Το 2010 δεν είναι μόνο η χρονιά της «τρόικας». Αυτό θα ήταν λογικό, όπως και η πρόβλεψη για ένα πιο δύσκολο ακόμα 2011. Είναι και η χρονιά μιας γενικευμένης αδυναμίας χάραξης πολιτικής για το μέλλον. Η κυβέρνηση υπόσχεται μέτρα ανάπτυξης αλλά ο προγραμματισμός τους είναι ασαφής. Η Δεξιά, που ασπάζεται τον πιο αντιφατικό λαϊκισμό, προτείνει «λύσεις» που στηρίζονται προφανώς στην πεποίθηση ότι οι πολίτες τρώνε άχυρα. Και η Αριστερά ονειρεύεται επαναστάσεις, με την πιο μεγάλη ομάδα της να ετοιμάζεται για την ανάσταση του σταλινισμού.
Ολες οι μεγάλες παρατάξεις, εδώ και αλλού, διαθέτουν στελέχη με πείρα και αξιόλογους διανοούμενους. Αλλά η παραγωγή πολιτικής και ιδεών είναι απελπιστικά ισχνή. Οι πιο φωτισμένοι προτείνουν λύσεις διαχειριστικές προσθέτοντας κάποια ανθρωπιά. Χωρίς όμως να αμφισβητούν σοβαρά το σημερινό χρηματοπιστωτικό σύστημα των «αγορών» που, όσο και ο αλόγιστος δανεισμός, ευθύνεται για την κρίση.
Οι συνέπειες είναι μεγάλες εδώ και αλλού. Ο νεο-εθνικισμός απειλεί την Ευρωπαϊκή Ενωση, καθυστερώντας κάθε πρόοδο στον δρόμο της ρεαλιστικής ενοποίησής της. Ολο και περισσότεροι πολίτες της παρασύρονται από την Ακροδεξιά και τις «ιδέες» της. Δηλαδή τον απομονωτισμό, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό.
Η Κίνα συνδυάζει δικτατορία, κρατισμό, κοινωνική καταπίεση και οικονομική ανάπτυξη (τώρα και έναν καλπάζοντα πληθωρισμό) διαψεύδοντας τον φιλελευθερισμό. Η Ρωσία συνδυάζει την όποια ανάπτυξη με τη διόγκωση μιας αυταρχικής κυβερνομαφίας. Οι ΗΠΑ τυπώνουν δολάρια και προστατεύουν ταυτόχρονα τον χώρο τους αξιώνοντας από όλους τους άλλους την κατάργηση κάθε προστατευτισμού. Και η φθίνουσα Ευρώπη έχει αποδεχθεί τον οικονομικά και κοινωνικά επικίνδυνο μύθο που εξαρτά την ανάπτυξη από τη συνδυασμένη συρρίκνωση του κράτους και των αποδοχών των εργαζομένων.
Διαπίστωση: η ευρωπαϊκή Κεντροαριστερά έχει το ίδιο πρόβλημα με την Κεντροδεξιά: και η μία και η άλλη πορεύονται χωρίς μπούσουλα. Ολοι γνωρίζουμε όμως ότι οι σημερινοί πλανητάρχες, δηλαδή οι διαχειριστές των τεράστιων κεφαλαίων που παίζουν με τις πρώτες ύλες, το πετρέλαιο, τα βασικά γεωργικά προϊόντα και τις δανειακές ανάγκες των κρατών, όχι μόνο έχουν πρόγραμμα αλλά έχουν και τις αποδείξεις ότι αυτό είναι το σωστό: κερδίζουν χωρίς όριο, ενώ η απόσταση ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς έχει δραματικά (και άδικα) αυξηθεί.
Πόσο μπορεί να συνεχιστεί αυτό χωρίς συνέπειες; Αν πιστέψουμε όλα τα ιστορικά προηγούμενα, οι ανισότητες δεν οδηγούν ποτέ σε ειρήνη και συνύπαρξη. Αυτό ισχύει παντού. Ισχύει φυσικά και στη χώρα μας. Κι ας απορούν όλοι με τη στωικότητα των Ελλήνων, που έχει όμως πολλά, ιστορικά, οικονομικά, οικογενειακά και ασφαλώς και δημογραφικά αίτια. Θα ισχύουν ως πότε;
