Οι δημοσιογράφοι διστάζουν να μιλήσουν για την κρίση του Τύπου. Θα έλεγε κανείς ότι υπάρχει μια αφωνία που οφείλεται σε ένα είδος ανομολόγητης αυτοπροστασίας. Κορυφαία περίπτωση αφωνίας, η ίδια η ΕΣΗΕΑ. Παρ΄ όλο που είναι επαγγελματικό- επιστημονικό σωματείο (με μορφωτικό ίδρυμα), συμπεριφέρεται σαν πολιτική οργάνωση. Δεν είναι μόνο η αδυναμία του συμβουλίου της να συγκροτείται σε σώμα (προφανώς για λόγους πολιτικών αντιπαλοτήτων)· είναι και ότι τα τελευταία χρόνια δεν είδε και δεν άκουσε τίποτε για την κρίση του Τύπου. Ηταν κάτι που ερχόταν, το βλέπαμε, το ξέραμε, αλλά η ΕΣΗΕΑ πιάστηκε στον ύπνο. Ούτε έστω στο επίπεδο της αναγνώρισης τοπίου δεν είχε γίνει κάτι, στην καταγραφή μιας στρεβλής ανάπτυξης, εν τέλει της φούσκας του Τύπου, που τώρα έσκασε, βοηθούσης και της οικονομικής κρίσης και της δραματικής πτώσης της διαφήμισης.
Η κρίση του Τύπου- το έχουμε ξαναπεί- είναι η κρίση ενός επιχειρηματικού μοντέλου που έφτασε στο τέλος του. Η τεχνολογία δημιούργησε στα μέσα ένα νέο τοπίο που έχει ως βασικά χαρακτηριστικά την κατάλυση του ενός και μοναδικού συστήματος πληροφόρησης- του παραδοσιακού- και τη δημιουργία νέων συστημάτων ή υποσυστημάτων, όπως αυτά εκφράζονται κυρίως με τα λεγόμενα web native media. Οι πληροφορίες μεταναστεύουν στο Διαδίκτυο, οι αναγνώστες μεταναστεύουν επίσης στο Διαδίκτυο. Αλλά εκεί όλα είναι δωρεάν, αφού η διαφήμιση δεν έχει ακόμη μεταναστεύσει μαζικά ώστε να αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων, και οι καταναλωτές πληροφοριών στις ιστοσελίδες- μεταξύ των οποίων και οι ιστοσελίδες των εφημερίδων- αρνούνται πεισματικά να πληρώσουν συνδρομή.
Αυτή η κρίση βαθαίνει περισσότερο μέσα στην οικονομική συγκυρία. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, με δεδομένη την ανορθολογική ανάπτυξη των μέσων τις τελευταίες δεκαετίες (μετά το 1990), η εγγενής κρίση του Τύπου μέσα στις συνθήκες της σχεδόν χρεοκοπίας του κράτους δημιουργεί ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. Αναμφισβήτητα τα θύματα θα είναι πολλά. Και σε μέσα και σε ανθρώπους.
Συγγραφείς έχουν ήδη μιλήσει για το τέλος των εφημερίδων (όπως ο Μπερνάρ Πουλέ στο βιβλίο του Το τέλος των εφημερίδων, στις εκδόσεις Πόλις). Για το μέλλον του χαρτιού υπάρχουν κιόλας κακά σημάδια- που δεν είναι μόνο προαισθήματα. Υπάρχουν όμως και μερικές φωνές, κυρίως μερικά παραδείγματα, που δείχνουν άλλους δρόμους. Ενα από αυτά είναι η γερμανική εβδομαδιαία εφημερίδα ποιότητας «Die Ζeit». Μέσα στην κρίση αυξάνει αναγνώστες και κυκλοφορία. Η συνταγή της είναι απλή: το χαρτί θα επιβιώσει αν πάψει να μιμείται την τηλεόραση ή το Ιnternet. Καθώς οι σκληρές ειδήσεις μεταναστεύουν στο web, η εφημερίδα περνάει πλέον στη μετα-δημοσιογραφία, με περισσότερες αναλύσεις, περισσότερες κριτικές, περισσότερα stories, περισσότερα προφάιλ. Καμία παραχώρηση στην ευκολία, στον κατακερματισμό. Ο διευθυντής της εφημερίδας Ντι Λορέντζο σε πρόσφατη συνέντευξή του είπε ότι ρίχνει στο καλάθι των αχρήστων τις συμβουλές των ειδικών και φτιάχνει μια «δύσκολη» εφημερίδα. Η συνταγή τού βγαίνει. Γιατί, τελικά, άλλο μέσο είναι το έντυπο και άλλο το Ιnternet, άλλη η συμπεριφορά του αναγνώστη του έντυπου Τύπου και άλλη του αναγνώστη του ηλεκτρονικού.
Το σίγουρο είναι ότι οι άνθρωποι του Τύπου ζούμε μια εποχή μετάβασης που μπορεί να μας τρομάζει, γιατί μας ξεβολεύει και έχει θύματα, αλλά σίγουρα οδηγεί σε μια νέα εποχή της πληροφόρησης. Μερικοί τη βλέπουν μαύρη. Αλλοι τη βλέπουν γοητευτική. Ανήκω στους δεύτερους.
