Ο σέρβος πρωταγωνιστής της βουλγάρικης ταινίας «Ο κόσμος είναι μεγάλος και η σωτηρία της ψυχής βρίσκεται στη γωνία» μιλάει στο «Βήμα» για τις ελληνικές ρίζες του, τον εφιάλτη του δικτάτορα Τίτο και τη σημασία της πατρίδας.
«Εμείς οι Σέρβοι είμαστε φίλοι με τους Ελληνες· σας νιώθουμε πολύ κοντά μας» λέει γελώντας ο σέρβος ηθοποιός Μίκι Μανόλοβιτς στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε πριν από λίγο καιρό. Τον έχω μόλις ρωτήσει πώς ήταν η συνεργασία του με Ελληνες όπως ο παραγωγός Γιώργος Καραθάνος και η ηθοποιός Αννα Παπαδοπούλου στη δημιουργία της βουλγάρικης ταινίας «Ο κόσμος είναι μεγάλος και η σωτηρία της ψυχής βρίσκεται στη γωνία» που σκηνοθέτησε ο Στέφαν Κομαντάρεφ. «Ωστόσο», συνεχίζει ο Μανόλοβιτς, «όπως συχνά λέμε στη Σερβία, “Αν πρόκειται να κάνεις εμπορική συμφωνία με Εβραίους, πρόσεχε πάρα πολύ. Αν είναι να κάνεις εμπορική συμφωνία με Ελληνα, φύγε μακριά!”».
Το αστείο είναι ότι στις φλέβες του Μανόλοβιτς (ο οποίος παρεμπιπτόντως είχε άψογη συνεργασία με τους Καραθάνο και Παπαδοπούλου) ρέει και ελληνικό αίμα. «Το επώνυμο μιας προ-προ-προ-προγιαγιάς μου ήταν Μανώλη και καταγόταν από τη Λάρισα» λέει. «Ξέφυγε με την οικογένειά της από τους Τούρκους και ήρθε στη Γιουγκοσλαβία.»
Ο Μίκι Μανόλοβιτς, κορυφαία προσωπικότητα της καλλιτεχνικής ζωής της χώρας του, γεννήθηκε το 1950 στο Βελιγράδι της ενιαίας τότε Γιουγκοσλαβίας. Εξελίχθηκε σε έναν από τους καλύτερους κινηματογραφικούς και θεατρικούς ηθοποιούς όχι μόνον της πατρίδας του αλλά και των Βαλκανίων και της Ευρώπης. Εχει δουλέψει με σκηνοθέτες όπως ο Εμίρ Κουστουρίτσα («Ο μπαμπάς λείπει ταξίδι για δουλειές», «Underground», ο Γκόραν Πασκάλιεβιτς («Η Αμερική κάποιου άλλου»), ο Ντάνις Τάνοβιτς («Κόλαση», «Cirkus Columbia») και ο Σρένταν Ντραγκόγεβιτς («Πληγές»). Επίσης έχει παίξει σε ταινίες άλλων ευρωπαίων σκηνοθετών, όπως οι Γάλλοι Νικόλ Γκαρσιά, Φρανσουά Οζόν και Ζαν-Ζακ Μπενέξ.
Στην τελευταία του ταινία «Ο κόσμος είναι μεγάλος και η σωτηρία της ψυχής βρίσκεται στη γωνία», της οποίας ο τίτλος είναι απολύτως αλληγορικός, ο Μανόλοβιτς υποδύεται τον Μπάι Νταν, έναν βούλγαρο, φοβερό ταβλαδόρο, ο οποίος αναλαμβάνει τη δυσκολότερη αποστολή της ζωής του: να βοηθήσει τον εγγονό του Αλεξ (Κάρλο Λιούμπεκ) να βρει ξανά τη μνήμη του την οποία έχασε έπειτα από ένα τροχαίο δυστύχημα που κόστισε τη ζωή στους γονείς του.
Με αυτή την αφορμή ο σκηνοθέτης Στέφαν Κομαντάρεφ ξεφυλλίζει το σύγχρονο παρελθόν της πατρίδας του. Επιστροφή στο 1980. Σύννεφα στα μέχρι τότε ειδυλλιακά παιδικά χρόνια του Αλεξ. Η τοπική αστυνομία πιέζει τον πατέρα του να κατασκοπεύσει και να καταδώσει τον πεθερό του, τον Μπάι Νταν, γνωστό για τις αντικομμουνιστικές του θέσεις. Η οικογένεια πολύ γρήγορα αποφασίζει να μεταναστεύσει στη Δύση για να γλιτώσει απ’ όλα αυτά.
Αν ρωτήσετε τον σκηνοθέτη πού βρίσκεται το νόημα της ιστορίας «Ο κόσμος είναι μεγάλος και η σωτηρία της ψυχής βρίσκεται στη γωνία», εκείνος θα σας απαντήσει ότι «πραγματεύεται μερικά από τα πιο σημαντικά αλλά και απλά ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης: ποιος είμαι, ποιες είναι οι ρίζες μου, πώς πρέπει να ζω τη ζωή μου; Η ανακάλυψη προσωπικών και συγκεκριμένων απαντήσεων σε αυτά τα ερωτήματα προϋποθέτει ένα δύσκολο πνευματικό ταξίδι βάσει του χαρακτήρα του καθενός».
«Σημασία δεν έχει η ζαριά, αλλά
ο τρόπος με τον οποίο παίζεις» λέει σε κάποια σκηνή της ταινίας ο Μπάι Νταν. Ο Μανόλοβιτς το πιστεύει ακράδαντα. «Αυτός ακριβώς είναι ο τρόπος που έχω επιλέξει να ζω τη ζωή μου: Ο,τι κάνω, το κάνω με δύο ερωτήματα στο μυαλό μου. Ποιος είμαι και γιατί κάνω ό,τι κάνω; Σημασία δεν έχουν μόνον τα χρήματα. Παραμένω Γιουγκοσλάβος στην ψυχή μου και νοσταλγώ την εποχή της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας».
Μια εξίσου πρόσφατη ταινία του Μανόλοβιτς είναι το «Cirkus Columbia», του συμπατριώτη του Ντάνις Τάνοβιτς, το οποίο εκτυλίσσεται στη Γιουγκοσλαβία, λίγο πριν από το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου. Ρωτώ τον Μίκι Μανόλοβιτς πώς εξηγεί την ασταμάτητη έξαρση της δημιουργίας ταινιών από τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας οι οποίες ασχολούνται τόσο πολύ με το σύγχρονο παρελθόν της θρυμματισμένης αυτής χώρας. «Νομίζω ότι οφείλεται κυρίως στο ότι ο πολιτικός κινηματογράφος της πρώην Γιουγκοσλαβίας επί δεκαετίες ολόκληρες βρισκόταν στο σκοτάδι. Σε αντίθεση με την εξωτερική πολιτική του που ήταν σύγχρονη, ο Τίτο ήταν πολιτικός του 19ου αιώνα στα θέματα της εσωτερικής πολιτικής. Μετά το 1945 η Γιουγκοσλαβία ήταν μια απομονωμένη χώρα στην οποία κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει τι εθνικότητα ήταν. Μόνον κάποιοι σκηνοθέτες όπως ο Ντούσαν Μακαβέγιεφ μπορούσαν να μιλήσουν για αυτά που συνέβαιναν στη χώρα μου. Αργότερα, μετά το δεύτερο μαύρο κύμα, ακολούθησαν ο Κουστουρίτσα, ο Πασκάλιεβιτς και άλλοι. Ο πολιτικός κινηματογράφος είναι ένα απωθημένο αλλά χρειάζεται, αν και είμαι της γνώμης ότι κάποια στιγμή αυτή η έξαρση θα πρέπει να σταματήσει γιατί σημασία έχει πια το σήμερα και το αύριο.»
Ο Ντάνις Τάνοβιτς μου είχε πει στο Φεστιβάλ της Βενετίας, όταν του μίλησα για το «Cirkus Columbia», ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους ιδρύθηκε Το Κόμμα Μας είναι επειδή δεν υπάρχουν ελεύθεροι διανοούμενοι στις σύγχρονες χώρες της Γιουγκοσλαβίας και ο κίνδυνος του εθνικοσοσιαλισμού είναι ορατός. «Συμφωνώ μαζί του» είπε ο Μανόλοβιτς όταν του ζήτησα να το σχολιάσει, «αυτό ισχύει ιδιαίτερα στη Βοσνία/ Ερζεγοβίνη όπου τα πράγματα είναι πολύ έκρυθμα. Στη Σερβία είναι καλύτερα».
Η ταινία «Ο κόσμος είναι μεγάλος και η σωτηρία της ψυχής βρίσκεται στη γωνία» θα διανεμηθεί στις αίθουσες από την ερχόμενη Πέμπτη 23 Δεκεμβρίου, σε διανομή
ΑΜΑ Films.
