Γιος ενός πλασιέ παπουτσιών και της κόρης ενός υπουργού, το δεύτερο από τα τρία παιδιά της οικογένειας, ο Τόμας Λάνιερ Γουίλιαμς (Τhomas Lanier Williams) γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1911 στο Κολόμπους του Μισισιπί. Ο τόπος καταγωγής του πατέρα του, το Τενεσί, δεν άργησε να αντικαταστήσει το βαφτιστικό του όνομα, ενώ οι οικογενειακές εμπειρίες στάθηκαν η πρώτη- και καθοριστική- ύλη για το έργο του. Οι νευρώσεις της οικογένειας, ο αλκοολικός πατέρας που θεωρούσε ότι ο γιος του έδειχνε (από νωρίς) θηλυπρεπής, η σχιζοφρενής και αργότερα λοβοτομημένη αδελφή του Ρόουζ, όλοι και όλα στο περιβάλλον του συνέβαλαν σε αυτό που έμελλε να γίνει. Ισως άλλωστε ένα από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά (αν όχι το βασικότερο) του Τενεσί Γουίλιαμς είναι η μετουσίωση του προσωπικού σε τέχνη.
«Υποθέτω ότι σχεδόν δεν χρειάζεται να δηλώσω πως υπήρξα το θύμα μιας ιδιαίτερα ταραγμένης εφηβείας. Οι σκοτούρες είχαν αρχίσει πριν από την εφηβεία:νομίζω πως είχαν ολοφάνερα τη ρίζα τους στα παιδικά μου χρόνια» γράφει στις «Αναμνήσεις» του («Μemoirs»), αυτοβιογραφικό βιβλίο που κυκλοφόρησε στις αρχές του ΄70 (εκδόσεις Ινδικτος, 2003).
Δίπλα στον…
τσαγκάρη Κοβάλσκι
Ο σπουδαιότερος αμερικανός θεατρικός συγγραφέας της μεταπολεμικής σκηνής – μαζί με τον Αρθουρ Μίλερ – έκανε ακατάστατες σπουδές, ενώ υπό την πίεση του πατέρα του εργάστηκε και σε υποδηματοποιείο- εκεί ένας συνάδελφός του άκουγε στο όνομα Στάνλεϊ Κοβάλσκι! Ωστόσο το 1929 μια παράσταση, «Οι Βρικόλακες» του Ιψεν, τον οδήγησε στην απόφαση να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στο θέατρο. Είχε προηγηθεί, δύο χρόνια πριν, μια διάκρισή του σε λογοτεχνικό διαγωνισμό.
Από τα φοιτητικά του χρόνια και ως το 1961 η πορεία του Τενεσί Γουίλιαμς είναι διαρκώς ανοδική. Κυρίως δε από τα μέσα της δεκαετίας του ΄40, όταν το ένα μετά το άλλο τα έργα του γνωρίζουν τεράστια επιτυχία, παίζονται στις θεατρικές σκηνές και μεταφέρονται στη μεγάλη οθόνη. Τα πρώτα μονόπρακτα ή και τρίπρακτα παίζονται από πειραματικά νεοϋορκέζικα θέατρα και διαθέτουν εν σπέρματι τη θεματολογία που θα ακολουθήσει: Ο «Γυάλινος κόσμος» (1944), απόλυτα εμπνευσμένος από τη ζωή του, τη μητέρα του και την πολυαγαπημένη του αδελφή Ρόουζ (Λάουρα, στο έργο), που κέρδισε και το Βραβείο Κριτικών, δεν είναι παρά η αρχή. Η συνέχεια είναι καταιγιστική: Ο ανεκπλήρωτος έρωτας στο «Καλοκαίρι και καταχνιά» και η τραγωδία μιας παρηκμασμένης καλλονής στο «Λεωφορείον ο Πόθος»- και τα δύο το 1947. Ακολουθούν: «Τριαντάφυλλο στο στήθος», «Καμίνο Ρεάλ», «Λυσσασμένη Γάτα», «Ο Ορφέας στον Αδη», «Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι», «Γλυκό πουλί της νιότης», «Περίοδος προσαρμογής», «Η Νύχτα της Ιγκουάνα». Ερωτες, πάθη, απελπισία, ουσίες, αλκοόλ, ανεκπλήρωτες επιθυμίες, κατεστραμμένες σχέσεις, θλίψη. Ο ίδιος ζει στον αστερισμό της απόλυτης επιτυχίας, των καταχρήσεων και των γνωριμιών με προσωπικότητες, όπως «ο τζέντλεμαν με τη συνεσταλμένη ποιότητα» Χεμινγκγουέι, η «παγερή κυρία»Σιμόν ντε Μποβουάρ, ο Ζαν-Πολ Σαρτρ, ο Πολ Μπόουλς, ο Βισκόντι, η Γκρέτα Γκάρμπο και τόσοι άλλοι…
Το αδιέξοδο μιας λαμπρής καριέρας
Η τελευταία εικοσαετία της ζωής τουως τις 25 Φεβρουαρίου 1983 που βρέθηκε νεκρός, μόνος, σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου της Νέας Υόρκης (θάφτηκε στο νεκροταφείο του Σεν Λιούις, στο Μισούρι)- ήταν γεμάτη αποτυχίες, επαγγελματικές και προσωπικές. Ο θάνατος του συντρόφου και εραστή του Φρανκ Μέρλο, η κατάθλιψη που επακολούθησε, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, το αδιέξοδό του, θα τον οδηγήσουν στο ψυχιατρείο (1969). Βγαίνοντας θα κάνει απελπισμένες προσπάθειες να επανέλθει στη γραφή, χωρίς όμως επιτυχή αποτελέσματα. Ο απολογισμός του έργου του πάντως είναι πλούσιος: Είκοσι πέντε μεγάλα θεατρικά έργα, δεκάδες μικρά, αλλά και σενάρια, δύο μυθιστορήματα, μία νουβέλα, 60 μικρές ιστορίες, περισσότερα από 100 ποιήμα τα και η αυτοβιογραφία του.
Η ομοφυλοφιλία πάντως δεν είναι το θέμα που δεσπόζει στο θέατρο του Γουίλιαμς – υπάρχει στα μικρά του διηγήματα και στην ποίησή του. Οι γυναικείοι όμως χαρακτήρες είναι εκείνοι που πάνω απ΄ όλα αποδόθηκαν ανάγλυφα μέσα από τα έργα του. «Οι χαρακτήρες δεν σβήνουν μαζί με το έργο του αλλά προεκτείνονται στα κατοπινά του» έγραφε ο Μάριος Πλωρίτης (Θέατρο ΄61), βασικός μεταφραστής του στην Ελλάδα, για τις παραστάσεις του Καρόλου Κουν στο Θέατρο Τέχνης.
Το «Λεωφορείο», ο Καζάν και ο Μάρλον Μπράντο
«Ολη η ζωή του βρίσκεται μέσα στα έργα του και όλα τα έργα του υπάρχουν μέσα στη ζωή του» συνήθιζε να λέει για τον Γουίλιαμς ο Ελία Καζάν, που σκηνοθέτησε τόσο στο θέατρο όσο και στον κινηματογράφο τα έργα του, με ξεχωριστή επιτυχία. Το 2011 άλλωστε κλείνουν 60 χρόνια από την κινηματογραφική μεταφορά του «Λεωφορείου ο Πόθος» (1951).
Τη γνωριμία με τον Καζάν την επεδίωξε ο ίδιος ο αμερικανός συγγραφέας, μετά την παράσταση του έργου του Μίλερ «Ηταν όλοι τους παιδιά μου» στη Νέα Υόρκη το 1947. «Εντυπωσιάστηκα τόσο πολύ από τη σκηνοθεσία… Από τη ζωτικότητα που πέτυχε να βάλει μέσα στο έργο» θα γράψει αργότερα στις «Αναμνήσεις», και έτσι κατάφερε να τον εξασφαλίσει για το «Λεωφορείο»- με τη μεσολάβηση της συζύγου του Καζάν. Η επιλογή του Μάρλον Μπράντο για τον ρόλο του Στάνλεϊ Κοβάλσκι οφείλεται στον σκηνοθέτη. «Πήρα ένα τηλεγράφημα από τον Καζάν που με πληροφορούσε πως μου έστελνε έναν νεαρό ηθοποιό», ο οποίος όμως άργησε να φθάσει… Οταν όμως έκανε την εμφάνισή του, θυμάται ο Τενεσί Γουίλιαμς, «ήταν σχεδόν ο πιο ωραίος άντρας που είχα δει στη ζωή μου…».
