Μακριά από την εκκλησία της Παναγίας και την πολυκοσμία της, στα χωριά και στις θάλασσες, το γραφικό κυκλαδονήσι με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και τους περιστερώνες του αποκαλύπτει τις ομορφιές του – και είναι πολλές.
Αν και γνωστή για την Παναγιά της, η Τήνος είναι μια αποκάλυψη για όσους θελήσουν να τη γνωρίσουν. Περπατώντας στα πλακόστρωτα δρομάκια της Χώρας, το λιμάνι του νησιού, ανακαλύπτεις γραφικά εκκλησάκια και όμορφα δίπατα σπίτια κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής με αέρα αρχοντιάς, από τις ανοιχτές μπαλκονόπορτες των οποίων ασπροκέντητες κουρτίνες ανεμίζουν αποκαλύπτοντας το φινετσάτο εσωτερικό τους.
Οταν αργότερα θα προσκυνήσεις στην Παναγία, με θαυμασμό θα περιπλανηθείς στις ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες των παρακείμενων μουσείων του ιδρύματος της Μεγαλόχαρης, όπου εκτίθενται πραγματικοί θησαυροί: εικόνες και κειμήλια εκκλησιαστικής τέχνης αλλά και γλυπτά και πίνακες ζωγραφικής σημαντικών καλλιτεχνών όπως οι Παρθένης, Γαΐτης, Νικηφόρος Λύτρας, Νικόλαος Γύζης, Βιτάλης, Φιλιππότης, Σώχος και πολλοί άλλοι.
Οταν αποφασίζω να εξερευνήσω για ακόμη μία φορά τα γραφικά χωριά που ξεπερνούν τα 50 στον αριθμό, δεν ξέρω ποιο να πρωτοδιαλέξω: την Ξυνάρα στους πρόποδες του Ξώμπουργκου, τον Κτικάδο με την πανέμορφη θέα ή τον Τριπόταμο που είναι χτισμένος, όπως μαρτυρά το όνομά του, ανάμεσα σε τρεις ποταμούς;
Δεν μπορώ να αφήσω τον Ταραμπάδο που χτίστηκε το 1700 και διαθέτει τους περισσότερους περιστερώνες, ανάμεσα στους 1.000 που είναι διάσπαρτοι σε όλο το νησί. Ολοι ξεχωριστοί, με περίτεχνη διακόσμηση λαϊκής τέχνης, σύμφωνα με την έμπνευση του τηνιακού καλλιτέχνη, και χτισμένοι στα «σκεπά» και σε ανοιχτό χώρο για «καλή πετασιά».
Αυθεντική αρχιτεκτονική θα θαυμάσω και στη Στενή κάτω από την επιβλητική σκιά του βουνού Τσικνιάς, όπου τα περισσότερα σπίτια έχουν διατηρήσει τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα. Ο Φαλατάδος, αμφιθεατρικά από το Κεχροβούνι, είναι το χωριό των καλλιτεχνών. Στα δρομάκια του, ανακαλύπτεις σπίτια πραγματικά μνημεία της μαρμαρογλυπτικής των πιο άξιων μαστόρων του νησιού. Είναι όμως διάσημο και για το «ρακιτζιό», τη γιορτή για τη ρακή που γίνεται στο τέλος του καλοκαιριού.
Ονομαστό για την ιδιομορφία του εδάφους – μοιάζει με σεληνιακό τοπίο – είναι το χωριό Βωλάξ, που ονομάστηκε έτσι από τις τεράστιες πέτρες που βρίσκονται διάσπαρτες γύρω του. Εκεί, εκτός από τους φημισμένους καλαθοπλέκτες με τα εργαστήριά τους, θα παρακολουθήσετε τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που γίνονται κάθε καλοκαίρι στο ανοιχτό θέατρο.
Καταπράσινη είναι η Καρδιανή, χάρη στα τρεχούμενα νερά, ενώ οι καλλιτέχνες της αποκαλύπτονται σε κάθε γωνιά του χωριού, με τη δημιουργική τους παρουσία. Αξίζει να δείτε τη γραφική στοά με το παλιό μαρμάρινο ξινάρι κάτω από την εκκλησία της Παναγιάς της Κιουράς. Στην πλαγιά του βουνού Μυροβίγλια, σε υψόμετρο 300 μ., στα «υστερινά» του νησιού, βρίσκεται το χωριό Υστέρνια. Γενέτειρα πολλών καλλιτεχνών, όπως του Λάζαρου Σώχου, είναι ένα από τα ωραιότερα χωριά, όπου τα κάτασπρα σπιτάκια με τις λουλουδιασμένες αυλές συναγωνίζονται σε μαρμαρένια υπέρθυρα και διακοσμητικούς φεγγίτες.
Ομως το πιο αγαπημένο μου είναι ο Πύργος, το μεγαλύτερο της Τήνου, που πήρε το όνομά του από έναν παλιό πύργο που βρισκόταν στο πίσω μέρος του χωριού κατά τον 16ο αιώνα. Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται το σπίτι του τραγικού καλλιτέχνη Γιαννούλη Χαλεπά και δίπλα το Μουσείο Πανορμιτών Καλλιτεχνών. Περπατώντας στο χωριό, όπου στεγάζεται και η Σχολή Καλών Τεχνών, στους πλακόστρωτους δρόμους τα σπίτια με τα ασπρόμαυρα θαλασσινά βότσαλα στις αυλές συναγωνίζονται σε καλλιτεχνική έκφραση μέσω της αρχιτεκτονικής και της μαρμαρογλυφίας – η παράδοση θέλει τον Φειδία να έχει διδάξει την τέχνη στους Τηνιακούς. Μοναδικά μάρμαρα, λαξευμένα με μεράκι από τα εργαστήρια του χωριού, στολίζουν πόρτες, φεγγίτες και υπέρθυρα.
Φεύγω από τον Πύργο με προορισμό τη θάλασσα. Και πάλι, είναι δύσκολο να διαλέξω: την Αγία Θάλασσα στον κοντινό Πάνορμο ή την Κολυμπήθρα με τα γαλάζια διάφανα νερά, το Σκυλαντάρ, τον όρμο του Γιαννάκη, τα Κιόνια, την Παχιά Αμμο με τους εντυπωσιακούς αμμόλοφους ή μήπως την πανέμορφη Λιβάδα, σήμερα που δεν φυσάει αέρας;
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
Παλιό κομψό ξενοδοχείο είναι το Τήνιον (τηλ. 22830 22261) στην παραλία της Χώρας, ενώ στο Vincenzo Rooms (τηλ. 22830 22612) θα απολαύσετε καταπληκτικά πρωινά και 24ωρο σέρβις. Το παραθαλάσσιο Tinos Βeach (τηλ. 22830 22626) στα Κιόνα είναι κλασική επιλογή για όσους θέλουν να συνδυάσουν μπάνιο με νυχτερινή ζωή σε τρία λεπτά από τη Χώρα. Πολύ καλό και το Golden Beach (τηλ. 22830 22579) στον Αγιο Φωκά.
ΠΟΥ (ΚΑΙ ΤΙ) ΝΑ ΦΑΤΕ
Δοκιμάστε ντόπια τυριά (πέτρωμα) και τα μικρά πετρωτά, στρογγυλό, μαλαθούνι (μικρό καλάθι φτιαγμένο από βούρλα), και πικάντικη κοπανιστή. Νόστιμες μαραθοτηγανίτες από μάραθο και κρεμμύδι με κουρκούτι, και ξερές ντομάτες τηγανητές με κουρκούτι, ομελέτες με «σκάλφα» ή τριφύλλια, αγκινάρες, κολοκύθια και φουρτάλια μαζί με λουκάνικα.
Βραστά αμπελοφάσουλα με σκορδαλιά, τηνιακό λουκάνικο και λούζα, λιαστό χταποδάκι ξιδάτο ή στιφάδο και γλυκά ξεροτήγανα, ψαράκια που μοιάζουν με τα σκαλτσούνια, αλλά είναι τηγανητά, φεσκλοπιτάκια με σέσκουλα, ρύζι κανελογαρίφαλο, καρύδι, σταφίδες και μέλι, μπεζέδες, λουκουμάδες, σκεπαστούδια, μασουράκια αμυγδάλου ή καρυδιού σαν φλογέρες με φύλλο και γέμιση.
Για καλό φαγητό προτείνουμε: Κουτούκι της Ελένης, Ταρσανάς, Ξέμπαρκο και Μπαλής στη Χώρα, τη Ροδιά στον δρόμο για Πόρτο, την Αγία Θάλασσα στον Πάνορμο, τον Ναυτίλο στον όρμο Ιστερνίων, τη Δροσιά για πιτσούνια κοκκινιστά στο χωριό Κτικάδο, το Κονάκι στο Σκυλαντάρ, το Ντουάρ στη Στενή και τις Λεύκες στον Τριαντάρο.
