Η αμερικανική εταιρεία βιοτεχνολογίας Genentech, η οποία πρωτοπορεί στις θεραπείες με αντισώματα και έχει πλέον εξαγοραστεί από τον γίγαντα της φαρμακοβιομηχανίας Roche, ανακοίνωσε ότι δημιούργησε αντισώματα κατά της νόσου του Αλτσχάιμερ που μπορούν να περνούν από τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό -ένα εμπόδιο που προστατεύει τον εγκέφαλο από εισβολείς, αλλά παράλληλα εμποδίζει και την είσοδο πολλών φαρμάκων.
Τα αντισώματα -πρωτεΐνες του ανοσοποιητικού συστήματος που εξουδετερώνουν ξένα σώματα και βακτήρια- χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο στην ιατρική, λόγω της ικανότητάς τους να συνδέονται σε συγκεκριμένους μοριακούς στόχους.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι τα περισσότερα αντισώματα δεν περνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ο οποίος απομονώνει τον εγκέφαλο από την κυκλοφορία του υπόλοιπου σώματος.
Εκλεκτικές συγγένειες
Η Genentech παρουσιάζει τώρα μια πιθανή λύση με δύο δημοσιεύσεις της στο Science Translational Medicine.
To αντίσωμα που δημιούργησε κατά της νόσου Αλτσχάιμερ είναι μάλλον ασυνήθιστο, αφού αναγνωρίζει όχι έναν αλλά δύο μοριακούς στόχους ταυτόχρονα: ο πρώτος στόχος είναι ο «υποδοχέας της τρανσφερίνης», μια πρωτεΐνη που επιτρέπει στο σίδηρο να εισέρχεται στον εγκέφαλο.
Ουσιαστικά, η σύνδεση του αντισώματος στον υποδοχέα ξεγελά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και επιτρέπει την είσοδο του μορίου στον εγκέφαλο, όπως συμβαίνει και με τον σίδηρο.
Από τη στιγμή που θα περάσει το εμπόδιο, το αντίσωμα είναι ελεύθερο να συνδεθεί στον τελικό το στόχο: την πρωτεΐνη «β-σεκρετάση 1», η οποία πιστεύεται ότι παίζει κεντρικό ρόλο στην Αλτσχάιμερ (συμμετέχει στην παραγωγή του β-αμυλοειδούς, μιας παθολογικής πρωτεΐνης που συσσωρεύεται στους εγκεφάλους των ασθενών).
Πράγματι, πειράματα σε ποντίκια έδειξαν ότι το αντίσωμα περνά στον εγκέφαλο και δρα αποτελεσματικά.
Αποτελεσματική προσέγγιση ενάντια σοτυς κανόνες
Η προσέγγιση της Genentech ακούγεται απλή και άμεση, στην ουσία όμως παραβιάζει τους κανόνες που χρησιμοποιούνται στο σχεδιασμό θεραπευτικών αντισωμάτων.
Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, τα θεραπευτικά αντισώματα πρέπει να έχουν όσο γίνεται μεγαλύτερη «συγγένεια» με τον στόχο τους, δηλαδή να συνδέονται αποκλειστικά με αυτόν, και όχι με άλλα μόρια, και μάλιστα να συνδέονται όσο γίνεται πιο ισχυρά.
Αντίθετα, το αντίσωμα της Genentech έχει σχετικά χαμηλή χημική συγγένεια με τον υποδοχέα της τρανσφεριτίνης: συνδέεται μεν πάνω του, δεν παραμένει όμως προσκολλημένο, αλλά μπορεί να αποσυνδέεται και να συνεχίζει το ταξίδι του στο βάθος του εγκεφάλου.
Ο Ράιαν Ουάτς, επικεφαλής των πειραμάτων, πιστεύει τώρα ότι τα αντισώματα χαμηλής συγγένειας θα αποδειχθούν χρήσιμα και σε άλλες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, αρκετά κοκτέιλ αντισωμάτων για αντικαρκινικές θεραπείες είναι σχεδιασμένα να συνδέονται σε πρωτεΐνες των καρκινικών κυττάρων. Δυστυχώς, όμως, συνδέονται και με υγιή κύτταρα που τυγχάνει να φέρουν κάποιες από αυτές τις πρωτεΐνες.
Αντίθετα, τα κοκτέιλ αντισωμάτων χαμηλής συγγένειας θα άφηναν άθικτα τα υγιή κύτταρα και θα συνδέονταν μόνο στα καρκινικά, αφού μόνο αυτά φέρουν όλες τις πρωτεΐνες στόχους.
