Θα μπορούσαν να μας προτείνουν ακόμη και τους όρους δόμησης, δίνοντας αντισταθμιστικά οφέλη.

Προτείνω λοιπόν ευελιξία και αξιοποίηση των υπαρχουσών προτάσεων σε επί μέρους σημεία, ώστε να μη χαθεί και πάλι χρόνος».

«Εχουμε μπροστά μας δύο οπτικές για τον χώρο του Ελληνικού. Κάποιοι λένε ότι οι καιροί είναι δύσκολοι και για να σωθεί το ελληνικό κράτος πρέπει να πουληθεί η έκταση του πρώην αεροδρομίου, το φιλέτο του Δημοσίου, και να αποφέρει σημαντικά έσοδα.

Αλλωστε δεν έχει νόημα να πουληθεί μόνο για να κερδίσουμε μερικές ημέρες στόχων. Υπάρχει όμως και μια δεύτερη οπτική που λέει ότι ήδη εδώ και χρόνια έχει μελετηθεί από διάφορες πλευρές το θέμα. Μάλιστα, ένας διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός είχε και ευτυχές αποτέλεσμα.

Επρόκειτο πράγματι για μια εξαιρετική μελέτη γάλλων αρχιτεκτόνων (Serero, Fernandez και Coignet), που προέβλεπε ένα μεγάλο τμήμα της έκτασης για πάρκο και έδινε ένα μικρό τμήμα της για οικιστικές χρήσεις. Η κεντρική της ιδέα είχε να επαναφέρει το αττικό τοπίο που είχε χαθεί από την περιοχή. Δημιουργούσε διαδρομές πρασίνου πάνω στα μπαζωμένα ρέματα που είχαν εξαφανιστεί με την κατασκευή του αεροδρομίου. Και τι κάνει το ελληνικό κράτος; Λέει «δεν θέλω τόσο λίγη δόμηση αλλά θέλω 2 ή 3 εκατομμύρια τ.μ.».
Και αντί να απευθυνθεί στους μελετητές που κέρδισαν τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό και να τους ζητήσει να προσαρμόσουν τη μελέτη τους, αναθέτει μια άλλη μελέτη.

Τελείως λάθος. Πρέπει να σεβόμαστε τους θεσμούς. Οταν γίνεται ένας διαγωνισμός και προκύπτει ένα καλό αποτέλεσμα δεν μπορεί να μπαίνουν τρίτοι μελετητές στη μέση.

Ειδικότερα, η μελέτη Ασεμπίγιο κατά τη γνώμη μου είναι μια κλασική μελέτη. Δεν έχει τίποτε το ιδιαίτερο καθώς κινείται πάνω στην πεπατημένη.»