ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ επιστρέφει στην πόρτα του σπιτιού στις 3 μ.μ. Ο Στέφανος και ο Δημήτρης εφορμούν με τα σακίδια στην πλάτη.Φωνές, γέλια, «έι,εγώ δεν έχω φιλί;», «πλύντε χέρια, τα φαγητό είναι έτοιμο». Τα δίδυμα αγόρια δίνουν μια μεγάλη αγκαλιά στη μαμά και ένα φιλί στην Ελένη. «Ηθελαν να μας φωνάζουν και τις δύο “μαμά”.Τους είπα όμως,για να μην μπερδευόμαστε,εμένα να με φωνάζουν με το όνομά μου» λέει η 48χρονη Ελένη,στέλεχος σε φαρμακευτική εταιρεία.Μαζί με την 50χρονη σύντροφό της Κάτια,ψυχολόγο,μεγαλώνουν τα δύο τους παιδιά, εξίμισι ετών, λίγο έξω από την Αθήνα· ένα ομόφυλο ζευγάρι που διεκδίκησε και δημιούργησε τη δική του οικογένεια, κόντρα σε στερεότυπα, κοινωνικά,βιολογικά,ρόλου,φύλου.Εν όψει του νέου νομοθετικού πλαισίου που εξετάζει το ενδεχόμενο υιοθεσίας παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια,οι δύο γυναίκες δέχτηκαν να μας ανοίξουν το σπίτι τους και την πραγματικότητά τους.
Είναι μαζί εδώ και 13 χρόνια. Τονίζουν ότι δεν έχουν να κρύψουν απολύτως τίποτε. Ο μόνος λόγος που αποφάσισαν να μη μιλήσουν με τα αληθινά τους ονόματα και να μη δείξουν τα πρόσωπά τους είναι τα παιδιά: «Ο Στέφανος και ο Δημήτρης είναι ακόμα πολύ μικροί για να μπορέσουν να το υποστηρίξουν. Αν ήταν 12 χρόνων, δεν θα είχαμε απολύτως κανένα πρόβλημα». Η πολωνή κοπέλα του σπιτιού εναποθέτει στο τραπέζι μια εντυπωσιακή παντζαροσαλάτα. «Φυσικά και γνωρίζει. Δεν της έχουμε κάνει βέβαια ανακοίνωση. Εσείς χρειάστηκε ποτέ να ανακοινώσετε στη γυναίκα που σας καθαρίζει “Είμαι παντρεμένη με αυτόν τον άνδρα που ζει στο σπίτι;”».
Οι δύο γυναίκες χαμογελούν καθώς παρακολουθούν τους γιους τους να «καταστρέφουν» με συνοπτικές διαδικασίες το σαλόνι, δείχνουν να απολαμβάνουν τη μοιρασμένη αυτή μητρότητα, τα τελετουργικά, τις ευθύνες, τις εκπλήξεις, τις χαρές της. Στη γιορτή της μητέρας πήραν και οι δύο κάρτα και γλαστράκι. «Είναι στιγμές που κλαίω από ευτυχία» λέει η Κάτια. «Βιώνω μια τέτοια πληρότητα! Πολλές φορές αγκαλιάζω τα παιδιά μου και τους λέω: “Ξέρετε ότι με έχετε κάνει τον πιο ευτυχισμένο άνθρωπο του κόσμου;”».
Η Ελένη εκμυστηρεύεται ότι απολαμβάνει πλήρη ισοτιμία στον γονεϊκό της ρόλο. Συναισθηματικά τουλάχιστον. Γιατί νομικά είναι εντελώς εκτεθειμένη. «Και αυτό είναι πολύ αγωνιώδες για την οικογένειά μας. Γιατί αν, ό μη γένοιτο, συμβεί κάτι στην Κάτια,εγώ δεν έχω κανέναν λόγο και τα παιδιά είναι στον αέρα». «Θα μπορούσαν ακόμα και κάποιοι συγγενείς να τα διεκδικήσουν, γιατί υπάρχει και μια ακίνητη περιουσία» συμπληρώνει η Κάτια, η οποία λίγο προτού γεννήσει έσπευσε σε έναν συμβολαιογράφο. «Αν συμβεί κάτι σ΄ εμένα, η Ελένη θα διαχειρίζεται τα πάντα η ίδια και υπέρ των παιδιών. Κανένας όμως δεν σου διασφαλίζει ότι αυτό δεν θα διαρραγεί». Η Ελένη υποδέχεται με ενθουσιασμό την αναθεώρηση του υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου και το ενδεχόμενο να δοθεί το δικαίωμα υιοθεσίας σε ομοφυλόφιλα ζευγάρια: «Το θεωρώ πολύ σημαντικό. Είναι η πρώτη φορά που βλέπω ένα ανοιχτό κράτος που θέλει να με προστατεύσει». Στο ερώτημα αν η ελληνική κοινωνία είναι έτοιμη για ένα τέτοιο βήμα είναι κατηγορηματική: «Γιατί να μην είναι δηλαδή; Είναι υποχρεωμένοι να διασφαλίσουν ότι όλοι οι έλληνες πολίτες έχουν τα ίδια δικαιώματα.Εδώ έχει γίνει αποδεκτό σε πολύ συντηρητικές χώρες,δεν θα γίνει στη χώρα της ελευθερίας και της δημοκρατίας;
«Η σκέψη για παιδί υπήρχε σχεδόν από την αρχή της σχέσης» εξηγεί η Ελένη. «Από την πρώτη στιγμή που συνάντησα την Κάτια- γνωριστήκαμε σε ένα φιλικό σπίτι- ένιωσα ότι υπάρχει μια τρομερή χημεία.Και νομίζω ότι ήταν στον δεύτερο χρόνο της γνωριμίας μας που είπα ότι θα ήταν πολύ ωραίο να κάνουμε παιδιά μαζί». Η ανάγκη της μητρότητας είναι η ίδια σε μια ομοφυλόφιλη γυναίκα; «Είναι ακριβώς η ίδια. Κάποιες θέλουν παιδί, κάποιες όχι. Ακριβώς όπως συμβαίνει και στις ετεροφυλόφιλες».
Δεν άργησαν να μπουν στη διαδικασία της υιοθεσίας. Γρήγορα όμως εγκατέλειψαν την προσπάθεια. Οχι μόνο λόγω της επώδυνης (και για τα ετερόφυλα ζευγάρια) γραφειοκρατίας, ούτε μόνο επειδή τις απωθούσε το «εργοστάσιο» υιοθεσιών που έχει στηθεί. «Η αλήθεια είναι ότι πριν από οκτώ χρόνια είχα τη δυνατότητα να υιοθετήσω μόνη μου,διότι τότε ακόμη επιτρεπόταν σε μονογονεϊκές οικογένειες» εξηγεί η Κάτια. «Ενιωθα όμως τρομερή ανασφάλεια,γιατί ερχόταν η κοινωνική λειτουργός στο σπίτι και εγώ έπρεπε να κρύβω τη ζωή μου,έπρεπε να κρύβω την Ελένη. Δεν άντεχα όμως να ζω αυτό το ψέμα».
Ετσι αποφάσισαν να αποκτήσουν δικό τους παιδί. Οπως υπογραμμίζουν, δεν τέθηκε ποτέ θέμα ποια θα είναι εκείνη που θα κυοφορούσε. «Η Κάτια ήθελε πολύ να γεννήσει…Εγώ δεν είχα αντίρρηση, όμως αν δεν μπορούσε για κάποιον λόγο εκείνη, θα το έκανα εγώ» λέει η Ελένη. «Για μένα ήταν πολύ έντονη η ανάγκη να γεννήσω, γιατί είμαι και υιοθετημένη» εξηγεί η Κάτια.
Οι προσπάθειες ξεκίνησαν όταν η ίδια ήταν 39 ετών. Εκείνη ήταν που πήρε την πρωτοβουλία για ένα βήμα παραπέρα. «Πήραμε και από τις δύο μας ωάρια. Η Ελένη ήθελε από την αρχή να βάλω μόνο δικά μου,όμως εγώ επέμενα, το είχα ανάγκη, πίστευα ότι έτσι θα ήταν καλύτερη η μοιρασιά. Στον γιατρό έκανε εντύπωση,αλλά μας δήλωσε ότι ήταν καθαρά δική μας απόφαση. Θυμάμαι τότε ήταν η μοναδική φορά που είχα δει τη μητέρα μου,που ήταν ένας πολύ ανοιχτός γενικά άνθρωπος,κάπως σκεπτική. Μου είπε:“Γιατί να πάρεις και ωάρια της Ελένης;”.“Γιατί όχι;”.Γύρισε λοιπόν και μου είπε: “Βρε Κάτια μου, θα κάνεις χοντρά παιδιά!”».
Ετσι βίωσαν μαζί τα οργανικά και συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα της εξωσωματικής, τις καθημερινές ενέσεις, την αγωνία, την αναμονή, τις ετυμηγορίες του εμβρυολόγου. «Δεν ξέρουμε ποιας είναι τα ωάρια και δεν μας ενδιαφέρει καθόλου. Αλλωστε τι να το κάνουμε το τεστ DΝΑ;Ο Στέφανος είναι ίδιος η Κάτια και ο Δημήτρης είναι ίδιος εγώ!». Και η εγκυμοσύνη ήταν, σύμφωνα με την Κάτια, μια μοιρασμένη εμπειρία: «Δεν θα μπορούσα ποτέ να κάνω παιδί μόνη μου. Η Ελένη το ζούσε κοντά μου. Εβαζε ακουστικά πάνω στην κοιλιά μου,με προστάτευε τρομερά…».
Μέσα στο μαιευτήριο ήταν που αντιμετώπισαν τα πρώτα «γραφειοκρατικής» φύσεως προβλήματα. «Επειδή είχα διαβήτη κύησης, τα παιδιά χρειάστηκε να μείνουν δύο ημέρες στην Εντατική.Πήγα,όπως πάντα,συνοδευόμενη από την Ελένη, αλλά δεν την άφηναν να μπει. Επρεπε να επέμβει ένας δικός μας γιατρός, που βρέθηκε τυχαία εκεί, για να επιτραπεί η είσοδος και σε εκείνη.Οταν εγώ γύρισα τελικά στο σπίτι με τον Στέφανο, η Ελένη πηγαινοερχόταν στο μαιευτήριο μεταφέροντας δικό μου γάλα στον Δημήτρη που είχε μείνει δύο ημέρες ακόμη για παρακολούθηση».
Πριν από περίπου δύο χρόνια, όταν τα παιδιά είχαν κλείσει τα τέσσερα, έμαθαν «με θεατρικό τρόπο» όλη την αλήθεια. «Τοκ,τοκ,τοκ,χτύπησα εγώ μια μέρα την πόρτα στο σπίτι μιας φίλης μου» άρχισε την εξιστόρηση η Κάτια. «Βλέπω μέσα την Ελένη. Α, Ελένη, τι κάνεις. Γνωριστήκαμε,αγαπηθήκαμε πάρα πολύ και ξεκινήσαμε να μένουμε στο ίδιο σπίτι. Θέλαμε λοιπόν να κάνουμε δύο αγόρια,έναν Στέφανο και έναν Δημήτρη. Δεν μπορούσαμε όμως να κάνουμε εμείς παιδιά,γιατί έχουμε δύο αβγουλάκια. Για να γίνει όμως ένα παιδάκι, πρέπει να ενωθεί ένα αβγουλάκι με ένα σποράκι, σαν αυτά που έχετε εσείς που είστε αγόρια.Ετσι πήγαμε σε ένα μεγάλο εργαστήρι,σαν αυτό του Αϊ-Βασίλη, χτυπήσαμε την πόρτα,τοκ,τοκ,μας άνοιξε αυτός ο φοβερός επιστήμονας, άνοιξε ένα μικρό κουτάκι και έβγαλε από μέσα δύο σποράκια.Τα έβαλα εγώ στην κοιλίτσα μου και να τα τα παιδάκια».
Στην Ευρώπη η υιοθεσία ανηλίκου από ομόφυλα ζευγάρια επιτρέπεται στην Ανδόρα, στην Ολλανδία, στο Βέλγιο, στη Δανία, στην Ισπανία, στην Ισλανδία, στη Νορβηγία, στη Σουηδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Επίσης, επιτρέπεται στην Αργεντινή, στην Ουρουγουάη, στη Νότια Αφρική, στις ΗΠΑ και σε τρεις Πολιτείες της Αυστραλίας.
Η υιοθεσία του βιολογικού του παιδιού ή της συντρόφου επιτρέπεται σε όλες τις παραπάνω ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και στη Φινλανδία, στη Γερμανία και στη Γροιλανδία.
Σήμερα στις ΗΠΑ 65.000 παιδιά είναι υιοθετημένα από ομοφυλόφιλους.Τα ηνία κρατάει φυσικά η Καλιφόρνια: πάνω από 16.000 παιδιά με γκέι γονείς.
Ενα 4% των υιοθετημένων παιδιών στις ΗΠΑ μεγαλώνουν με ομοφυλόφιλους γονείς.
Πρόσβαση σε τεχνικές μεθόδους γονιμοποίησης και αναπαραγωγής έχουν τα ομόφυλα ζευγάρια στο Βέλγιο, στη Δανία, στη Φινλανδία, στην Ισλανδία, στην Ολλανδία, στη Νορβηγία, στη Ρουμανία, στην Ισπανία, στη Σουηδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Τι απαντούν η Ελένη και η Κάτια σε κάποιες έρευνες που θέλουν τα παιδιά των ομόφυλων ζευγαριών να έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν τα ίδια ομοφυλόφιλα; «Είμαστε υπέρ των ερευνών. Τόσα χρόνια όμως γιατί δεν έχουμε δει μια έρευνα για το πόσοι ομοφυλόφιλοι γεννιούνται από ετεροφυλόφιλα ζευγάρια; Ή τι ψυχολογικά προβλήματα έχουν τα παιδιά των ετεροφυλόφιλων;» . Το ενδεχόμενο να γίνουν οι γιοι τους γκέι δεν τις απασχολεί ποσώς: «Εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι να γίνουν ευτυχισμένοι» .
Αμφότερες υποστηρίζουν ότι η δική τους οικογένεια δεν διαφέρει σε τίποτε από μια οποιαδήποτε οικογένεια με δύο ζωηρά νήπια. «Μια μαμά που είχε φέρει το παιδάκι της στο σπίτι να παίξει με τα δικά μας μάς είχε πει:“Εσείς που είσαστε δύο γυναίκες θα τα πηγαίνετε πιο καλά!Τη διαβεβαιώσαμε ότι…δυστυχώς δεν υπάρχει καμία απολύτως διαφορά.Και γκρινιάζουμε και τσακωνόμαστε και αγαπιόμαστε…» .
Δεν υπάρχουν διακριτοί ρόλοι, μητρικός, πατρικός, αρσενικός, θηλυκός: «Αλλωστε όλοι έχουμε πολλούς ρόλους μέσα μας. Εμείς λειτουργούμε μέσα από αυτή την ελευθερία» . Το περιβάλλον τους (συγγενείς, συνεργάτες, δάσκαλοι των παιδιών) έχει αγκαλιάσει την επιλογή τους. «Τα παιδιά είναι πολύ καλοί μαθητές, έχουν άπειρους φίλους, όλοι τούς λατρεύουν. Μέχρι στιγμής δεν έχουμε ακούσει τίποτε που να μας έκανε να νιώσουμε άβολα.Ούτε στη γειτονιά,ούτε στο σχολείο των παιδιών- μέχρι πέρυσι πήγαιναν σε δημόσιο. Τώρα το τι μπορεί να λέει κανείς από πίσω, δεν μας αφορά». Τα παιδιά με τι έχουν θωρακιστεί σε ενδεχόμενα περίεργα ή κακόβουλα σχόλια; «Με ό,τι θα έπρεπε να θωρακίζονται όλα τα παιδιά και όλοι οι ενήλικοι:με την αλήθεια.Ποιος ο λόγος να ζούμε αν δεν είμαστε κοντά στην αλήθεια μας;».
Ισως η μόνη διαφορά είναι ότι ο Στέφανος και ο Δημήτρης μυήθηκαν εξ απαλών ονύχων στη διαφορετικότητα. «Δεν θα κάνουμε ποτέ κριτική αν κάποιος έχει μπαμπά,αν έχει μαμά,αν οι γονείς του είναι χωρισμένοι κτλ., γιατί όλες οι οικογένειες είναι διαφορετικές» λέει η Κάτια. «Ηταν δύο ετών όταν τους κατέβασα στον κήπο και τους έδειξα τις λεμονιές. Κόβαμε ένα λεμονάκι από τη μία λεμονιά, ένα από την άλλη,το κοιτάζαμε το μυρίζαμε…Τους ρωτούσα:“Είναι η μία λεμονιά ίδια με την άλλη;”. “Οχι”.“Είναι το ένα λεμονάκι ίδιο με το άλλο;”.“Οχι”.Δεν τους το είπα επειδή είμαι σε μια ομοφυλοφιλική σχέση. Και με άντρα να ήμουν, το ίδιο θα τους έλεγα. Αυτή είναι η αλήθεια της ζωής. Δεν είναι τυχαίο ότι μια μέρα ο Στέφανος ρώτησε για το υιοθετημένο παιδί μιας φίλης:“Δεν έχει μπαμπά;”. Του απάντησα “όχι” και ύστερα τον ρώτησα:“Εσύ έχεις μπαμπά;”. Μου είπε:“Μαμά, δεν με νοιάζει αν έχω μπαμπά, εγώ έχω τον αδελφό μου,εσένα και την Ελένη”».
Στην ερώτηση αν η απουσία του ανδρικού προτύπου επηρεάζει την ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών, η Κάτια απαντά: «Τα παιδιά μεγαλώνουν μέσα σε μια οικογένεια με δύο γυναίκες,δύο μαμάδες.Δεν είναι ότι δεν υπάρχει πια ο μπαμπάς, δεν υπήρξε ποτέ, δεν βίωσαν κάποια απώλεια. Μεγαλώνουν χαρούμενα, γιατί να τους λείπει κάτι;Στο περιβάλλον τους υπάρχουν ανδρικά πρότυπα, π.χ. έχουν τον νονό τους,δικούς μας φίλους. Δηλαδή, όταν θα φτάσουν στην εφηβεία και θα χρειαστεί ενδεχομένως να κάνουν κάποιες “ανδρικές” κουβέντες,έχουν ανθρώπους να μιλήσουν».
Ο Στέφανος και ο Δημήτρηςτρώνε βανίλια «υποβρύχιο» και ετοιμάζονται για σκανδαλιές στον κήπο. «Βάλτε ένα φούτερ, δεν έχει ακόμα τόση ζέστη!». «Μια οικογένεια για να είναι υγιής δεν χρειάζεται τίποτε άλλο από αγάπη» λένε η Ελένη και η Κάτια. Στην ερώτηση ποια φιλοσοφία ζωής θέλουν να περάσουν στα δύο τους αγόρια, δεν χρειάζεται να το σκεφτούν: «Τον σεβασμό στον εαυτό τους. Αρα και στον διπλανό τους.Οποιος και να είναι».
ΕΧΟΥΝ ΕΛΑΧΙΣΤΟΥΣφίλους γκέι, όπως παραδέχονται οι ίδιες. «Μόνο μια-δυο φίλες» λέει η Ελένη. «Πολλοί έχουν πρόβλημα με τον εαυτό τους,δεν μπορούν να υποστηρίξουν τις επιλογές τους.Θα έλεγα μάλιστα πως όταν είπαμε ότι η Κάτια είναι έγκυος και ότι σε λίγο θα έρχονταν στον κόσμο τα παιδιά μας, περισσότερο σοκαρίστηκαν οι γκέι.Ηταν σχεδόν σαν να σου έλεγαν:“Πώς γίνεται εγώ ακόμη να κρύβω ποιος είμαι και εσύ να προχωράς στο επόμενο βήμα.” Εμείς θέλουμε πάνω απ΄ όλα δίπλα μας ανθρώπους συμφιλιωμένους με τον εαυτό τους, είτε είναι ομοφυλόφιλοι είτε όχι».
«Προ ετών κάπως είχε γίνει και είχαμε έρθει σε επαφή με ένα άλλο ζευγάρι ομοφυλόφιλων μαμάδων» καταθέτει τη δική της εμπειρία η Κάτια . «Μίλησα τηλεφωνικά με τη μία και την άκουσα να λέει στην κόρη της:“Είδες; Να μην έχεις πρόβλημα, υπάρχουν και άλλες οικογένειες…”. Μόλις το άκουσα αυτό, έκοψα την επαφή. Δεν θα αφήσω κανέναν να μεταφέρει το δικό του πρόβλημα στη δική μου οικογένεια.Με ενοχλεί επίσης αυτή η γκετοποίηση, να γίνει π.χ. μια ιστοσελίδα με γκέι μητέρες.Δεν είμαστε κάτι διαφορετικό» .
Τα ομόφυλα ζευγάρια και τα απρόοπτα που προκύπτουν προσέγγισε και ο κινηματογράφος. «Τα παιδιά είναι εντάξει» (2010) της Λίζα Τσολοντένκο είναι μια τέτοια ταινία που κέρδισε μία Χρυσή Σφαίρα και τέσσερις υποψηφιότητες Οσκαρ. Μια ήσυχη και ευτυχισμένη τετραμελής αμερικανική οικογένεια, με τη Νικ (την υποδύεται η Ανέτ Μπένινγκ, αριστερά) και την Τζουλς (τον ρόλο κρατά η κοκκινομάλλα Τζουλιάν Μουρ ) να βρίσκονται επικεφαλής. Είναι παντρεμένες και μένουν στα προάστια της Νότιας Καλιφόρνιας μαζί με τα έφηβα παιδιά τους, την Τζόνι (σε πρώτο πλάνο) και τον Λέιζερ (μόλις που διακρίνεται πίσω). Οι μαμάδες τα ανάθρεψαν σωστά και με κανόνες οι οποίοι κλονίζονται όταν τα βλαστάρια τους σκαλίζουν τις… ρίζες τους αναζητώντας τον βιολογικό τους πατέρα. Από εκεί και μετά αναλαμβάνει το Χόλιγουντ με ανατροπές, χιούμορ και απρόοπτες καταστάσεις.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
