Οι πρόσφατες εξελίξεις στον αραβικό κόσμο σίγουρα θα οδηγήσουν σε έναν μετασχηματισμό του πολιτικού και κοινωνικού συστήματος των χωρών στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική. Τα αυταρχικά καθεστώτα που χαρακτήριζαν αυτές τις κοινωνίες κατέρρευσαν ή οδηγούνται σε μια διαδικασία ριζικών αλλαγών.
Πολλοί παρατηρητές είχαν προβλέψει αυτή την εξέλιξη, αλλά θεωρούσαν ως τον κύριο μοχλό της τον ανερχόμενο ισλαμικό φονταμενταλισμό που, αν επικρατούσε, θα οδηγούσε σε ένα θρησκευτικό καθεστώς ιρανικού τύπου. Αυτό δεν συνέβη.
Παρ΄ όλο που τα φονταμενταλιστικά κινήματα αποτελούσαν την κύρια οργανωμένη αντιπολίτευση πριν από την αλλαγή, δεν έπαιξαν τον καθοριστικό ρόλο κατά τη διάρκεια των λαϊκών κινητοποιήσεων. Προσχώρησαν στις τελευταίες αργά και έβαλαν νερό στο κρασί τους. Εσπευσαν να τονίσουν ότι στόχος τους δεν είναι μια δημοκρατία ιρανικού αλλά τουρκικού τύπου. Το ίνδαλμά τους δεν είναι πια ο Χομεϊνί αλλά ο Ερντογάν.
Βέβαια είναι πολύ νωρίς για να διαπιστώσει κανείς αν οι δημοκρατικά προσανατολισμένοι και τεχνολογικά δικτυωμένοι νέοι που έπαιξαν τον κύριο ρόλο στις μαζικές διαδηλώσεις θα κυριαρχήσουν οδηγώντας τις χώρες αυτές σε έναν σταδιακό εκδημοκρατισμό. Ο στρατός και οι φονταμενταλιστές εξακολουθούν να είναι οι δύο πιο οργανωμένες δυνάμεις στο νέο πολιτικό σκηνικό.
Περνώντας τώρα στο πρόβλημα της επέμβασης των Δυτικών σε μια προσπάθεια στήριξης των δημοκρατικών δυνάμεων, νομίζω ότι, σε γενικές γραμμές, η άμεση στρατιωτική επέμβαση θα απονομιμοποιούσε τα δημοκρατικά κινήματα.
Τα τελευταία θα χαρακτηρίζονταν αυτομάτως ως όργανα του δυτικού ιμπεριαλισμού. Βέβαια η περίπτωση της Λιβύης είναι διαφορετική. Ενώ σε όλες τις άλλες περιπτώσεις οι αιωνόβιοι δικτάτορες αποσύρθηκαν ή έσπευσαν να ανοίξουν κάπως το πολιτικό σύστημα, στη Λιβύη ο Καντάφι αρνήθηκε κάθε αλλαγή- απλώς εξαγόρασε την υποστήριξη σημαντικού αριθμού πολιτών μοιράζοντας χρήματα. Ανέπτυξε επιπλέον έναν συνωμοσιολογικό, αντιδυτικό λόγο και κατόρθωσε να ελέγξει ένα σημαντικό μέρος του στρατού και της αεροπορίας.
Ετσι κατάφερε όχι μόνο να διατηρήσει τη βάση του στην Τρίπολη αλλά και να επεκτείνει σταδιακά την κυριαρχία του και σε άλλες περιοχές. Εχοντας απόλυτο έλεγχο του εναέριου χώρου, είναι πιθανό να μπορέσει είτε να διχοτομήσει τη χώρα είτε να επιβάλει μια πιο άγρια δικτατορία σε όλη την επικράτεια.
Αυτοί που υποστηρίζουν τη δυτική επέμβαση με τη μορφή της απαγόρευσης πτήσεων στον λιβυκό εναέριο χώρο θεωρούν ότι αυτού του είδους η επέμβαση νομιμοποιείται- αφού ο λίβυος δικτάτορας, σκοτώνοντας διαδηλωτές και βομβαρδίζοντας αμάχους, έχει διαπράξει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Αρα σε τέτοιες περιπτώ σεις τα εθνικά σύνορα δεν μπορούν να αποτελέσουν μέσα προστασίας εγκληματιών πολέμου.
Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα η κρατική αυτονομία έχει τα όριά της. Από την άλλη πλευρά όμως αυτοί που υποστηρίζουν τη μη επέμβαση θεωρούν ότι η άμεση υποστήριξη της δημοκρατικής πλευράς θα αποτελούσε προηγούμενο. Προηγούμενο που η Δύση και κυρίως οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν στο μέλλον για τη χειραγώγηση χωρών στον Τρίτο Κόσμοαφού εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας μπορεί εύκολα κανείς να εντοπίσει σε κάθε εμφύλιο πόλεμο.
Με βάση τα παραπάνω, νομίζω ότι η άμεση δυτική επέμβαση θα δικαιολογούνταν μόνο αν είχε την υποστήριξη των Ηνωμένων Εθνών. Επειδή μια τέτοια υποστήριξη λόγω της αρνητικής στάσης της Ρωσίας και της Κίνας δεν είναι εφικτή, τότε η έμμεση βοήθεια (παροχή στρατιωτικού υλικού και οικονομικών πόρων) είναι, κατά τη γνώμη μου, η προτιμότερη λύση.
Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στην LSΕ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
