Η Βίβλος, ως γνωστόν, είναι το μεγαλύτερο best-seller όλων των εποχών. Οι πωλήσεις της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης σ’ ένα σώμα έχουν ξεπεράσει τα έξι δισεκατομμύρια αντίτυπα σ’ όλον τον κόσμο. Ο αριθμός των πωλήσεων όμως είναι κάτι διαφορετικό απ’ την αναγνωσιμότητα ενός βιβλίου. Οι αναγνώστες της Βίβλου είναι σαφώς περισσότεροι.
Τα γεγονότα δε που περιγράφουν οι απόστολοι (χωρίς να μετράμε τα διάφορα «απόκρυφα» Ευαγγέλια και τις διάφορες «αποκαλυπτικές» αφηγήσεις που έχουν γίνει προϊόντα εμπορικής φύσεως) είναι γνωστά ακόμη και σε εκείνους που δεν έχουν διαβάσει την Καινή Διαθήκη. Οι κινηματογραφικές ταινίες που ζωντανεύουν τη Μεγάλη Εβδομάδα είναι πάρα πολλές και κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, προβάλλονται συνεχώς.
Πώς όμως διαβάζονται τα όσα διαδραματίζονται μέσα στον παραδεδομένο κόσμο των Ευαγγελίων, έξω απ’ τα πλαίσια του θρησκευτικού δόγματος και του πολιτισμικού προσδιορισμού της χριστιανικής ταυτότητας; Πώς διαβάζει ένας συγγραφέας ένα τέτοιο κείμενο με τεράστια απήχηση στους ανθρώπους;
Πάρα πολλοί συγγραφείς έχουν διαβάσει τη Βίβλο με δημιουργική ανησυχία και έχουν αφηγηθεί τα γεγονότα αλλιώς, χαρίζοντάς μας ευφάνταστες, ανατρεπτικές, αιρετικές αλλά και διασκεδαστικές προτάσεις ανάγνωσης.
Έχουν διαβάσει δηλαδή τη Βίβλο σαν μυθιστόρημα που θα μπορούσαν να του αλλάξουν την πλοκή, τη λειτουργικότητα των χαρακτήρων, τους προβληματισμούς, τα όποια «συμπεράσματα».
Το «Βήμα» επέλεξε, μεταξύ πολλών άλλων, πέντε μυθιστορήματα γνωστών ξένων συγγραφέων που κυκλοφορούν στα ελληνικά και τα προτείνει στους αναγνώστες του.
ΤΟ ΚΑΤΑ ΙΗΣΟΥΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ
του Ζοζέ Σαραμάγκου
Εκδόσεις Καστανιώτη (2000), σε μετάφραση της Αθηνάς Ψυλλιά
Ο νομπελίστας συγγραφέας που πέθανε τον περασμένο Ιούνιο στα 87 του χρόνια έγραψε ένα μυθιστόρημα στο οποίο ο Ιησούς είναι, θα λέγαμε, ο «αναρχικός» της υπόθεσης και της εποχής. Το 1992 η τότε πορτογαλική κυβέρνηση επέβαλε την απόσυρση του βιβλίου υπό την πίεση του ανώτερου κλήρου που το χαρακτήρισε βέβηλο. Ο συγγραφέας θεώρησε την απόφαση μια πράξη λογοκρισίας και από τότε ως τον θάνατό του έζησε αυτοεξόριστος στο μικρό νησί Λανθαρότε των Καναρίων νήσων της Ισπανίας.
Ο Ιησούς του Σαραμάγκου είναι ένα πιόνι που χρησιμοποιεί ένας ανήθικος Θεός για να πραγματώσει το σχέδιο του. Ο Ιησούς όμως, εν προκειμένω, αντιστέκεται στην εξουσία του Θεού και προειδοποιεί το ανθρώπινο γένος για όλα τα μυστικά του σχέδια και το αίμα που πρόκειται να χυθεί άδικα γι’ αυτόν παρά την επικείμενη θυσία του.
«Δεν τη θέλω τέτοια δόξα» λέει ο Ιησούς. Ο Θεός, με το Διάβολο να παρακολουθεί, απαντά: «Εγώ όμως θέλω αυτή την εξουσία». Η τέχνη του Σαραμάγκου στο απόγειό της: ειρωνεία, σαρκασμός και μεγάλα ηθικά διλήμματα απ’ τον μεγάλο «παππού» της ανθρωπιστικής αλληγορίας.
ΕΓΩ, Ο ΙΗΣΟΥΣ
του Ζιλμπέρ Σινουέ
Εκδόσεις Ψυχογιός (2009) σε μετάφραση της Βασιλικής Κοκκίνου
Ο Ιησούς δεν πεθαίνει πάνω στον σταυρό στο μυθιστόρημα του Ζιλμπέρ Σινουέ. Ούτε Ταφή υπάρχει, ούτε Ανάσταση. Ο Καϊάφας, βοηθά τον Νικόδημο και τον Ιωσήφ της Αριμαθαίας να το φυγαδεύσουν και να τον κρύψουν τη στιγμή που οι άνθρωποι του Πιλάτου τον αναζητούν μανιωδώς. Που βρίσκεται όμως ο Ιησούς; Σε μια φυλακή κάπου στην Ιουδαία και γράφει το δικό του, προσωπικό ευαγγέλιο…
Οι ιερείς του Ναού, προκειμένου να ξεγελάσουν τους Ρωμαίους και να παρακινήσουν τον εβραϊκό λαό να ξεσηκωθεί εναντίον των Ρωμαίων στήνουν μια ωραιότατη πλεκτάνη για να προωθήσουν το πολιτικό τους σχέδιο για την αντίσταση. Ο Σινουέ, που στα μυθιστορήματά του είναι πάντα πιστός στις πηγές και είναι εξαιρετικός στην ανασύνθεση περασμένων εποχών, γράφει ένα μυθιστόρημα το οποίο φέρνει το ιστορικό πλαίσιο στο προσκήνιο, αναδεικνύει την αγωνία του ανθρώπου Ιησού και εξετάζει τη σημασία του Θεού Ιησού για την χριστιανοσύνη.
Ο ΚΑΛΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΚΟΣ
του Φίλιπ Πούλμαν
Εκδόσεις Λιβάνη (2010) σε μετάφραση του Χρήστου Καψάλη
Η Παρθένος Μαρία, σε πείσμα όλων των προβλέψεων, γεννάει δίδυμα! Στον κόσμο έρχονται δύο αγόρια, «το πρώτο δυνατό και υγιές, όμως το δεύτερο μικρόσωμο, αδύναμο και αρρωστιάρικο». Είναι ο Ιησούς και ο Χριστός, όπως θα ονομαστούν αργότερα. Είναι «ο Καλός και ο Κακός», όπως τους χαρακτηρίζει ο βρετανός συγγραφέας Φίλιπ Πούλμαν στον τίτλο της ανατρεπτικής επαναφήγησης που συνέθεσε για τη ζωή και το έργο του Ιησού Χριστού.
Το μεγάλο ενδιαφέρον στο βιβλίο είναι η αναζήτηση του προδότη, ποιος είναι τελικά ο Ιούδας; Η προβληματική του Φίλιπ Πούλμαν αφορά τη μεταιχμιακή φάση του χριστιανισμού μέσα στην ιστορία, πώς από μια μικρή σέχτα στην αρχή έφτασε να καθορίσει ως οργανωμένος θρησκευτικός θεσμός και ως ηθικός κώδικας την ιστορία της ανθρωπότητας. Ο Πούλμαν δεν θέτει ευθέως το ερώτημα, το υποκινεί όμως η αμφιβολία: Και αν όλα αυτά οφείλονται σε έναν καλοφτιαγμένο μύθο;
ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΠΟΜΠΩΝΙΟΥ ΦΛΑΤΟΥ
του Εδουάρδο Μεντόθα
Εκδόσεις Πάπυρος (2009) σε μετάφραση της Δήμητρας Παπαβασιλείου
Ο Πομπώνιος Φλάτος είναι ένας ιδιότυπος αστυνομικός επιθεωρητής που φτάνει στη Ναζαρέτ τον 1ο μ.Χ. αιώνα. Ο Ιωσήφ, ξυλουργός της πόλης, έχει δολοφονήσει έναν συμπολίτη του με πολλά λεφτά και επίκειται η εκτέλεσή του. Ο μικρός Ιησούς, ο γιος του, ένα αγόρι ξανθό και περίεργο, πιστεύει ακράδαντα ότι ο πατέρας του είναι αθώος.
Έτσι ζητά απ’ τον Πομπώνιο να βρει τον πραγματικό ένοχο και του υπόσχεται χρηματική αμοιβή, μη γνωρίζοντας όμως ότι ο ήρεμος Ιωσήφ έχει ένα καλά κρυμμένο μυστικό. Αστυνομική πλοκή, παρωδία των κοινωνικών ηθών, αναδιάταξη των ρόλων των γνωστών πρωταγωνιστών εκείνης της εποχής από τον ισπανό Εδουάρδο Μεντόθα που δεν αφήνει απείραχτο τίποτα σ’ αυτό το παιγνιώδες μυθιστόρημα. Θρησκεία, πολιτική, κουλτούρα ανακατεμένες με μια σκληρή σάτιρα απέναντι στα ευπώλητα των «απόκρυφων» ιστοριών.
ΛΑΖΑΡΟΣ. ΙΟΥΔΑΣ Ο ΙΣΚΑΡΙΩΤΗΣ
του Λεονίντ Αντρέγιεφ
Εκδόσεις Ροές (2003) σε μετάφραση Σταυρούλας Αργυροπούλου
Οι ιδιαιτερότητες του Λαζάρου και του Ιούδα είναι προφανείς. Σ’ αυτό το βιβλίο των δυο διηγημάτων του, ο κορυφαίος εκπρόσωπος του ρωσικού εξπρεσιονισμού, φτιάχνει δυο ελκυστικά, δραματικά πορτρέτα των βιβλικών αυτών προσώπων μεταχειρίζομενος αυθαίρετα τα στοιχεία της Βίβλου.
Ο Λάζαρος πέθανε και ο Ιησούς Χριστός τον ανέστησε. Τι είδε λοιπόν ο Λάζαρος στον κάτω κόσμο «που επήγε»; Ο συγγραφέας χαρτογραφεί τον εσωτερικό κόσμο ενός ανθρώπου που φέρνει τις φοβερές ανταποκρίσεις απ’ τον κόσμο των νεκρών. Ο Ιούδας, περίπτωση αν όχι παρεξηγημένη τουλάχιστον αδικημένη για πολλούς, είναι το απόλυτο σύμβολο της προδοσίας. Ο Αντρέγιεφ προσπαθεί να αποδώσει τις αντιφάσεις και τις εσωτερικές συγκρούσεις που τον κίνησαν ώστε να φτάσει απ’ την αγάπη για το δάσκαλό του στο έγκλημα της παράδοσής του στα χέρια αυτών που θα τον σταύρωναν.
