Το Βήμα Project Syndicate
Το 2008, μεσούσης της οικονομικής κρίσης, ο κόσμος συνασπίστηκε για να αναδομήσει το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Το 2009, όταν το παγκόσμιο εμπόριο κατέρρεε και η ανεργία αύξανε δραματικά, ο κόσμος βρέθηκε για πρώτη φορά ενωμένος υπό την ασπίδα του G20 για να αποτρέψει το ενδεχόμενο εξέλιξης της ύφεσης σε βαθιά οικονομική κάμψη.
Σήμερα ο κόσμος βρίσκεται μπροστά σε μια δεκαετία λιτότητας με χαμηλή ανάπτυξη, χωρίς εθνικές λύσεις στη μακροχρόνια ανεργία και με χαμηλότερο επίπεδο ζωής. Πρέπει λοιπόν να καθίσουμε όλοι μαζί μέσα στο προσεχές εξάμηνο και να καταλήξουμε σε μια στρατηγική συμφωνία για την οικονομία. Μια συμφωνία που μεγαλύτερη σε μέγεθος από το Σχέδιο Μάρσαλ της δεκαετίας του ’40.
Ο χρόνος λιγοστεύει για τη Δύση διότι τόσο η Ευρώπη όσο και η Αμερική θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι όλες οι κρίσεις των τελευταίων ετών (από την κρίση των ενυπόθηκων δανείων στις ΗΠΑ και την κατάρρευση της Lehman Brothers μέχρι την ελληνική και την ιρλανδική παρολίγον πτώχευση) αποτελούν συμπτώματα ενός βαθύτερου προβλήματος: ο κόσμος διέρχεται μια αναπότρεπτη, άνευ προηγουμένου και με τεράστιες επιπτώσεις αναδιοργάνωση της οικονομικής ισχύος.
Ασφαλώς όλοι γνωρίζουμε ότι η Ασία είναι η αναδυόμενη δύναμη και ότι η Κίνα εξάγει και σύντομα θα κατασκευάζει και θα επενδύει περισσότερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όμως ακόμα δεν έχουμε αντιληφθεί το πόσο σαρωτικές θα είναι οι ιστορικές εξελίξεις. Η οικονομική κυριαρχία της Δύσης (το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού παράγει την πλειονότητα των εξαγόμενων και επενδυόμενων προϊόντων) έχει πλέον τελειώσει και δεν πρόκειται να αναστηλωθεί. Μετά από δύο αιώνες οικονομικού μονοπωλίου της Ευρώπης και της Αμερικής, η Δύση έχει υποσκελιστεί από τον υπόλοιπο κόσμο τόσο στην παραγωγή όσο και στο εμπόριο και τις επενδύσεις.
Ο Ότο φον Μπίσμαρκ έχει περιγράψει το πώς κινείται η ιστορία. Οι αλλαγές δεν χρειάζονται «την ταχύτητα ενός τρένου» για να συμβούν. Από τη στιγμή που βρίσκεται σε κίνηση επέρχονται «με ακατανίκητη δύναμη». Αν η Δύση δεν αντιληφθεί ότι η μεγαλύτερη πρόκληση στην οποία πρέπει να ανταποκριθεί σήμερα είναι η ανάδυση της οικονομικής δύναμης της Ασίας μέσω της ανανέωσης των δικών της δυνάμεων τότε θα βρεθεί αντιμέτωπη με τις συνέπειες μιας διαρκούς κάμψης με λίγα διαλείμματα ανάκαμψης, μέχρι το ξέσπασμα της επόμενης κρίσης. Επιπλέον εκατομμύρια άνθρωποι θα βρίσκονται χωρίς δουλειά.
Όμως γιατί, παρά αυτά τα δεδομένα, παραμένω πεπεισμένος ότι ο 21ος αιώνας μπορεί να είναι εκείνος κατά τον οποίο οι ΗΠΑ θα παραμείνουν ένας ισχυρός πόλος έλξης των επιχειρήσεων δίνοντας μια νέα πνοή στο «αμερικανικό όνειρο» και από την άλλη πλευρά η Ευρώπη θα ξαναγίνει μια ζώνη με υψηλά ποσοστά απασχόλησης; Επειδή σύντομα -και ευτυχώς για όλους μας- ένα δισεκατομμύριο και πιθανόν περισσότεροι ασιάτες παραγωγοί θα γίνουν επίσης η νέα μεσαία τάξη των καταναλωτών.
Η επανάσταση του ασιάτη καταναλωτή αποτελεί νέο πεδίο δόξας για την Αμερική. Σήμερα ο κινέζος καταναλωτής ξοδεύει μόλις το 3% επί του συνόλου της οικονομικής δραστηριότητας, αντίθετα με το μερίδιο της Ευρώπης και της Αμερικής το οποίο ανέρχεται στο 36%. Αυτοί οι δύο αριθμοί εξηγούν σε μεγάλο βαθμό την ανισορροπία της παγκόσμιας οικονομίας.
Μέχρι το 2020 η Ασία και οι αναδυόμενες αγορές θα διαθέτουν διπλάσια καταναλωτική δύναμη από την Αμερική. Ήδη οι μεγαλύτερες πολυεθνικές ανακοινώνουν ότι το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων τους θα προέλθει από αυτές τις οικονομίες ενώ πολλές ασιατικές εταιρείες διαθέτουν μερίδια σε ξένες εταιρείες (στις οποίες περιλαμβάνονται και αμερικανικές). Ο νέος οδηγός της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης ανοίγει το δρόμο στην Αμερική ώστε να αναπτύξει το επιχειρηματικό της πνεύμα δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας για εργαζόμενους με υψηλή κατάρτιση. Αυτή μπορεί να είναι μια διέξοδος από την κρίση. Αλλά για να είναι κατάλληλα προετοιμασμένη η Δύση θα πρέπει προηγουμένως να έχει λάβει τις σωστές μακροπρόθεσμες αποφάσεις σχετικά με τα ελλείμματα, τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, τον εμπορικό πόλεμο και τη συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πρώτον, ο περιορισμός των ελλειμμάτων θα πρέπει να συνοδευτεί με αύξηση των επενδύσεων στην τεχνολογία, την έρευνα, την καινοτομία και την εκπαίδευση με το συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών κεφαλαίων.
Δεύτερον, οι νέες αγορές δεν θα προσεγγιστούν εάν η Δύση παρασυρθεί από τον προστατευτισμό. Οι δασμολογικοί περιορισμοί στο εμπόριο και οι νομισματικοί πόλεμοι θα αποδειχθούν περισσότερο επιζήμιοι για τις ΗΠΑ παρά για άλλα κράτη. Το ελεύθερο εμπόριο είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο προκειμένου να γίνει η Αμερική ο πρωταγωνιστής μιας νέας εμπορικής συμφωνίας.
Οι δημόσιες επενδύσεις και το ελεύθερο εμπόριο αποτελούν αναγκαίες μεν αλλά όχι ικανές συνθήκες για την αειφόρο ανάπτυξη. Όλες οι ελπίδες θα εξανεμιστούν εάν τα κράτη μείνουν κλεισμένα στο καβούκι τους.
Η Αμερική πρέπει όχι μόνο να ζητήσει αλλά και να ηγηθεί μιας παγκόσμιας προσπάθειας για ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ το οποίο θα συνδυάζει μακροοικονομικές και εμπορικές πολιτικές για την προώθηση της παγκόσμιας ανάπτυξης. Η Αμερική πρέπει να συνεργαστεί με τη Γαλλία και τον πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί (ως επικεφαλής της ομάδας G20) για την αναζωογόνηση των πιστώσεων μέσω της δημιουργίας κλίματος ασφάλειας για τις τράπεζες. Αυτό θα γίνει με τον καθορισμό κανόνων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Με τη συντονισμένη δράση οι χώρες του G20 θα μπορέσουν να αγγίξουν ρυθμό ανάπτυξης 5% μέχρι το 2014. Αντί για την αδιέξοδη επιστροφή στον προστατευτισμό θα πρέπει να ρίξουμε στην παγκόσμια οικονομία 3 τρισ. δολάρια τα οποία θα μετατραπούν σε νέες θέσεις εργασίας για 30 εκατ. ανθρώπους και θα σημάνουν την απομάκρυνση από τη φτώχεια για ακόμα 40 εκατ. ανθρώπους.
*O Gordon Brown είναι πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας
