Η Wikipedia έγινε δέκα ετών χθες Σάββατο. Είναι ο πέμπτος κατά σειρά ιστότοπος στον κόσμο από πλευράς επισκεψιμότητας. Περίπου 400 εκατομμύρια άνθρωποι τον χρησιμοποιούν κάθε μήνα. Πιστεύω ότι οι περισσότερες αναγνώστες αυτής της στήλης βρίσκονται ανάμεσά τους. Θέλεις να ψάξεις κάτι; Βάζεις τη λέξη στο Google και μετά επιλέγεις τη Wikipedia για να μάθεις περισσότερα.
Το καταπληκτικό με αυτή τη δωρεάν εγκυκλοπαίδεια, που περιλαμβάνει πλέον πάνω από 17 εκατομμύρια άρθρα σε περισσότερες από 270 γλώσσες, είναι οι εθελοντές που τη γράφουν και επιμελούνται τα κείμενα χωρίς να πληρώνονται. Ολοι οι άλλοι ιστότοποι, με τους εκατομμύρια επισκέπτες, έχουν πίσω τους επιχειρήσεις αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η εταιρεία του Facebook, με 100 εκατομμύρια περισσότερους επισκέπτες, έχει αξία 50 δισ. δολάρια.
Αν πάτε στην Google στη Σίλικον Βάλεϊ θα βρεθείτε σε ένα απέραντο συγκρότημα από μοντέρνα κτίρια γραφείων, λες και είναι η πρωτεύουσα μιας υπερδύναμης. Προτού φθάσεις στους ορόφους με τα γραφεία, πρέπει να υπογράψεις ότι δεν θα αποκαλύψεις τίποτε από όσα είδες εκεί μέσα. Η γλώσσα που χρησιμοποιούν τα στελέχη της εταιρείας ποικίλλει μεταξύ της γλώσσας που χρησιμοποιεί ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ και εκείνης ενός πωλητή αυτοκινήτων.
Αντιθέτως, τον έλεγχο της Wikipedia έχει ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα. Το Ιδρυμα Wikimedia καταλαμβάνει έναν όροφο σε ένα απρόσωπο κτίριο γραφείων στο κέντρο του Σαν Φρανσίσκο. Πρέπει να χτυπήσεις δυνατά την πόρτα για να μπεις. Μπαίνεις και αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι σε αυτό που πραγματικά είσαι: σε μια ταπεινή, διεθνή ΜΚΟ.
Αν ο ιδρυτής της Wikipedia Τζίμι Γουέιλς είχε αποφασίσει να κάνει εμπορική την επιχείρησή του, θα άξιζε σήμερα δισεκατομμύρια- όπως η Facebook του Μαρκ Ζούκερμπεργκ. Ο Γουέιλς μου έχει πει ότι το να τη βάλει κάτω από μια μη κερδοσκοπική ομπρέλα ήταν ταυτόχρονα το πιο ηλίθιο και το πιο έξυπνο πράγμα που μπορούσε να κάνει. Πιο πολύ από οποιονδήποτε άλλο μεγάλο ιστότοπο, η Wikipedia αποπνέει ακόμη τον ουτοπικό ιδεαλισμό των πρώτων ηρωικών ημερών του Ιnternet. Οι «βικιπεδιανοί», όπως αυτοαποκαλούνται, έχουν αναλάβει μια αποστολή που συνοψίζεται στην εξής φράση: «Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο κάθε άνθρωπος στον πλανήτη θα έχει ελεύθερη πρόσβαση στο σύνολο της ανθρώπινης γνώσης». Η Wikipedia εξακολουθεί να έχει μεγάλες ελλείψεις. Τα άρθρα έχουν διαφορές στην ποιότητα, τόσο από θέμα σε θέμα όσο και από γλώσσα σε γλώσσα. Πολλά λήμματα είναι αποσπασματικά και άνισα. Πολλά εξαρτώνται από το κατά πόσον υπάρχει κάποιος «βικιπεδιανός» που γνωρίζει καλά έναν συγκεκριμένο τομέα και μια συγκεκριμένη γλώσσα. Θεωρώ ότι πρέπει να διπλοελέγχουμε προτού χρησιμοποιήσουμε μια πληροφορία που βρήκαμε στη Wikipedia. Σε ένα πρόσφατο κομμάτι, ο «Νew Υorker» κάνει τη διάκριση μεταξύ της χρήσιμης και της αξιόπιστης γνώσης. Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της δωρεάν εγκυκλοπαίδειας μέσα στην επόμενη δεκαετία θα είναι το να κλείσει αυτό το χάσμα.
Μια άλλη μεγάλη πρόκληση είναι να τη διαδώσει πέρα από τον δυτικό κόσμο όπου γεννήθηκε και έχει τη βάση της. Κάποιος μου είπε ότι σχεδόν το 80% των λημμάτων προέρχεται από χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ. Το Ιδρυμα φιλοδοξεί να έχει 680 εκατομμύρια χρήστες ως το 2015 και ελπίζει ότι το μεγαλύτερο τμήμα της ανάπτυξης θα προέλθει από μέρη όπως η Ινδία, η Βραζιλία και η Μέση Ανατολή.
Οπως πολλοί από τους πιο γνωστούς παγκόσμιους ιστότοπους, η Wikipedia έχει το πλεονέκτημα ότι η βάση της βρίσκεται σε αυτόν τον «παράδεισο της ελευθερίας του λόγου που ονομάζεται Ηνωμένες Πολιτείες» , όπως τον χαρακτηρίζει ο νομικός σύμβουλός της Μάικ Γκόντγουιν. Ολες οι εγκυκλοπαίδειεςσε οποιαδήποτε γλώσσα και να είναι γραμμένες και ασχέτως του τόπου όπου βρίσκονται οι συγγραφείς των λημμάτων- φιλοξενούνται στους σέρβερ του Ιδρύματος στις ΗΠΑ. Απολαμβάνουν λοιπόν τη νομική προστασία που τους παρέχει η μεγάλη αμερικανική παράδοση της ελευθερίας του λόγου.
Οι καλοί τρόποι- savoir vivre στη γαλλική εκδοχή- είναι ένας από τους πέντε πυλώνες της Wikipedia. Από την αρχή ο Γουέιλς υποστήριζε ότι πρέπει να είναι δυνατός ο συνδυασμός της εντιμότητας με την ευγένεια. Γύρω από αυτό έχει δημιουργηθεί μια ολόκληρη σχολή online καλών τρόπων. Τα άτομα που δεν τηρούν αυτούς τους κανόνες δέχονται αυστηρές προειδοποιήσεις- προτού αποκλειστούν, αν τυχόν επιμείνουν. Για την ώρα δεν γνωρίζουμε αν οι πυροβολισμοί και το μακελειό στην Τουσόν της Αριζόνα ήταν αποτέλεσμα της βιτριολικής αγένειας που επικρατεί στον αμερικανικό πολιτικό λόγο, όπως τον ακούμε στο ραδιόφωνο και σε κανάλια της καλωδιακής τηλεόρασης, π.χ. το Fox Νews. Ενας τρελός άνθρωπος μπορεί απλώς να είναι τρελός. Αλλά ουδείς μπορεί να αρνηθεί ότι στην αμερικανική πολιτική ζωή το δηλητήριο είναι καθημερινό. Σε αυτό το καταθλιπτικό περιβάλλον είναι ωραίο που μπορούμε να γιορτάσουμε μια αμερικανική εφεύρεση, τη Wikipedia, η οποία, παρά τα ελαττώματά της, προσπαθεί να διασπείρει σε όλον τον κόσμο έναν συνδυασμό από ιδεαλισμό, γνώση και επίμονη ευγένεια.
Ο κ.Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
