Η πρώτη φορά που διάβασα για τη σύγχρονη οικονομική κρίση ήταν το 2008 και αναφερόταν σε ένα ακατάληπτο κομμάτι της αμερικάνικης αγοράς το οποίο όμως είχε καταφέρει να επηρεάσει όλη την οικονομία εκεί. Λίγο αργότερα εμφανίστηκε η Ιρλανδία, η Ισλανδία, εμείς και σιγά σιγά πήρε σειρά και η υπόλοιπη Ευρώπη.
Δεν έχω παρακολουθήσει από κοντά όλη την εξέλιξη και τα χαρακτηριστικά της κρίσης η οποία επί της ουσίας πλήττει διάφορα κράτη και με διάφορους τρόπους τα τελευταία 2-3 χρόνια και δεν μπορώ να πω ότι καταλαβαίνω πως προέκυψε. Ακόμα και σε όσους ασχολούνται επαγγελματικά ή έχουν άμεσο ενδιαφέρον από το να κατανοηθεί και να αντιμετωπιστεί δεν υπάρχει συμφωνία για τα αίτιά της και για το πως προέκυψε.
Ίσως μπορεί όμως να στηριχτεί ένας ισχυρισμός ότι πέρα από λάθη πολιτικών και κυβερνήσεων και πέρα από τις συγκυρίες, ο κεντρικός έλεγχος που ασκούν ορισμένοι φορείς -είτε αυτοί λέγονται τράπεζες είτε οίκοι αξιολόγησης- δημιουργεί ένα σύστημα το οποίο είναι σχετικά εύκολο να το εκμεταλλευτούν όσοι παίρνουν τις αποφάσεις σε αυτούς τους φορείς.
Ίσως μια μακροπρόθεσμη λύση επομένως να ήταν η αποκέντρωση του οικονομικού συστήματος και ο εκσυγχρονισμός του σε μια μορφή που να αρμόζει περισσότερο στα χαρακτηριστικά της κοινωνίας μας. Η οποία κοινωνία τουλάχιστον για τα δυτικά (αλλά και τα ανατολικοευρωπαϊκά και πρόσφατα και τα αραβικά κράτη) έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία χρόνια – με την πρόσβαση στο διαδίκτυο και τη δυναμική που προσφέρει αυτό να επιτρέπουν κάθε φορά σημαντικές καινοτομίες προς νέες κατευθύνσεις με απρόβλεπτα αποτελέσματα.
Παράδειγμα τέτοιας καινοτομίας είναι και το Bitcoin, ένα ψηφιακό νόμισμα το οποίο αν και υπάρχει από το 2009, πρόσφατα έχει αρχίσει να γίνεται ολοένα και πιο γνωστό. Βασικό χαρακτηριστικό του είναι ότι δε βασίζεται στην κεντρική διαχείριση του από μία ή έστω κάποιες τράπεζες οι οποίες θα μπορούσαν να δημιουργήσουν κι άλλο με τρόπο απρόβλεπτο διαταράσσοντας το σύστημα. Αντίθετα, τα χαρακτηριστικά του νομίσματος καθορίζονται από έναν αλγόριθμό ο οποίος είναι ενσωματωμένος στο πρόγραμμα ανοιχτού κώδικα που έχουν εγκαταστημένο στον υπολογιστή τους όσοι χρησιμοποιούν το Bitcoin.
Έτσι, μπορεί ο καθένας να κατεβάσει αυτή την εφαρμογή και να αποκτήσει ένα ποσό από αυτά τα χρήματα τα οποία μπορεί να τα χρησιμοποιήσει όπως τα συνηθισμένα νομίσματα για τις συνδιαλλαγές του online και offline. H διαφορά είναι ότι προφανώς το νόμισμα είναι κοινό και η αξία του παραμένει η ίδια σε παγκόσμιο επίπεδο και ανεξάρτητη από συγκυρίες στην αγορά ή την αξιολόγηση αυτών που το κατέχουν από τρίτους.
Βέβαια και το Bitcoin δεν παύει να έχει κι αυτό τα προβλήματα του, το μικρότερο από τα οποία είναι η όχι και τόσο ευρεία αποδοχή του ακόμα -τόσο από χρήστες όσο και από αποδέκτες (δηλαδή επιχειρηματίες που το δέχονται ως πληρωμή). Υπάρχουν ενστάσεις σχετικά με τη φορολόγηση του ή ακόμα και με τη νομιμότητά του. Επίσης, η παραδοχή ότι ένας αλγόριθμός -έστω ανοικτός σε αξιολόγηση από τον οποιοδήποτε- είναι υπεύθυνος για την προβλέψιμη εισροή νομίσματος στην αγορά (προβλέπεται να δημιουργηθούν περίπου 21 εκατομμύρια bitcoins μόνο ενώ τώρα υπάρχουν περίπου έξι) ίσως είναι μια ακόμα πιο παρακινδυνευμένη και δύσκολη στην αποδοχή της ιδέα από το να αποφασίζουν για τέτοια θέματα κάποιοι άνθρωποι. Άλλωστε κάτι τέτοιο θα μετέφερε απλά τη δυνατότητα εκμετάλλευσης του συστήματος από τους τραπεζίτες στους τεχνοκράτες σωστά;
Το Bitcoin δεν είναι η μοναδική προσπάθεια αποκέντρωσης του νομισματικού συστήματος ως τώρα – και μάλιστα έχουν υπάρξει αντίστοιχες προσπάθειες σε τοπικό επίπεδο και ανεξάρτητα του διαδικτύου (πχ. μια πρωτοβουλία στο Βόλο με μια Τοπική Εναλλακτική Μονάδα). Μπορεί να χρειαστούν αρκετές επαναλήψεις μέχρι να τύχει ευρείας αποδοχής -όπως για παράδειγμα πρώτα ήρθε το Friendster που έδωσε τη θέση του στο MySpace το οποίο έδωσε τη θέση του (μάλλον τελεσίδικα) στο Facebook σε θέματα κοινωνικής δικτύωσης. Το σίγουρο όμως είναι ότι ειδικά τώρα με την ευρύτερη οικονομική κρίση υπάρχει κίνητρο για εναλλακτικές λύσεις άρα ο κόσμος θα συνεχίσει να πειραματίζεται.
Και μόλις και αν πετύχει η συνταγή είτε με το Bitcoin είτε με κάτι άλλο και η αποδοχή γίνει ευρύτερη οι αλλαγές θα είναι ραγδαίες – διότι θα μιλάμε αν όχι για ανατροπή τουλάχιστον για σημαντική μετάλλαξη θεσμών τόσο θεμελιωδών όπως τα κράτη και οι τράπεζες.
