Ενα βροχερό βράδυ στο σπίτι του Σπύρου Τσακνιά στο Παλαιό Ψυχικό, στις αρχές του 1998. Ο Τσακνιάς, που συνεργαζόταν τότε ως κριτικός λογοτεχνίας με το ένθετο των «Βιβλίων», ήταν και δεινός μάγειρας. Συγκέντρωνε τακτικά φίλους στο σπίτι του, όχι μόνο για να δοκιμάσουν την κουζίνα του αλλά και για να συναντήσουν ενδιαφέροντες συνδαιτυμόνες-συνενόχους. Εκείνο το βράδυ ανάμεσα στους «συνενόχους» ήταν ο Παναγιώτης Κονδύλης. Μόλις είχε κυκλοφορήσει το βιβλίο του Το αόρατο χρονολόγιο της σκέψης, απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα για την κοινωνία μας, ολοκλήρωνε την έκδοση του βιβλίου του Θεωρίες του Πολέμου , και το υλικό για συζήτηση και αντιπαράθεση ήταν φρέσκο και αναζωογονητικό.
Ο Παναγιώτης Κονδύλης ήταν από τους λίγους πρωτότυπους διανοούμενους-στοχαστές της μεταπολεμικής Ελλάδας (είχε γεννηθεί το 1943). Μονίμως αποκλεισμένος από την ελληνική πανεπιστημιακή πραγματικότητα, δούλεψε και διακρίθηκε στη Γερμανία – κατά το «ουδείς προφήτης στον τόπο του». Τα περισσότερα βιβλία είχαν εκδοθεί πρώτα στα γερμανικά και ο ίδιος ήταν από τους τακτικότερους συνεργάτες του feuilleton της εφημερίδας Frankfurter Αllgemeine Ζeitung. Ο Κονδύλης με το έργο του προσπάθησε να δώσει, εκτός των άλλων, ορισμένα ερμηνευτικά κλειδιά για να κατανοήσουμε την ελληνική κοινωνία. Οι θέσεις του μας ξεβόλευαν- κι ίσως γι΄ αυτό ήταν περιθωριοποιημένος από το ελληνικό ακαδημαϊκό σύστημα. Εχει αποδειχθεί ότι οι λίγοι (ελάχιστοι) ελεύθεροι και ειλικρινείς στοχαστές δεν ευδοκιμούν στο ελληνικό θερμοκήπιο. Λίγο χρόνο ύστερα από εκείνο το δείπνο στου Σπύρου Τσακνιά, τον Ιούλιο του 1998, ο Παναγιώτης Κονδύλης πέθανε.
Πριν από μερικές ημέρες οι εκδόσεις Θεμέλιο εξέδωσαν ένα σύντομο αλλά πυκνό κείμενο του Παναγιώτη Κονδύλη. Τίτλος του, Οι αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας, με υπότιτλο «Η καχεξία του αστικού στοιχείου στη νεοελληνική κοινωνία και ιδεολογία». Πρόκειται για ένα κείμενο που είχε δημοσιευθεί το 1991 ως εισαγωγή στην ελληνική έκδοση του βιβλίου του Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού. Είκοσι χρόνια μετά, η επικαιρότητά του είναι ανατριχιαστική. Από τότε ο Κονδύλης μάς έλεγε ότι η νεοελληνική ιστορία, έτσι όπως τη γνωρίσαμε στα τελευταία διακόσια χρόνια, κλείνει τον κύκλο της. Από τότε μας έλεγε ότι μεταδικτατορικά διαμορφώθηκε στην Ελλάδα μια εξαμβλωματική μαζική δημοκρατία όπου το μοντέρνο συνδυάστηκε με τις «πασίγνωστες επιχώριες έξεις της πνευματικής νωθρότητας, του εξυπναδικισμού και της ημιμάθειας». Από τότε μας μιλούσε για την απουσία αστικού εργασιακού ήθους όχι μόνο στον τομέα της υλικής παραγωγής αλλά και στον τομέα του πνεύματος. Από τότε μας έλεγε ότι οι μίμοι και οι γελωτοποιοί εκπροσωπούνται με ποσοστά ιδιαίτερα υψηλά στους κύκλους των διανοουμένων, στα πανεπιστήμια και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
nbak@dolnet.gr
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
