Παρά τη σημαντική του θέση ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου των Αθηνών διατηρεί πολύ χαμηλό προφίλ και παραμένει άγνωστος όχι μόνο στο ευρύ κοινό, αλλά ίσως και σε ορισμένα μέλη της κυβέρνησης. Και αυτό γιατί είναι «σφίγγα». Παρ΄ ότι έχει ανοικτό χαρακτήρα, χωρίς καθηγητικό τουπέ, έχει και τον τρόπο να υψώνει τείχη απέναντι σε όποιον επιχειρεί να εισβάλει στη ζώνη του απορρήτου.
«Εγώ όταν τελειώσω τη δουλειά μου εδώ θα επιστρέψω στο Πανεπιστήμιο» συνηθίζει να λέει. Παρ΄ ότι είναι η δεύτερη φορά που αποκτά θέση στην κυβέρνηση- διετέλεσε γενικός γραμματέας με υπουργό τον κ. Ν. Χριστοδουλάκη παραμένει απρόσβλητος στα θέλγητρα της πολιτικής. Οταν το ΠαΣοΚ έχασε την εξουσία το 2004 επέστρεψε στα καθηγητικά του καθήκοντα, μολονότι τέτοιες θέσεις χρησιμεύουν ως εφαλτήριο για πολιτική καριέρα.
Η δημοσιότητα επίσης δεν τον μάγεψε ποτέ. Αν εξαιρέσει κανένας την αρθρογραφία του για οικονομικά θέματα, δεν δίνει συνεντεύξεις και δεν επιδιώκει επαφές με δημοσιογράφους. Ενδεχομένως να ευθύνεται γι΄ αυτό η δύσκολη οικονομική συγκυρία που δεν ευνοεί τις δημόσιες σχέσεις.
Οταν ο κ. Παπακωνσταντίνου τον κάλεσε να αναλάβει τη συγκεκριμένη θέση, δεν είχε την εικόνα της πραγματικής κατάστασης της χώρας. Μόλις ενημερώθηκε, όπως έχει ομολογήσει ο ίδιος, το μόνο που σκέφτηκε ήταν τρεις λέξεις: «Τα κεφάλια μέσα». Στη θέση του κάποιος άλλος ίσως να τα είχε παρατήσει ή να είχε φορτώσει ευθύνες σε ανωτέρους και κατωτέρους. Ο κ. Ζανιάς σήκωσε τα μανίκια και έφτιαξε με προσωπική εργασία το Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης, τη «βίβλο» που θα προσηλύτιζε τις αγορές, αλλά αντικαταστάθηκε μέσα σε λίγους μήνες από το μνημονιακό «ευαγγέλιο». Ο ίδιος δεν παραπονιέται ποτέ για τις δυσκολίες, όμως οι κύκλοι κάτω από τα μάτια του εκείνη την περίοδο μαρτυρούσαν μερόνυχτα αϋπνίας.
Δεν ήταν λίγο για τα μέλη του οικονομικού επιτελείου να βαδίζουν στο χείλος της χρεοκοπίας, κινδυνεύοντας να υποχωρήσει το έδαφος κάτω από τα πόδια τους ανά πάσα στιγμή.
Ακόμα και στη Σύνοδο της 11ης Μαρτίου η αντίθεση ορισμένων χωρών στην Ελλάδα άγγιξε τα όρια της έχθρας καθώς επικαλέστηκαν αβάσιμα τη ρήτρα της μη διάσωσης.
«Το μεγάλο ρίσκο ανήκε σε αυτούς που είχαν την πολιτική ευθύνη. Εγώ ανέλαβα να φέρω εις πέρας μια συγκεκριμένη δουλειά» επαναλαμβάνει σε ιδιωτικές συνομιλίες του. Από εκείνη την ώρα ο κ. Ζανιάς ζει με μια βαλίτσα στο χέρι, ταξιδεύοντας κυρίως μεταξύ Αθήνας και Βρυξελλών. Μόνο τις δύο τελευταίες εβδομάδες πέταξε έξι φορές για τις Βρυξέλλες.
«Εχουμε χάσει τον ύπνο μας, τη ζωή μας, τις οικογένειές μας. Ομως δεν γίνεται αλλιώς» λέει με τη στωικότητα του ανθρώπου που δεν τα βρήκε όλα στρωμένα στη ζωή του.
Ο κ. Ζανιάς γεννήθηκε στον Ορχομενό Βοιωτίας. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην ΑΣΟΕΕ και αναχώρησε για την Οξφόρδη, με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, όπου απέκτησε διδακτορικό δίπλωμα στην Οικονομετρία.
Εκείνη την εποχή σε ένα από τα διπλανά γραφεία βρισκόταν ο κ. Παπακωνσταντίνου ως ειδικός γραμματέας για την Κοινωνία της Πληροφορίας. Πέντε χρόνια αργότερα οι ρόλοι άλλαξαν, ο προϊστάμενος έγινε υφιστάμενος, αλλά οι ταμπέλες δεν επηρέασαν μια στενή προσωπική σχέση που έγινε στενότερη τον τελευταίο χρόνο. Οι δύο άνδρες έζησαν πολλούς μήνες μεταξύ της ευρωπαϊκής σφύρας και του άκμονος των αγορών.
«Εξηγούσαμε τα σχέδιά μας και εισπράτταμε ειρωνείες»
O κ. Ζανιάς έζησε στιγμές μεγάλης έντασης, θεωρεί όμως ότι δεν υπήρξαν χειρότερες από τις πρώτες συνεδριάσεις των εκπροσώπων της φρεσκοεκλεγμένης κυβέρνησης με τα όργανα της ΕΕ. «Για αυτούς δεν είχε σημασία ποιοι ήμασταν, αλλά ότι καθόμασταν πίσω από το καρτελάκι που έγραφε ΕΛΛΑΣ. Και η Ελλάδα τους είχε εξαπατήσει» θυμάται.
Μόλις είχε αποκαλυφθεί το μέγεθος του μαγειρέματος στα στατιστικά στοιχεία από την κυβέρνηση του κ. Κ. Καραμανλή και οι Ευρωπαίοι ήταν εξοργισμένοι. « Εξηγούσαμε τα σχέδιά μας και εισπράτταμε γέλια και ειρωνείες.Δεν μας έπαιρναν στα σοβαρά. Θεωρούσαν ότι αφού τους εξαπατήσαμε έπρεπε να τιμωρηθούμε.Το θέμα της τιμωρίας ήταν κυρίαρχο, ιδίως για τους προτεστάντες.
Ηρθαν πολλές στιγμές που ευχόμασταν να ανοίξει η γη να μας καταπιεί. Και πίσω μας να έχουμε και μια οικονομία σε κατάρρευση. Χρειάστηκε πραγματικά μεγάλος αγώνας για να ανατραπεί αυτή η εικόνα και για να αποκατασταθεί η αξιοπιστία της χώρας. Ακόμα και τώρα όμως η καχυποψία δεν έχει εξαλειφθεί. Η παραμικρή υπόνοια σφάλματος στα στατιστικά στοιχεία χτυπά ευαίσθητες χορδές».
Ο κ. Ζανιάς διετέλεσε κοινοτικός εμπειρογνώμονας από το 2005 ως το 2009. Οντας ο ίδιος ένα από τα «γκρίζα κοστούμια» ανέλαβε το 2009 τη δύσκολη αποστολή να εκπροσωπήσει την πιο κατεστραμμένη χώρα της ευρωζώνης στην ΕFC (Εconomic and Financial Committee) της ΕΕ και να προετοιμάζει το έδαφος των διαπραγματεύσεων για τον Πρωθυπουργό και για τον υπουργό Οικονομικών.
The impossibility theorem
Ο πρόεδρος του ΣΟΕ περιγράφει την κατάσταση της χώρας στο τέλος του 2009 με έναν οικονομικό όρο που του είναι οικείος.Μιλάει για ένα διαφορετικό impossibility theorem- η οικονομία σε κατάρρευση και η χώρα απομονωμένη επειδή πιάστηκε να ψεύδεται για τα δημοσιονομικά της μεγέθη.Η κυβέρνηση βρέθηκε ξαφνικά μπροστά στον γόρδιο δεσμό: Πώς να πετύχει μια ικανοποιητική λύση όταν τα δεδομένα της πραγματικότητας σχημάτιζαν θηλιά;
Η διαδικασία της ανατροπής ήταν επίπονη και ψυχοφθόρα. «Μόνο όποιος συμμετείχε σε εκείνες τις κλειστές συνεδριάσεις,χωρίς διερμηνεία,χωρίς συμμάχους, μπορεί να αποτιμήσει τον δρόμο που διάνυσε η κυβέρνηση και τη σημασία των αποφάσεων που έλαβε η Σύνοδος Κορυφής της ευρωζώνης στις 11 Μαρτίου» σημειώνει.
Ωστόσο ο κ.Ζανιάς δεν πετά στα σύννεφα.Αντιθέτως δεν παραλείπει να επισημαίνει στους συνομιλητές του ότι οι επόμενοι μήνες είναι πολύ σημαντικοί για την πρόοδο των διαρθρωτικών αλλαγών ώστε να εισέλθει η χώρα σε τροχιά εξόδου από την κρίση.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
