Υπάρχει φόβος να μεταδοθεί η ελληνική κρίση χρέους στην Ισπανία και στην Ιταλία, «μολύνοντας» πλήρως τον ευρωπαϊκό Νότο; Απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν μπορεί να δοθεί εύκολα. Σύμφωνα όμως με πληροφορίες του «Βήματος», τόσο η Ρώμη όσο και η Μαδρίτη έχουν στείλει προσεκτικά μηνύματα στην Αθήνα ότι το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων πρέπει να εφαρμοστεί απαρέγκλιτα και οι σκέψεις περί αναδιάρθρωσης του χρέους να σταματήσουν διότι τότε η κρίση θα εξαπλωθεί και σε αυτές.
Η συνάντηση του Λουξεμβούργου
και η διάσπαση του ευρωπαϊκού Νότου
Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι οι υπουργοί Οικονομικών των δύο χωρών, η Ισπανίδα Ελενα Σαλγάδο και ο Ιταλός Τζούλιο Τρεμόντι μίλησαν επί του θέματος αυτού με σκληρή γλώσσα και στη «μυστική» σύναξη του Λουξεμβούργου – παρουσία του κ. Γ. Παπακωνσταντίνου. Όπως έγραψε μάλιστα την περασμένη εβδομάδα η International herald Tribune, οι υπουργοί Οικονομικών της Ιταλίας και της Ισπανίας υπήρξαν πιο σκληροί έναντι της Ελλάδος στη μυστική συνάντηση του Λουξεμβούργου από ό,τι ήταν ο γερμανός ομόλογός τους Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. «Το μήνυμά τους προς την Αθήνα ήταν σαφές: Κάντε αυτά που πρέπει διότι ο ιός θα εξαπλωθεί» εξηγεί αρμοδίως κοινοτική πηγή.
Ενδεικτικό επ’ αυτού είναι και το σχόλιο του Πολ ντε Γκράουβ, συμβούλου του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόζο.«Καθώς τα προγράμματα λιτότητας φέρνουν τις κυβερνήσεις απέναντι στις κοινωνίες τους, ανακύπτουν διαφορές όχι μόνο ανάμεσα σε ευρωπαϊκό Βορρά και ευρωπαϊκό Νότο, αλλά και στους κόλπους του ίδιου του ευρωπαϊκού Νότου. Η Ισπανία και η Ιταλία πιστεύουν ότι αν η Ελλάδα αποτύχει θα πρέπει και εκείνες να σφίξουν περισσότερα τα λουριά, με αβέβαια αποτελέσματα» τονίζει απαντώντας σε ερώτηση του «Βήματος».
Οι σκέψεις για την πιθανότητα αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους – παρά τις δημόσιες διαψεύσεις κορυφαίων αξιωματούχων -, οι υποβαθμίσεις των προοπτικών της ισπανικής και της ιταλικής οικονομίας από τους οίκους αξιολόγησης, οι «Αγανακτισμένοι» της Μαδρίτης και η ήττα του Χοσέ Λουϊς Θαπατέρο στις εκλογές της προηγούμενης Κυριακής, αλλά και τα πολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι στη Ρώμη τροφοδοτούν τον φόβο της μόλυνσης (contagion) ο οποίος δεν μπορεί να ξεπεραστεί εύκολα. Και παράλληλα, δικαιώνουν τις αντιρρήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), ο επικεφαλής της οποίας Ζαν – Κλοντ Τρισέ έχει προειδοποιήσει επανηλειμμένως για το ενδεχόμενο ενός ντόμινο με απρόβλεπτες επιπτώσεις για την ευρωζώνη.
Η Ιταλία και η Ισπανία είναι η τρίτη και η τέταρτη, αντιστοίχως, οικονομία της ευρωζώνης (πίσω από τη Γερμανία και τη Γαλλία). Κοινοτικές πηγές εκτιμούν ότι «αν η κρίση επεκταθεί, τότε θα μπορούσαν να μπουν στο κάδρο και άλλες χώρες με υψηλά ελλείμματα, όπως το Βέλγιο, ακόμη και η Γαλλία. Το αποτέλεσμα μίας τέτοιας εξέλιξης», προσθέτουν, «θα ήταν να μετατραπεί η κρίση σε συστημική και να καταρρεύσει το σενάριο ότι μπορεί να ανασχεθεί στην τριάδα Ελλάδα – Ιρλανδία – Πορτογαλία».
Όλα ξεκίνησαν όταν η Standard & Poor’s υποβίβασε από Α+ σε «αρνητικές» τις προοπτικές (outlook) της Ιταλίας. Λίγο αργότερα, ακολούθησε η Moody’s που προειδοποίησε για αλυσιδωτές επιπτώσεις σε ολόκληρη την ευρωζώνη σε περίπτωση που η Ελλάδα προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους. Οι ανησυχίες μίας… μόλυνσης φάνηκαν και από την αντίδραση της Fitch που υποβάθμισε σε «αρνητικές» τις οικονομικές προοπτικές του Βελγίου λόγω, κυρίως, της συνεχιζόμενης αδυναμίας της χώρας να σχηματίσει κυβέρνηση.
Το ερώτημα είναι αν οι ανησυχίες για διάχυση της κρίσης μπορούν να διαρκέσουν πολύ. Οι αισιόδοξοι και οι απαισιόδοξοι συμφωνούν ότι η Ιταλία και η Ισπανία είναι διαφορετικές περιπτώσεις από την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία – κυρίως λόγω του μεγέθους τους και της φύσεως των προβλημάτων τους.
Χρέος και χαμηλή ανάπτυξη
πληγώνουν την Ιταλία
Η ανησυχία των δύο μεγάλων οικονομιών του ευρωπαϊκού Νότου για πιθανό ντόμινο επιβεβαιώθηκε «πριν αλέκτωρ λαλήσαι» από τα όσα έγραψαν αργότερα η S&P και η Moody’s. Ιδιαίτερα η Ιταλία μάλλον αιφνιδιάστηκε. Παρά το γεγονός ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ιταλίας βρίσκεται υπό έλεγχο, σε σχέση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη, η χαμηλή ανάπτυξη γεννά ερωτηματικά στους επενδυτές για την ικανότητα της Ρώμης να χρηματοδοτήσει το δημόσιο χρέος που κινείται περί του 120% του ΑΕΠ. Ο κ. Τρεμόντι επιδιώκει με περικοπές δημοσίων δαπανών και αύξηση της φορολογίας να μειώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα κατά 35 – 40 δισεκατομμύρια ευρώ ως το 2014 ώστε να ισοσκελιστεί ο προϋπολογισμός. Η μεγαλύτερη ανησυχία προκύπτει από τη χαμηλή ανάπτυξη που εφέτος δεν προβλέπεται να ξεπεράσει το 1% και δεν θεωρείται επαρκής για τον περιορισμό του υπέρογκου χρέους.
Ανεργία και «κρυμμένα» ελλείμματα
απειλούν την Ισπανία
Η Ισπανία από την πλευρά της δεν ανησυχεί τόσο πολύ για το δημόσιο χρέος που κινείται στην περιοχή του 60%. Η «καυτή πατάτα» είναι η ανεργία που έχει ξεπεράσει το 20% και ιδιαίτερα στους νέους φθάνει σε δυσθεώρητα νούμερα που κινούνται μεταξύ 45% και 50%. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που η ισπανική νεολαία βγήκε στους δρόμους να διαμαρτυρηθεί για την πολιτική της κυβέρνησης Θαπατέρο με αποτέλεσμα να γεννηθεί το κίνημα των «Αγανακτισμένων». Το ιδιωτικό χρέος που έχει δημιουργηθεί έπειτα από τη «φούσκα» του κατασκευαστικού τομέα έχει στραγγίξει χρήματα από την αγορά, ενώ «άγνωστος Χ» είναι τα χρέη των περιφερειών. Όταν πέρυσι οι Σοσιαλιστές έχασαν την Καταλωνία, αποκαλύφθηκε ότι είχαν αφήσει έλλειμμα πολύ μεγαλύτερο. Τώρα που έχαναν σχεδόν όλες τις μεγάλες πόλεις, υπάρχει φόβος μήπως βρεθούν και άλλα κρυμμένα ελλείμματα, ενώ η κυβέρνηση επιδιώκει να μειώσει μέχρι το τέλος του έτους το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 6%.
ΓΝΩΜΕΣ
ΜΑΣΣΙΜΟ ΜΟΥΚΕΤΙ
Αρχισυντάκτης οικονομικού ρεπορτάζ της εφημερίδας Corriere della Serra
«Δύσκολη ισορροπία»…
«Το πρόβλημα με το ιταλικό δημόσιο χρέος είναι παλιά υπόθεση. Υπάρχουν όμως δύο στοιχεία που συνηγορούν στο ότι μπορούμε να ξεπεράσουμε τα προβλήματα και να μην χρεοκοπήσουμε. Το πρώτο είναι ότι αν χρειαστεί μπορούμε να αυξήσουμε τους φόρους αν χρειαστεί καθώς οι αποταμιεύσεις είναι υψηλές. Πάντως η κυβέρνηση δύσκολα θα το έκανε διότι ενέχει υψηλό πολιτικό κόστος. Την ίδια στιγμή, η Ιταλία είναι η δεύτερη χώρα σε εξαγωγές στην Ευρώπη μετά τη Γερμανία – έστω και με σημαντική διαφορά. Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση πρέπει να τηρήσει μία δύσκολη ισορροπία καθώς δεν μπορεί παράλληλα να μειώσει τις δημόσιες δαπάνες, καθώς θα πληγεί η εσωτερική ζήτηση. Και αυτή είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη. Πάντως, υπάρχει μεγάλη ανησυχία στη Ρώμη για το αν η Ελλάδα θα τα καταφέρει με το δικό της πρόγραμμα, διότι αν αυτό δεν γίνει ίσως υπάρξουν επιπτώσεις για την Ιταλία».
ΕΡΝΕΣΤΟ ΚΑΪΖΕΡ
Οικονομικός συντάκτης της ισπανικής Δημόσιας Τηλεόρασης (Radio National Espagna)
«Πρόβλημα η χαμηλή ανάπτυξη»
«Οι οίκοι αξιολόγησης υπερβάλλουν ως συνήθως για το ενδεχόμενο διάχυσης της ελληνικής κρίσης στην Ισπανία. Υπάρχουν πάντως δύο παράγοντες όμως που επηρεάζουν το σκεπτικό των οίκων. Το πρώτο είναι ο φόβος αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Και το δεύτερο, το αποτέλεσμα των πρόσφατων τοπικών εκλογών με τη μεγάλη ήττα των Σοσιαλιστών. Το καλό είναι ότι όλες οι πολιτικές δυνάμεις αναγνωρίζουν την ανάγκης του προγράμματος προσαρμογής, άρα η ακολουθούμενη πολιτική δεν θα αλλάξει ακόμη και αν προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές. Προσωπικά δεν το θεωρώ πιθανό, καθώς ούτως ή άλλως θα στηθούν κάλπες τον Μάρτιο του 2012. Υπάρχει και κάτι ακόμη όμως και δεν πρόκειται για το δημόσιο χρέος. Πρόκειται για τη χαμηλή ανάπτυξη, καθώς το ιδιωτικό χρέος είναι υψηλό. Οι οίκοι αξιολόγησης το βλέπουν αυτό. Ακόμη και αν αυτό το πρόβλημα λυθεί όμως, οι οίκοι θα βρουν κάτι άλλο για να εκφράσουν την ανησυχία τους».
