Θα περίμενε κανείς ότι σε μια πιο απλή για το κόμικ εποχή η αφετηρία ενός κατοπινού μύθου θα ήταν πολύ πιο ταπεινή. Οτι το πενάκι και η γραφίδα δύο εικοσιπεντάρηδων δεύτερης γενιάς εβραιοαμερικανών, των Μπομπ Κέιν και Μπιλ Φίνγκερ, θα ξεκινούσε από την αρχή, από το μυστικό, με άλλα λόγια, του ανθρώπου – νυχτερίδα.

Αντίθετα, η ιστορία του Μπάτμαν αρχίζει όπως τα μεγάλα έπη της αρχαιότητας: in medias res. Οχι δηλαδή από το πώς ένας ευυπόληπτος πολίτης μιας αμερικανικής μεγαλούπολης αποφάσισε ξαφνικά να περνάει τις νύχτες του τριγυρνώντας από ουρανοξύστη σε ουρανοξύστη, μεταμφιεσμένος σε ιπτάμενο τρωκτικό, αναζητώντας παραβάτες για να τους οδηγήσει ενώπιον του νόμου, αλλά από μια συνηθισμένη του ημέρα. Από το «Detective Comics» 27, το οποίο κυκλοφόρησε στις 2 Μαΐου 1939, περιλαμβάνοντας την περιπέτεια «Η υπόθεση του Χημικού Συνδικάτου», ο Μπρους Γουέιν, όταν το καθήκον τον καλεί υπό τη μορφή ηλεκτρικού προβολέα που προβάλλει το σήμα μιας νυχτερίδας στα σύννεφα, ενδύεται τη στολή του και δίνει το παρών προς άγραν κακοποιών. Ρουτίνα που διατηρεί απαρέγκλιτα, αν και όπου να’ ναι συμπληρώνει αισίως τα 72 του χρόνια.

Ο Μπάτμαν αποτελεί ουσιαστικά την αντίθετη πλευρά του υπερηρωϊκού νομίσματος που εκπροσωπεί ο Σούπερμαν: ένας σκοτεινός χαρακτήρας, πλήρης ορθολογισμού, με εξαιρετικές ερευνητικές ικανότητες, αθλητικός χωρίς να διαθέτει υπερδυνάμεις, ταγμένος στην υπηρεσία του νόμου, αλλά δρώντας πέραν των ορίων του. Η ενδυματολογική του επιλογή οφείλει πολλά στον Ζορρό, όπως τον υποδύθηκε ο Ντάγκλας Φαίρμπανκς στην κλασική βουβή ταινία του 1920, και η ταυτότητά του ως μασκοφόρου εκδικητή στην εμμονή των εφημερίδων με τα επιτεύγματα διαβόητων γκάνγκστερ, όπως οι Τζον Ντίλιντζερ, Αλ Καπόνε και Ντατς Σουλτς.
{{{ moto }}}
Η έκρηξη της βίας που συνόδευσε την ποτοαπαγόρευση δημιούργησε σε ορισμένα στρώματα της αμερικανικής κοινωνίας ένα έκδηλο έλλειμμα ασφάλειας και μια αίσθηση ανεπάρκειας του νόμου. Ο σκληρός στις μεθόδους και άτεγκτος στην απονομή δικαιοσύνης Μπάτμαν, ο οποίος στα πρώτα του βήματα εξόντωνε επαγγελματικά, δίχως τύψεις, διάφορα άθλια υποκείμενα, υπήρξε η ενσάρκωση του αιτήματος για πάταξη του εγκλήματος με κάθε μέσο.

Ως εκ τούτου, δεν είναι ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές. Δεν αποτελεί καν έκφραση του μέσου καθημερινού αστού. Η «πρωϊνή» του, ας πούμε, προσωπικότητα, ο πλούσιος επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος Μπρους Γουέιν ταλανίζεται από φροϋδικά σύνδρομα, μην μπορώντας να ξεπεράσει τις ενοχές για το θάνατο των γονέων του στη διάρκεια ληστείας έπειτα από μια κινηματογραφική ταινία. Το σκοτεινό, σχιζοφρενικό στοιχείο του χαρακτήρα του αποδίδεται στην υποτιθέμενη διττή φύση της ανθρώπινης ύπαρξης, στο διχασμό μεταξύ συναισθήματος και λογικής, παθών και ορθολογισμού, πολιτισμού και βαρβαρότητας.

Επόμενο λοιπόν ήταν ο θρίαμβος του Μπάτμαν να μην συντελεστεί στη «Χρυσή Εποχή» των κόμικς, όπως ονομάζεται η έκρηξη του μέσου στις Ηνωμένες Πολιτείες την περίοδο 1938-1951, όταν εκατοντάδες ήρωες κατέκλυζαν τα ράφια των ψιλικατζίδικων και περιοδικά όπως το «Action Comics» πουλούσαν 1 εκατ. τεύχη το μήνα. Το «απόκοσμο πλάσμα της νύχτας», όπως περιγραφόταν από τον εμπνευστή του, Μπομπ Κέιν, στην πρώτη του εμφάνιση στο τεύχος 27 του «Detective Comics» ήταν μεν δημοφιλές, ωστόσο για δεκαετίες γνώριζε κινηματογραφική και τηλεοπτική επιτυχία περισσότερο ως παρωδία παρά ως υπόδειγμα ρεαλισμού. Ο Μπάτμαν και ο (ανήλικος βοηθός του) Ρόμπιν αποτελούσαν στη δεκαετία του ‘70 ένα χιουμοριστικό δίδυμο για τις άδειες απογευματινές ώρες της TV με ατάκες που ταλαντεύονταν επικίνδυνα μεταξύ αθεράπευτης αφέλειας και αδιάντροπου κιτς.

Θα χρειαζόταν η ανατροπή των δεδομένων και η αναγέννηση του μέσου στα τέλη των ’80s για να αποβεί ο «σκοτεινός ιππότης» έμβλημα και μέτρο μιας νέας εποχής. Εν τω μέσω της «ρηγκανικής επανάστασης» και της συντηρητικής κυριαρχίας των Ρεπουμπλικανών ο Μπάτμαν ήταν εκείνος που αναδείχθηκε σε μεγάλο πρωταγωνιστή. Οταν ο Φρανκ Μίλερ παρουσίασε το 1986 έναν εξηντάρη Μπρους Γουέιν με μειωμένη αντοχή και «μηδενική ανοχή» για την εγκληματικότητα, και το περιθώριο της κοινωνίας εν γένει, στο κόμικ «Ο Σκοτεινός Ιππότης Επιστρέφει», δημιούργησε ένα νέο πρότυπο ήρωα για έναν θαυμαστό καινούργιο κόσμο – με άξονα την ωμή βία προς γνώση και συμμόρφωση όλων.

Ωστόσο, κάποια από τα σπέρματα του μέλλοντος συχνά ενδέχεται να κρύβονται στις ίδιες τις απαρχές των πραγμάτων. Η σκοτεινή ψυχολογική διάθεση του Μπάτμαν αντικατοπτρίζει εν μέρει τις κρυφές λεπτομέρειες της σύλληψής του. Ενα από τα κοινά μυστικά της ανθούσας βιομηχανίας του κόμικ ήταν και η δομή της συνεργασίας μεταξύ Μπομπ Κέιν, αρχικού σχεδιαστή των περιπετειών του ήρωα, και Μπιλ Φίνγκερ, βασικού σεναριογράφου. Σε ένα χώρο που, όπως αναφέρει ο συγγραφέας Τζέραρντ Τζόουνς στο έργο του «Men of Tomorrow», λυμαίνονταν ύποπτες προσωπικότητες, τα δικαιώματα των δημιουργών καταστρατηγούνταν σε καθημερινή βάση και οι απάτες σε βάρος τους εκ μέρους των εταιρειών αποτελούσαν τον κανόνα, δεν ήταν παράξενο το ότι ο Κέιν παραμέρισε έντεχνα τον Φίνγκερ στερώντας του το προνόμιο της «συνιδιοκτησίας» του ήρωα.

Δεν επρόκειτο για αμάρτημα της στιγμής. Επί μια πεντηκονταετία ο Μπομπ Κέιν βρισκόταν στο προσκήνιο ως το πρόσωπο του «ανθρώπου – νυχτερίδα», δρέποντας αποκλειστικά οικονομικούς καρπούς και πνευματικές δάφνες στη θέση του Φίνγκερ, τον οποίο το 1965 σε ένα ανοικτό γράμμα προς το κοινό υποβίβαζε στην υποτιμητική θέση του «συγγραφέα – φάντασμα» (ghost writer). Η περίοπτη θέση του Κέιν αδικούσε κατάφωρα το συνεργάτη του, πράγμα το οποίο τελικά παραδέχθηκε και ο ίδιος το 1989 στην αυτοβιογραφία του, επιβεβαιώνοντας ότι η κοκκινόμαυρη φιγούρα με τη μικρή αποκριάτικη μάσκα και τα φτερά νυχτερίδας που είχε αρχικά αποτυπώσει στο χαρτί δεν θύμιζε και πολύ το μασκοφόρο εκδικητή που προέκυψε έπειτα από τις παρεμβάσεις του Μπιλ Φίνγκερ. Η αναγνώριση της συμβολής του αποκατέστησε την αλήθεια – αν και με εξαιρετική καθυστέρηση: ο Φίνγκερ είχε πεθάνει ήδη από το 1974.

Στα 72 του πλέον, ο Μπάτμαν διανύει αναμφίβολα την καλύτερη περίοδο του βίου του. Οι εποχές που βρισκόταν στο στόχαστρο του Δρα Γουέρθαμ, αυτόκλητου υπερασπιστή της σωματικής και ψυχικής υγείας των αμερικανόπαιδων από τη βδελυρή επιρροή των κόμικς, ιδιαίτερα από τις «ομοφυλοφιλικές τάσεις που προωθούν ερωτικές σχέσεις εφήβων με ενήλικες, στο πρότυπο εκείνων του Γανυμήδη με τον Δία, οι οποίες υποστηρίζονται σε αφηγήματα τύπου Μπάτμαν», όπως έγραφε στο βιβλίο του «Η αποπλάνηση των αθώων», έχουν περάσει ανεπιστρεπτί μαζί με τις σύγχρονές τους εκφάνσεις του μακαρθισμού. Οι πρόσφατες ταινίες «Batman Begins» και «The Dark Knight», σκηνοθετημένες από τον Κρίστοφερ Νόλαν, αποτελούν έναν σπάνιο συνδυασμό απόλυτης ικανοποίησης των φαν, αγαλλίασης των κριτικών και αποδοχής του ευρέος κοινού.

Με τις εισπράξεις τους να ξεπερνούν συνολικά το 1,5 δις δολάρια, η DC Comics δεν είχε παρά να τρίψει τα χέρια της από ευχαρίστηση και να προετοιμαστεί για το «The Dark Knight Rises» – στις ανά τον κόσμο οθόνες τον Ιούλιο του 2012. Η εξαργύρωση της δημοφιλίας του ήρωα γίνεται με γοργούς ρυθμούς. Η ευρύτερη «οικογένεια Μπάτμαν» έχει φτάσει τα 6 κόμικ, με δύο νέους τίτλους («The Dark Knight» και «Batman Incorporated») να εκδίδονται εντός του 2011, ο Μπρους Γουέιν ήδη άφησε το Γκόθαμ στα στιβαρά χέρια του πρώην Ρόμπιν Ντικ Γκρέισον και έχει πάρει τους δρόμους των διεθνών μητροπόλεων διαδίδοντας ανά τον κόσμο το ευαγγέλιο του Μπατμανισμού. Το μοναστήρι των ένστολων να είναι καλά: «I am Batman», έλεγε το διαφημιστικό σλόγκαν ενός event του 2009, δίνοντας έμφαση στη μάσκα, όχι στο πρόσωπο που κρύβει…

* Η έκθεση κόμικ «Batman: Yesterday and Tomorrow» με έργα των Μπομπ Κέιν, Νιλ Ανταμς, Μπομπ Μπράουν και Τζίρο Κουγουάτα θα λειτουργεί από 8-15 Απριλίου στη γκαλερί «Χατζηκυριάκος-Γκίκας» της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης (Μασσαλίας 22) στο πλαίσιο του ετήσιου συνεδρίου κόμικ Comicdom Com Athens 2011.