Ο τρόπος διαχείρισης των σκουπιδιών αποτελεί δείκτη του πολιτισμού μιας χώρας. Πριν από μια πενταετία η σουηδική κυβέρνηση αποφάσισε να επιδείξει σε ξένους δημοσιογράφους τον… πολιτισμό της. Η ξενάγηση οδηγούσε στα αξιοθέατα της επεξεργασίας των απορριμμάτων της Στοκχόλμης: από τους ειδικούς κάδους στα σπίτια για την πρώτη διαλογή ως τις υπόγειες εγκαταστάσεις για την απορρύπανση της λιμνοθάλασσας και τη… Φυλή της πόλης.
Εκεί δηλαδή όπου καταλήγουν τα υπολείμματα μετά την τελική επεξεργασία, δηλαδή το… 1% της αρχικής ποσότητας. Η περιοχή βρισκόταν στα προάστια της σκανδιναβικής πρωτεύουσας και δεν είχε καμία απολύτως σχέση με ό,τι εμείς έχουμε στο μυαλό ως χώρο απόθεσης απορριμμάτων. Θύμιζε προαύλιο χώρο μιας «νοικοκυρεμένης» βιοτεχνίας μέσα σε… λιβάδι. Θα μπορούσε άραγε η Ελλάδα, η οποία σήμερα θάβει σε χωματερές το 82% των σκουπιδιών που παράγει, να προσεγγίσει αυτόν τον δείκτη πολιτισμού;
Εδώ και μία οκταετία- από το 2003, οπότε αποφασίστηκαν τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Απορριμμάτων- στη χώρα μας μαίνεται ένας ακήρυκτος πόλεμος, ο οποίος ξεκίνησε από το Γραμματικό και τη Λευκίμμη της Κέρκυρας και συνεχίστηκε στην Κερατέα. Συνολικά προβλέπονταν 120 Χώροι Υγειονομικής Ταφής, εκ των οποίων σήμερα έχουν κατασκευαστεί οι 87. Η Αττική ωστόσο εξακολουθεί να παραμένει «όμηρος» του ΧΥΤΑ (Χώρου Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) της Φυλής, καθώς ούτε η ανάκτηση, η ανακύκλωση και η κομποστοποίηση έχουν προχωρήσει σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές επιταγές, αλλά ούτε και οι σχεδιαζόμενοι ΧΥΤ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής) έχουν ολοκληρωθεί. Στο Γραμματικό το 2009, ύστερα από έναν μήνα στα… χαρακώματα με τα ΜΑΤ, οι κάτοικοι υποχώρησαν και σήμερα έχει ολοκληρωθεί το 70% του έργου.
Δύο χρόνια μετά, στην Κερατέα, οι 140 ημέρες του… αντάρτικου των κατοίκων επανέφεραν το θέμα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με επίκεντρο την κατασκευή εργοστασίου διαχείρισης απορριμμάτων στον χώρο του Βιομηχανικού Πάρκου Κερατέας και πιθανώς, αν υπάρχει διαθέσιμη έκταση, χώρου ταφής υπολειμμάτων.
Από την άλλη, σύμφωνα με πηγές του ΥΠΕΚΑ, η Φυλή, η οποία αυτή τη στιγμή δέχεται τα απορρίμματα της πρωτεύουσας, έχει διάρκεια ζωής 52 μήνες, δηλαδή τεσσεράμισι έτη, ενώ σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό θα έπρεπε να λειτουργεί ως το 2020. Από την πλευρά του, ο δήμαρχος Φυλής κ. Δημήτριος Μπουραΐμης υποστηρίζει ότι ο ΧΥΤ δεν θα αντέξει περισσότερα από δυόμισι χρόνια και απειλεί ότι αν δεν προχωρήσουν τα έργα στην Κερατέα θα γίνει η Φυλή νέα Κερατέα.
Για να αποφύγει η Αττική το έμφραγμα, λένε οι ειδικοί, απαιτείται δραστική αύξηση της ανακύκλωσης, της κομποστοποίησης, με διαλογή στην πηγή, και η υλοποίηση των έργων του Περιφερειακού Σχεδιασμού σε συνδυασμό με καύση. Οπως λέει ο καθηγητής Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής και γενικός διευθυντής του Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης κ. Δημ.Δερματάς «δεν υπάρχει η πολυτέλεια του χρόνου πια.Απαιτείται άμεση λύση.Η καύση πρέπει να μπει στο τραπέζι,παράλληλα με την ανακύκλωση και κομποστοποίηση και την ολοκλήρωση των σχεδιαζόμενων ΧΥΤ». Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και οι απόψεις του καθηγητή κ. Ν.Θέμελη, διευθυντή του Κέντρου Μηχανικής Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Κολούμπια στις ΗΠΑ, ο οποίος θεωρεί ότι αν δεν συνδυαστούν οι τεχνολογίες της ανακύκλωσης, της κομποστοποίησης και της θερμικής επεξεργασίας οι χωματερές θα συνεχίσουν να λειτουργούν επ΄ άπειρον στην Ελλάδα.
Σε όσες ευρωπαϊκές μητροπόλεις έχει βρεθεί μια ολοκληρωμένη λύση, η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση και η ενεργειακή αξιοποίηση «βαδίζουν» παράλληλα. Δεν είναι τυχαίο ότι τις καλύτερες επιδόσεις στην Ευρώπη στη διαχείριση των απορριμμάτων έχουν η Σουηδία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ελβετία, η Δανία και το Λουξεμβούργο, χώρες που συνδυάζουν μεγάλα ποσοστά ανακύκλωσης (πάνω από 27%) και ενεργειακής αξιοποίησης. Στην υγειονομική ταφή στηρίζονται κυρίως οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και οι πρώην ανατολικές χώρες. Σύμφωνα με τη Εurostat, οι μέσοι όροι στην ΕΕ των 27 κρατών-μελών το έτος 2009 ήταν 20% αποτέφρωση, 38% διάθεση σε ΧΥΤ, 24% ανακύκλωση και 18% κομποστοποίηση.
ΟΛΛΑΝΔΙΑ: Η επαναχρησιμοποίηση έχει τον πρώτο λόγο. Δίδεται βάρος στον διαχωρισμό των ανακυκλώσιμων υλικών. Εδώ και 15 χρόνια δεν επιτρέπεται η ταφή υλικών που μπορούν να αποτεφρωθούν. Η αποτέφρωση με ενεργειακή αξιοποίηση, η ανακύκλωση και η κομποστοποίηση αποτελούν τους βασικούς άξονες αξιοποίησης των απορριμμάτων. Στους Χώρους Υγειονομικής Ταφής καταλήγει ετησίως μόνο το 1% των απορριμμάτων.
ΣΟΥΗΔΙΑ: Οδηγείται προς ταφή μόλις το 1% των απορριμμάτων. Η καύση με ενεργειακή αξιοποίηση, σύμφωνα με τη Εurostat, φτάνει το 49%, η ανακύκλωση το 36% και η κομποστοποίηση το 14%.
ΓΑΛΛΙΑ: Η χρήση των ΧΥΤ έχει υψηλά τέλη. Ηδη από το 2002 οι Γάλλοι είχαν επιτύχει την ανάκτηση 3.000.000 τόνων απορριμμάτων συσκευασίας και την ανακύκλωση 2.200.000 τόνων. Και αυτό διότι ψηφίστηκε νόμος σύμφωνα με τον οποίο οι ΧΥΤ δέχονται μόνο υλικά τα οποία δεν μπορούν να τύχουν επεξεργασίας. Εν τούτοις, σήμερα 32% των απορριμμάτων συνεχίζουν να θάβονται, 34% πηγαίνουν για αποτέφρωση με ενεργειακή αξιοποίηση, 18% ανακυκλώνονται και 16% κομποστοποιούνται.
ΑΥΣΤΡΙΑ: Μόνο 1% καταλήγει σε ΧΥΤ, 29% σε καύση με ενεργειακή αξιοποίηση, 30% ανακυκλώνεται και 40% κομποστοποιείται. Στη Βιέννη περίπου το 47% των απορριμμάτων χρησιμοποιείται για ενεργειακή αξιοποίηση και το 50% ανακυκλώνεται.
ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Η ταφή απορριμμάτων έχει τερματιστεί. Το 34% πάει για ενεργειακή αξιοποίηση, το 48% ανακυκλώνεται και το 18% κομποστοποιείται.
Την ώρα που η διαχείριση των απορριμμάτων έχει δημιουργήσει «έμφραγμα» στην Αττική, στην Καλαμάτα φαίνεται ότι βρήκαν τη λύση. Μια μονάδα διαχείρισης απορριμμάτων εγκαταστάθηκε πριν από λίγο καιρό στη μεσσηνιακή πρωτεύουσα, σε μια έκταση 31 στρεμμάτων, στην περιοχή Μαραθόλακκας, και από τις 14 Μαρτίου ξεκίνησε η πιλοτική εφαρμογή της. Τα μηχανήματα- τεμαχιστής, διαχωριστής, δεματοποιητής και μονάδα κομποστοποίησης – επεξεργάζονται καθημερινά 140-150 τόνους απορριμμάτων. Από αυτά το 40% είναι οργανικό και κομποστοποιείται, ένα άλλο 40% είναι ανακυκλώσιμα υλικά και απομένει ως υπόλειμμα μόνο ένα 15%. Αλλά και από αυτό, όπως λέει ο πρόεδρος της RΑΜ Εurope που έχει αναλάβει το έργο κ. Θεόδωρος Ρέντζος, βρέθηκε τρόπος ώστε να αφαιρούνται και να στέλνονται προς αξιοποίηση τα υφάσματα, οπότε το τελικό υπόλειμμα θα είναι πλέον μικρότερο. Το παραγόμενο κομπόστ έχει λάβει την απαιτούμενη πιστοποίηση από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και μπορεί να διατίθεται για αποκατάσταση ΧΑΔΑ και λατομείων.
Η λειτουργία όμως της μονάδας διαχείρισης διεκόπη τις ημέρες του Πάσχα λόγω δολιοφθοράς. Η «μαφία» των σκουπιδιών έβαλε… μπουρλότο και κατέστρεψε ολοσχερώς μηχανήματα της μονάδας μηχανικής διαλογής και κομποστοποίησης. Οπως καταγγέλλει ο δήμαρχος Καλαμάτας κ. Παναγιώτης Νίκας, «πίσω από αυτή την ενέργεια του εμπρησμού κρύβονται τεράστια συμφέροντα». Ο εμπρησμός ήταν οργανωμένος με κάθε λεπτομέρεια, με συνέπεια να καούν ολοσχερώς σημαντικές μονάδες. Ο δήμος της πόλης μέχρι πρότινος έδινε 70 ευρώ ανά τόνο σε… σκουπιδοεργολάβους για να «εξαφανίζουν» τα απορρίμματα από τους δρόμους, ενώ τώρα με 69 ευρώ ανά τόνο γίνεται ανακύκλωση και ταυτόχρονα παράγεται κομπόστ για την αποκατάσταση της χωματερής στη Μαραθόλακκα. Για το «πείραμα» του δήμου της πόλης, το οποίο σε δέκα ημέρες θα συνεχιστεί αφού θα έρθουν νέα μηχανήματα, έχουν δείξει ενδιαφέρον πολλοί δήμοι της χώρας, μεταξύ των οποίων και της Λαυρεωτικής.
«Στην Καλαμάτα έχουμε “ματώσει” με τα σκουπίδια. Κι όμως καταφέραμε τελικά να κλείσουμε τη χωματερή και να επεξεργαζόμαστε όλα τα σκουπίδια του δήμου.Δεν θα λυγίσουμε με τον εμπρησμό. Αν και εκτιμώ ότι υπάρχει πόλεμος συμφερόντων,εμείς θα συνεχίσουμε σε λίγες ημέρες κανονικά» λέει ο κ. Νίκας. Και προσθέτει: «Ηδη από την Τρίτη του Πάσχα λειτουργεί ένα ιδιωτικό Κέντρο Διαλογής Ανακυκλωσίμων Υλικών (ΚΔΑΥ) και σταδιακά θα αποκατασταθούν και τα υπόλοιπα μηχανήματα. Ως τότε θα μεταφέρουμε με φορτηγά τα απορρίμματα σε νόμιμες χωματερές». Το «πείραμα» αυτό, το οποίο έγινε σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Αποκεντρωμένης Διοίκησης, ολοκληρώνεται σε δύο μήνες. «Αν και μας βοήθησε το υπουργείο Εσωτερικών, δεν επαφιέμεθα στην κυβέρνηση. Ηδη έχουμε προκηρύξει διεθνή διαγωνισμό για να αναδειχθεί η εταιρεία που θα αναλάβει το τελικό έργο» επισημαίνει ο δήμαρχος Καλαμάτας.
Στην Ελλάδα μπορεί την τελευταία δεκαετία να έχουν γίνει κάποια βήματα στα θέματα που αφορούν την ανακύκλωση, αλλά ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς για την πλήρη εφαρμογή των υποχρεώσεών μας ως προς την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η ανακύκλωση όλων των υλικών, όπως δείχνουν τα επίσημα στοιχεία της Εurostat, φτάνει σήμερα το 17% όταν η ΕΕ έχει θέσει ως στόχο το 50% ως το 2020. Για τα βιοαποικοδομήσιμα υλικά (χαρτί και οργανικά) οι ποσοτικοί στόχοι που θέτει η κοινοτική νομοθεσία (οδηγία 99/31/ΕΚ) είναι 25%, 50% και 65% ως τα έτη 2010, 2013 και 2020 αντίστοιχα. Τον πρώτο στόχο τον χάσαμε και, όπως εκτιμούν οι ειδικοί, θα εξαρτηθεί από το σενάριο διαχείρισης που θα υιοθετηθεί αν θα επιτευχθεί ο δεύτερος. Ειδικά για τα απορρίμματα συσκευασίας, στελέχη του ΥΠΕΚΑ κρίνουν ότι η υποχρέωση για ανακύκλωση και ανάκτηση τουλάχιστον 60% ως το τέλος του τρέχοντος έτους δεν θα εκπληρωθεί. Σύμφωνα με τον αρμόδιο επίτροπο για το Περιβάλλον κ. Γιάνες Ποτότσνικ, πρέπει «αντί τα απόβλητα να αντιμετωπίζονται ως πρόβλημανα θεωρούνται πολύτιμος πόρος».
Για να επιτευχθούν οι στόχοι θα πρέπει να ενταθεί η διαλογή στην πηγή (με καθιέρωση τεσσάρων ξεχωριστών κάδων), η επεξεργασία και η ανακύκλωση των απορριμμάτων. «Η πρόταση τεσσάρων οργανώσεων (Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Greenpeace, WWF και Μεσόγειος SΟS) βασίζεται στο τρίπτυχο πρόληψη,ανακύκλωση,κομποστοποίηση. Μπορεί να υλοποιηθεί μέσα στην ερχόμενη πενταετία ώστε να ικανοποιήσουμε όλες τις νομικές μας υποχρεώσεις απέναντι στην ΕΕ, να εκτρέψουμε ως το 2020 περίπου το 75% των απορριμμάτων από τους ΧΥΤ με αύξηση της ανακύκλωσης σε περίπου 40% και της κομποστοποίησης σε 35%» λέει ο πρόεδρος της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης κ. Φίλιππος Κυρκίτσος. Με αυτή τη στρατηγική, σύμφωνα με τον ίδιο, δημιουργούνται περισσότερες θέσεις εργασίας σε σχέση με άλλες τεχνολογίες, όπως π.χ. η βιοξήρανση – καύση. Μάλιστα όπως επισημαίνει ο ίδιος «η στρατηγική αυτή είναι πολύ πιο οικονομική και τυγχάνει μεγάλης κοινωνικής αποδοχής. Η εκτίμηση κόστους για την Αττική είναι περίπου 70 ευρώ ο τόνος για την τελική διαχείριση,ενώ το αντίστοιχο κόστος με βιοξήρανση και καύση μπορεί να προσεγγίσει ακόμη και τα 180 ευρώ τον τόνο».
«Το έργο θα γίνει στην Κερατέα» διεμήνυσε η κυβέρνηση προς κάθε κατεύθυνση, μετά τη συνάντηση που είχε η υπουργός Περιβάλλοντος κυρία Τίνα Μπιρμπίλη με τον δήμαρχο Λαυρεωτικής κ. Κ. Λεβαντή. Παραμένει ωστόσο ένα ακόμη κρίσιμο ραντεβού της υπουργού με τον δήμαρχο την ερχόμενη Τετάρτη για το μέλλον του Χώρου Υγειονομικής Ταφής, αλλά και για την εκτόνωση της έντασης που υπάρχει στην περιοχή.
Και τούτο γιατί η υπουργός, όπως δήλωσε μιλώντας στο «Βήμα», έθεσε κόκκινες γραμμές για την πραγματοποίηση του έργου και περιμένει πλέον τις προτάσεις του δήμου. Στη συνάντηση της Πέμπτης δεν υπήρξε, όπως η ίδια διευκρίνισε, καμία συμφωνία, παρά μόνον η υπόσχεση που έδωσε ότι θα εξετάσει την πρόταση των φορέων για την εγκατάσταση του ΧΥΤΥ σε άλλη περιοχή της Κερατέας και συγκεκριμένα στο Βιοτεχνικό Πάρκο (ΒΙΠΑ).
Την ίδια ώρα η κυβέρνηση διά του κυβερνητικού εκπροσώπου κ. Γ. Πεταλωτή διευκρίνισε ότι ο Πρωθυπουργός είναι ενήμερος και διαβεβαίωσε ότι το έργο θα πραγματοποιηθεί στην Κερατέα. Η υπουργός ξεκαθάρισε επιπλέον στους φορείς ότι την πρόταση που θα της προσκομίσουν θα τη συζητήσει με τους αρμόδιους υπουργούς και ότι την τελική απόφαση θα την πάρει η κυβέρνηση.
Οπως «Το Βήμα» πληροφορείται, η κυρία Μπιρμπίλη φάνηκε να συζητεί την αλλαγή της χωροθέτησης του ΧΥΤΥ στο Βιοτεχνικό Πάρκο, πλην όμως ζήτησε να της προσκομίσει ο δήμος «ολοκληρωμένη πρόταση,αφού προηγουμένως έθεσε και τις απαραίτητες», όπως τους είπε, «κόκκινες γραμμές, ώστε να μη χαθεί η εξασφαλισμένη σήμερα χρηματοδότηση του έργου». Οι «κόκκινες γραμμές» είναι: Το έργο δεν μπορεί να φύγει από την Κερατέα. Πρέπει να είναι τεχνολογικά δοκιμασμένο, φιλικό προς το περιβάλλον.
Στην πρόταση να υπάρχει σαφές χρονοδιάγραμμα για την έναρξη και ολοκλήρωση των εργασιών.
Να είναι τεκμηριωμένο το κόστος (το οποίο η υπουργός θεωρεί όρο απαράβατο).
Να διαχειρίζεται περισσότερες ποσότητες απορριμμάτων από τις γύρω περιοχές.
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος δήλωσε μιλώντας στο «Βήμα» ότι το έργο θα γίνει στην Κερατέα, εξετάζονται ωστόσο οι λεπτομέρειες με σκοπό να υπάρξουν προτάσεις ώστε το έργο να γίνει με τον καλύτερο τρόπο. Δεν αλλάζει ο σχεδιασμός, όπως τόνισε, μιλάμε για μια συνολική λύση και στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του κάθε υπουργού θα εξεταστούν οι λεπτομέρειες.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
