«Διάσωση ή θαύμα» χρειάζεται η Πορτογαλία. Και επειδή το δεύτερο αποκλείεται, οι οικονομικά πειθαρχημένοι Βορειοευρωπαίοι δυσανασχετούν που θα κληθούν να ξελασπώσουν άλλη μια χώρα η οποία ανήκει στην «manana culture» («κουλτούρα του αύριο»), σύμφωνα με την έκφραση που χρησιμοποιούν οι υποτιθέμενοι «μέρμηγκες» του Βορρά (Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία) που δανείζουν τους…«τζίτζικες» του Νότου.
Θα είναι η τρίτη χώρα- μετά την Ελλάδα και την Ιρλανδία- που πιθανότατα θα ζητήσει ευρωπαϊκή βοήθεια. Τα προβλήματα της πάλαι ποτέ Λουζιτάνιας είναι διαφορετικά από της Αθήνας και του Δουβλίνου. Οι Ελληνες ζήτησαν βοήθεια όταν χρέη και ελλείμματα έλαβαν τέτοιες διαστάσεις που δεν γινόταν πια να «μαγειρευτούν» τα στατιστικά στοιχεία. Οι Ιρλανδοί επειδή οι τράπεζές τους συσσώρευσαν υπερβολικά πολλά τοξικά χρέη. Και οι Πορτογάλοι επειδή, πέρα από ανεργία και χρέη, παράγουν ελάχιστα. Ο τουρισμός συμβάλλει κατά 5% στον πορτογαλικό πλούτο αλλά πέραν αυτού, των κρασιών και των… ποδοσφαιριστών, η βαριά βιομηχανία της χώρας είναι μάλλον ελαφριά.
Η ανεργία, αντιθέτως, βαραίνει πολύ. Τον περασμένο μήνα έφθασε το ποσοστό-ρεκόρ του 11,2% (ανάμεσα στους νέους είναι πολύ υψηλότερη), το έλλειμμα του προϋπολογισμού σκαρφάλωσε στο 9,3% ενώ το δημόσιο χρέος υπολογίζεται ότι φθάνει το 83,2% του ΑΕΠ. Η πορτογαλική οικονομία θα συρρικνωθεί κατά 1,5% εφέτος και κατά άλλο ένα 0,8% το 2012-έτσι κι αλλιώς βρίσκεται σε ύφεση από το 2001. Μια από τις κυριότερες αιτίες της χαμηλής παραγωγικότητας και ανάπτυξης είναι το κακό, όπως το χαρακτηρίζουν πολλές πηγές, εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας στο οποίο οφείλονται η ανεπαρκής κατάρτιση και η ακαμψία της αγοράς εργασίας.
Το κόστος δανεισμού της Πορτογαλίας αυξάνεται σχεδόν καθημερινά ενώ κάθε τρεις και λίγο την υποβαθμίζουν οι οίκοι αξιολόγησης. Η Λισαβόνα όμως κατηγορείται ότι βρίσκεται «σε άρνηση». Η κυβέρνηση του Σοσιαλιστή πρωθυπουργού Ζοζέ Σόκρατες έκανε το παν για να πείσει ότι η χώρα θα τα καταφέρει μόνη της και δεν θα αναγκαστεί να προσφύγει στον μηχανισμό διάσωσης της ΕΕ. Μείωσε κατά 10% τις συντάξεις άνω των 1.500 ευρώ, μεγάλες περικοπές στην υγεία και στις υποδομές, άνοιγμα της αγοράς εργασίας και άλλα.
Ομως η κοινωνική ανοχή δεν είναι μεγάλη. Το τελευταίο πακέτο λιτότητας που προσπάθησε να περάσει ο κ. Σόκρατες έριξε την κυβέρνηση την περασμένη εβδομάδα. Οι Σοσιαλιστές κυβερνούσαν ως μειοψηφία, με την υποστήριξη των δεξιών (παρά τον τίτλο τους) Σοσιαλδημοκρατών (ΡSD) οι οποίοι την απέσυραν επειδή δεν ήθελαν να θέσουν σε κίνδυνο το προβάδισμά τους στις δημοσκοπήσεις αναλαμβάνοντας το κόστος από τα επώδυνα μέτρα των εταίρων τους. Τα μέτρα αυτά κατέβασαν στους δρόμους εκατοντάδες χιλιάδες Πορτογάλους τον περασμένο μήνα, απειλώντας με κοινωνική αναταραχή.
Πρόωρες εκλογές θα διεξαχθούν στις 5 Ιουνίου. Οι Σοσιαλδημοκράτες προηγούνται αλλά οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ούτε αυτοί θα καταφέρουν να λάβουν πλειοψηφία: τους δίνουν 34,8% και στους Σοσιαλιστές 28,4% ενώ η εμπιστοσύνη προς το πρόσωπο του Σόκρατες και του Σοσιαλδημοκράτη Πέντρο Πάσος Κοέλιο κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα, γύρω στο 35%.
Το ερώτημα που απασχολεί σήμερα δεν είναι αν η Πορτογαλία θα καταφύγει στον μηχανισμό διάσωσης, αλλά πότε θα γίνει αυτό- πριν από τις εκλογές ή μετά;
Τρώνε τον «πιστό φίλο» αλλά δεν τον ψαρεύουν
Οι Πορτογάλοι άρχισαν να ψαρεύουν μπακαλιάρο- το εθνικό τους φαγητό- τον 15ο αιώνα.Τον έκαναν παστό («bacalhau») γιατί το αλάτι τον διατηρούσε στα πολύμηνα ταξίδια των θαλασσοπόρων.Ακόμη,τον αποκαλούν «fiel amigo» («πιστό φίλο»).Σήμερα ο μπακαλιάρος μαγειρεύεται στην πορτογαλική κουζίνα με εκατοντάδες τρόπους- άλλοι λένε ότι υπάρχει διαφορετική συνταγή για καθεμία από τις 365 ημέρες του χρόνου,άλλοι ότι οι συνταγές φθάνουν στις 1.001. Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της χώρας,δηλαδή η θαλάσσια ζώνη όπου οι Πορτογάλοι έχουν αποκλειστικά αλιευτικά δικαιώματα,έχει μέγεθος 1,7 εκατ.τετρ.χλμ.- η τρίτη μεγαλύτερη στην ΕΕ και η 11η στον κόσμο.Ωστόσο ο πορτογαλικός στόλος έχει μειωθεί κατά 10% από το 1998 και η «ψαριά» κατά 38%.Οι Πορτογάλοι ψαρεύουν όλο και λιγότερο μπακαλιάρο όχι μόνο γιατί έχασαν περιοχές αλίευσής του που τους ανήκαν στο παρελθόν,όταν ήταν αποικιοκρατική δύναμη,αλλά και επειδή ο ίδιος ο μπακαλιάρος είναι υπό απειλή λόγω της υπεραλιείας.
Ο ακριβότερος γκολτζής δεν φέρνει συνάλλαγμα
Ο 27χρονος άσος των γηπέδων Κριστιάνο Ρονάλντο ντος Σάντος Αβέιρο – κοινώς Κριστιάνο Ρονάλντο – είναι γέννημα θρέμμα της Πορτογαλίας. Ωστόσο δεν φέρνει στη χώρα ούτε ένα ευρώ,αφού από τα 18 του πωλείται και αγοράζεται από ξένους. Είναι ο πιο ακριβός παίκτης στην ιστορία του ποδοσφαίρου: η μεταγραφή του από την αγγλική Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ στην ισπανική Ρεάλ Μαδρίτης κόστισε 94 εκατ.ευρώ.
Το συμβόλαιό του με τους Μαδριλένους θα «φουσκώσει» τον τραπεζικό του λογαριασμό κατά 12,5 εκατ.ευρώ τον χρόνο για τα επόμενα έξι χρόνια!
Επαιζε στη Σπόρτιγκ Λισαβόνας όταν εντυπωσίασε τον θρύλο του αγγλικού ποδοσφαίρου σερ Αλεξ Φέργκιουσον, γεγονός που τον οδήγησε στα 18 του στο Μάντσεστερ.Το δεύτερο όνομά του, Ρονάλντο,το πήρε από τον πρώην αμερικανό πρόεδρο Ρόναλντ Ρίγκαν , αγαπημένο… ηθοποιό του πατέρα του.Το 2010 απέκτησε ένα εκτός γάμου αγοράκι, αγνώστου στα μέσα ενημέρωσης μητρός,και πάντα ξεμυαλίζεται με διάφορες στάρλετ.Ελαφρόμυαλος στη ζωή,γκολτζής και ψυχρός εκτελεστής στα γήπεδα.
«Ποτέ δεν απαιτήσαμε από τους πολιτικούς να αλλάξουν τα πράγματα»
Μια χώρα που βουλιάζει ενώ για τους πολίτες της πέρα βρέχει, περιγράφει μιλώντας προς «Το Βήμα» ο Λουίς Ριμπέιρο, οικονομικός αναλυτής της «Diario de Noticias, της μεγαλύτερης εφημερίδας της Πορτογαλίας.
«Ο κόσμος συζητεί ελάχιστα για την κρίση και συνεχίζει να βρίσκει καταφύγιο στο ποδόσφαιρο και στην κατανάλωση- τα μεγάλα εμπορικά κέντρα είναι πάντα γεμάτα τα Σαββατοκύριακα» λέει. «Υπάρχει κοινωνική αμφισβήτηση αλλά είναι μετριοπαθής. Τον Μάρτιο πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη διαδήλωση που διοργανώθηκε μέσω Facebook και συγκέντρωσε 200.000 άτομα στη Λισαβόνα και άλλους 100.000 στην υπόλοιπη χώρα.Ηταν ένα μη πολιτικοποιημένο,αυθόρμητο κίνημα αλλά παρά το γεγονός ότι ήταν τεράστιο για τα πορτογαλικά δεδομένα,την επόμενη ημέρα ήταν σαν να μη συνέβη τίποτε. Ο κόσμος φαίνεται σαν να μην έχει συνειδητοποιήσει ότι έρχεται τσουνάμι».
Σε ερώτηση για το ποιος φταίει, απαντάει: «Ευθύνη έχουμε όλοι.Οι πολιτικοί που δεν νομοθέτησαν για την καλύτερη ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα, για τις ανεξέλεγκτες διαφημίσεις τραπεζικών προϊόντων,για να καταπολεμήσουν τον κατακερματισμό της αγοράς εργασίας. Οι τράπεζες που επί χρόνια επωφελούνταν από το νομοθετικό κενό.Οι θεσμοί (όπως η Τράπεζα της Πορτογαλίας) που δεν πήραν τις απαραίτητες πρωτοβουλίες για να αλλάξει η νομοθεσία. Ο λαός που επί δεκαετίες υιοθέτησε το εύκολο όνειρο του να ζει με δανεικά για να καταναλώνει εισαγόμενα αγαθά και υπηρεσίες- και το χειρότερο, που ποτέ δεν απαίτησε από τους εκπροσώπους του πολιτικούς να αλλάξουν τα πράγματα».
Ο κ. Ριμπέιρο τονίζει ότι το επιτόκιο που πληρώνει η Λισαβόνα σε όσους αγοράζουν τα κρατικά ομόλογά της έχει φθάσει σε ιστορικά ύψη. «Η χώρα,μια από τις πιο χρεωμένες της Ευρώπης όσον αφορά νοικοκυριά και επιχειρήσεις, διαθέτει όλα τα συστατικά για να υποστεί ένα τεράστιο πλήγμα από την κρίση τους επόμενους μήνες και χρόνια» λέει.
Το αποδίδει «στις πολιτικές λιτότητας,στον δανεισμό, στην υπερχρέωση,στη διάλυση της βιομηχανίας,στη σταδιακή εξάρτηση από το εξωτερικό (εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζονται με δανεικά από τις τράπεζες) και στο υπερβολικά παραδοσιακό προφίλ των βιομηχανιών που έχουν επιβιώσει» τα οποία σπρώχνουν την οικονομία ακόμη παρακάτω.
«Η επικρατούσα άποψη ανάμεσα στους πολιτικούς και τους ιδεολόγους του καθεστώτος», εξηγεί, «είναι ότι χρειάζονται ακόμη περισσότερες περικοπές στα επιδόματα ανεργίας, τις συντάξεις και άλλες κοινωνικές παροχές και δημόσιες υπηρεσίες.Δυστυχώςαυτές ήταν οι δεσμεύσεις που η κυβέρνηση των Σοσιαλιστών και το δεξιό ΡSD παρείχαν προς τις Βρυξέλλες και τις χρηματοπιστωτικές αγορές».
Η ΒΡΑΖΙΛΙΑ… ΒΟΗΘΟΣ
Η σάμπα θα σώσει τη φτωχή μητρόπολη
Η Βραζιλία, άλλοτε αποικία της Πορτογαλίας, έρχεται σαν από μηχανής θεός: η βραζιλιάνα πρόεδρος Ντίλμα Ρούσεφ δήλωσε ότι η κυβέρνησή της εξετάζει τρόπους για να διασώσει τη Λισαβόνα από τη… διάσωση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η χώρα της σάμπας κήρυξε την ανεξαρτησία της από την Πορτογαλία το 1822, ωστόσο έκτοτε οι δύο χώρες διατηρούν στενούς πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς. Σήμερα, με οικονομία δέκα φορές μεγαλύτερη από εκείνη της μητρόπολης, η Βραζιλία διερευνά την πιθανότητα εξαγοράς κρατικών ομολόγων της Πορτογαλίας για να τη βοηθήσει να διαχειριστεί το έλλειμμα και την κρίση χρέους. Παράλληλα, εξετάζεται το ενδεχόμενο της πρόωρης επαναγοράς βραζιλιάνικων χρεογράφων που βρίσκονται στα χέρια της Λισαβόνας ως μια ένεση άμεσης ρευστότητας, όπως και η ενίσχυση της παρουσίας των βραζιλιάνικων κεφαλαίων και επιχειρήσεων στην Πορτογαλία.
Η Βραζιλία γνωρίζει από «πρώτο χέρι» τι σημαίνει ΔΝΤ. Το 1998 δανείστηκε από τον οργανισμό περίπου 30 δισ. ευρώ και το 2001 ακόμη 10 δισ. εφαρμόζοντας ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας που οδήγησε εκατομμύρια οικογένειες στην οικονομική εξαθλίωση. Ομως οι θυσίες έπιασαν τόπο: ο τεράστιος ενεργειακός και ορυκτός πλούτος της χώρας, η υποτίμηση του ρεάλ (δυνατότητα που δεν έχουν οι χώρες της ευρωζώνης) και η συνακόλουθη ενίσχυση των εξαγωγών της, καθώς και οι επενδύσεις στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας βοήθησαν τη χώρα όχι απλά να ανακάμψει αλλά να γίνει μία από τις ισχυρότερες οικονομίες στον κόσμο. Για αυτό ο πρώην πρόεδρος Λούλα ντα Σίλβα προειδοποιεί σήμερα την Πορτογαλία να αποφύγει τα «πακέτα διάσωσης» του ΔΝΤ. «Κάθε φορά που το ΔΝΤ επιχείρησε να διαχειριστεί τα χρέη κρατών, έφερε περισσότερα προβλήματα από λύσεις» λέει χαρακτηριστικά.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
