Η κεντρική ιδέα μοιάζει ευφυής και ρεαλιστική. Ο σταυρός που σχηματίζουν οι ενδιάμεσοι δρόμοι τεσσάρων οικοδομικών τετραγώνων μπορεί να μετατραπεί σε χώρο πρασίνου και αναψυχής.
To σχέδιο, που ενσωματώθηκε στο πρόγραμμα Αθήνα-Αττική 2014 του ΥΠΕΚΑ, αφορά το κέντρο της Αθήνας, αλλά όχι μόνο αυτό αφού δεν είναι μόνο ο Κεραμεικός, το Μεταξουργείο ή τα Πατήσια, αλλά σχεδόν όλο το κέντρο της Αθήνας, και οι περισσότερες ελληνικές πόλεις που έχουν πυκνό δίκτυο δρόμων, με μικρά πεζοδρόμια και πολύ μικρά οικοδομικά τετράγωνα – ίσως τα μικρότερα στην Ευρώπη. Η Βαρκελώνη, για παράδειγμα, έχει ένα οικοδομικό τετράγωνο ανά τέσσερα δικά μας.
Ουσιαστικά, με αυτόν τον τρόπο, αξιοποιώντας τον ενδιάμεσο σταυρό, και χωρίς καμία απαλλοτρίωση, αυξάνεται και ανασυγκροτείται ο δημόσιος χώρος ενώ ταυτόχρονα πολλαπλασιάζονται οι χώροι πρασίνου.
Στην αναζήτηση προτάσεων για την αξιοποίηση αυτού του βασικού κυττάρου της πόλης, του οικοδομικού τετραγώνου, η Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων και Ανάπλασης (ΕΑΧΑ ΑΕ), σε μια κίνηση «εξωστρέφειας», προκήρυξε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, κατά τη διάρκεια του οποίου υποβλήθηκαν 120 αρχιτεκτονικές προτάσεις από νέους αρχιτέκτονες έως 40 χρόνων. Οι πέντε βραβευμένες προτάσεις θα εκτίθενται έως τις 17 Απριλίου στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς.
Τις προτάσεις αξιολόγησαν επτά αρχιτέκτονες καθηγητές σε έξι διαφορετικά πανεπιστήμια, με πρόεδρο της κριτικής επιτροπής τον Ανδρέα Κούρκουλα (ΕΜΠ). Στην επιλογή των πέντε επάθλων σημαντικό ρόλο έπαιξαν η πρωτοτυπία της ιδέας, η βιοκλιματική προσέγγιση, καθώς και ο πιλοτικός της χαρακτήρας – το να μπορεί δηλαδή να εφαρμοστεί και σε άλλη περιοχή με υποβαθμισμένο αστικό περιβάλλον.
Και οι πέντε έπαινοι αφορούν τέσσερα τυπικά οικοδομικά τετράγωνα σε δύσκολες-υποβαθμισμένες γειτονιές του Λεκανοπεδίου (λόγω υψηλού συντελεστή δόμησης, μεγάλης πυκνότητας, έλλειψης χώρων πρασίνου και κοινόχρηστων εγκαταστάσεων κτλ.) και πρότειναν αξιοποίηση των ενδιάμεσων δρόμων, σε συνδυασμό με κενά οικόπεδα και ακάλυπτους χώρους.
Σύμφωνα με την πρόεδρο της ΕΑΧΑ ΑΕ, Ντόρα Γαλάνη, «οι πέντε βραβευμένες προτάσεις θα λειτουργήσουν ως πιλότοι. Προς το παρόν, αναζητούνται πόροι για τη χρηματοδότηση και υλοποίηση μιας εκ των προτάσεων. Την επιλογή της θα καθορίσουν εξωτερικοί παράγοντες, που έχουν να κάνουν με την ευκολία υλοποίησης».
Η ΕΚΠΛΗΞΗ
Ποια ήταν η μεγαλύτερη έκπληξη από αυτόν τον διαγωνισμό; Σύμφωνα με την κυρία Γαλάνη, «έχει ξεκινήσει ένας διάλογος για τον δημόσιο χώρο. Η νέα γενιά – και εδώ μιλάμε για νέα γενιά αρχιτεκτόνων – έχει “ξεσηκωθεί”. Οι νέοι φαίνεται να δίνουν νέα διάσταση στον δημόσιο χώρο και ενδιαφέρονται για το τι γίνεται έξω από το σπίτι τους. Διότι μέχρι τώρα ξέραμε ότι φτιάχνουμε το σπίτι μας όμορφο, αλλά έξω από αυτό υπάρχει εγκατάλειψη. Το μήνυμα και η ελπίδα είναι πως όλα δείχνουν πως αυτό το αλλάζει η νέα γενιά».
ΘΑ ΕΤΡΩΓΕΣ ΕΝΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ ΑΠΟ ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΟΥ;
Οι 11 νέοι αρχιτέκτονες, μελετητές των επάθλων, περιγράφουν τη δουλειά τους και μαζί τα όνειρα και τον προβληματισμό τους για την πόλη, θέτοντας εννέα ερωτήματα:
1. Ποιος είναι ο ρόλος του αστικού δημόσιου χώρου;
2. Συντηρώ τον δημόσιο χώρο ως επέκταση του σπιτιού μου;
3. Θα προτιμούσα να έχω ένα πάρκο έξω από το σπίτι μου;
4. Θα έτρωγα ένα πορτοκάλι από το δέντρο κάτω από το σπίτι μου;
5. Μια βόλτα σε ένα πάρκο θα επιδρούσε θεραπευτικά στην καθημερινότητά μου;
6. Υπάρχει χώρος για παιχνίδι στη γειτονιά μου;
7. Εχω σκεφτεί πόσες σακούλες με σκουπίδια παράγω την εβδομάδα;
8. Θα συμμετείχα στις αποφάσεις για τον δημόσιο χώρο της γειτονιάς μου;
9. Ο δημόσιος χώρος στην πόλη που ζούμε με αντιπροσωπεύει;
ΤΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΝ
«Το ζητούμενο», όπως αναφέρεται στη μελέτη της Στέλλας Παντελιά, «δεν είναι σε καμία περίπτωση να ωραιοποιήσουμε την πόλη μας με μια πλαστική εγχείρηση. Θέλουμε μια πόλη βιώσιμη, ζωντανή, που να μπορεί να περιέχει τη μοναδικότητα κάθε κατοίκου στο πλαίσιο του κοινού καλού. Θέλουμε μια πόλη που να μας εμπνέει, να χωρά τα όνειρά μας, την ουτοπία του ενός και του άλλου». Καθεμία από τις πέντε βραβευμένες αρχιτεκτονικές προτάσεις συνδυάζει πολλές ιδέες και προσεγγίσεις, κάποιες δε από αυτές συμπίπτουν:
* Περιορισμός της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων και αντιμετώπιση του προβλήματος στάθμευσης.
*Δημιουργία χώρων σκιάς και πρασίνου, δάπεδα με χώμα.
*Οι ακάλυπτοι χώροι να αποδίδονται σε δημόσια χρήση, να αναδεικνύονται και να συνδέονται με τον σταυρό που υπάρχει ανάμεσα στα τέσσερα οικοδομικά τετράγωνα.
* Στρατηγικός σχεδιασμός του δρόμου, των ισογείων, των όψεων και των δωμάτων.
*Επαναπροσδιορισμός του ορίου ανάμεσα στον ιδιωτικό και στον δημόσιο χώρο.
*Προτάσεις για λαχανόκηπους.
*Συγκρότηση καταλόγου για επεμβάσεις, δράσεις και ευκαιρίες τοπικής συλλογικότητας.
ΟΙ 5 ΕΠΑΙΝΟΙ
Στυλιανή Δαούτη, Γιώργος Μητρούλιας, Μιχαήλ-Ιωάννης Ραυτόπουλος.
Οδός Φυλής και Ολυμπίας
Συστηματική διερεύνηση και ταξινόμηση των συστατικών του προβλήματος και κατάλογος δυνατών επεμβάσεων και δράσεων. Αντιμετώπιση τυπικών συνθηκών στα ισόγεια, στα υπόγεια, στα δώματα και στις όψεις.
Ανδρονίκη Γιαννάτου
Οδός Σάμου και Αγίου Παύλου (Σταθμός Λαρίσης)
Λιτή επέμβαση με ευκολία υλοποίησης. Η αρχιτεκτονική με τη χρήση ενός είδους φύτευσης – δημιουργία αλέας – προσδίδει ταυτότητα στο ενοποιημένο οικοδομικό τετράγωνο. Οριοθέτηση και νέα ιεράρχηση του δημόσιου χώρου. Δημιουργία ατμόσφαιρας ηρεμίας στον εσωτερικό «αστικό κήπο».
Στέλλα Παντελιά, Κων/νος Παπαδημητρίου, Bari Segon Jordi
Oδός Μυκάλης και Κεραμεικού
Κοινή διαχείριση άκτιστων οικοπέδων και δρόμων. Χειρισμός των μεσοτοιχιών έτσι ώστε ο δημόσιος χώρος να περιβάλλεται από όψεις και όχι από τυφλούς τοίχους. Ενδιαφέρουσες προγραμματικές προσθήκες στοχεύουν στην αναζωογόνηση του δημόσιου χώρου. Διατύπωση γενικών αρχών και σημειακή εξειδίκευσή τους. Ενταξη διαφορετικών και ιεραρχημένων χρήσεων σε τυποποιημένο και ευέλικτο σύστημα κατασκευής. Συνεκτική και ευρηματική προσέγγιση.
Αθανάσιος Πολυζωίδης, Αικατερίνη-Μαγδαληνή Πέτσιου
Οδός Σμύρνης και Φυλής
Ενοποίηση δρόμων και ακαλύπτων των οικοδομικών τετραγώνων για τη δημιουργία συλλογικότητας, στηριγμένης στη φροντίδα των αστικών καλλιεργειών.
Αθανάσιος Μπαμπανέλος, Ευθαλία Βογιατζόγλου
Οδός Προύσης και Αλκαμένους
Επιτυχής επίλυση των κρίσιμων ζητημάτων του «σταυρού» των δρόμων, της στάθμευσης και της δημιουργίας γραμμικών χώρων πρασίνου. Εξισορρόπηση «μαλακών» και «σκληρών» δαπέδων και διαφοροποίηση του χαρακτήρα των δύο δρόμων.
