«Ευκαιρία να χτίσουμε τη συγκυρία μέσα στην οποία θα πραγματοποιήσει η κοινωνία μια πολιτισμική ανατροπή προς την κατεύθυνση της αυτοκριτικής και την κατάκτηση εθνικής αυτογνωσίας είναι η κρίση» υποστήριξε ο συγγραφέας της «Ανατροπής» Νίκος Θέμελης στη συζήτηση με θέμα «Γιατί οι τέχνες και τα γράμματα δεν είναι πολυτέλεια σε εποχή κρίσης» που διεξήχθη χθες στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, με ομιλητές μελετητές του πολιτισμού και των τεχνών, κοινωνιολόγους, πολιτικούς επιστήμονες και συγγραφείς.
Η φύση, ο ρόλος, η αναγκαιότητα και η λειτουργία των γραμμάτων και των τεχνών στη δεινή σημερινή οικονομική συγκυρία παρουσιάστηκαν από διαφορετικές οπτικές που συνέκλιναν όμως στην άποψη ότι η οικονομική κρίση που βιώνουμε αποτελεί την κορυφή ενός παγόβουνου με κορμό την κρίση στην κοινωνία και στα ήθη, στη λειτουργία των θεσμών, στις αντιλήψεις και στον τρόπο σκέψης.
«Ζούμε μια κρίση πολιτισμού, μια κρίση ολική, που δεν χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία μόνο σήμερα, που έχει εκτροχιαστεί η οικονομία, αλλά διαχρονικά, από τη σύσταση του ελληνικού κράτους» τόνισε ο κ. Θέμελης. Η ελαστική ηθική στη δημόσια ζωή, οι πελατειακές σχέσεις των κομμάτων, η νομιμοποίηση της ήσσονος προσπάθειας, του βολέματος, της αρπαχτής απέναντι σε όσους μοχθούν και σέβονται τους νόμους και τους συνανθρώπους τους, ο ατομοκεντρισμός και ο αμοραλισμός στην ελληνική κοινωνία οφείλονται στο «στερεότυπο κληρονομικό ιδεολόγημα ότι φταίνε πάντα κάποιοι άλλοι», μια στρεβλή αντίληψη που πίσω της κρύβεται μια χωλή παιδεία.
Με επιχειρήματα που αντλήθηκαν από τη σωκρατική σκέψη, την ευρωπαϊκή ιστορία της τέχνης του 19ου αιώνα, τη νεότερη ελληνική ιστορία ως και τις πρόσφατες απόψεις της αμερικανίδας φιλοσόφου Μάρθας Νουσμπάουμ , οι ομιλητές συνέκλιναν στην αναγκαιότητα μιας ευρείας ανθρωπιστικής παιδείας, που έχει αποδειχθεί απολύτως απαραίτητη σε καιρούς κρίσης για την ανάπτυξη του διαλόγου, της κριτικής σκέψης, της αυτοκριτικής, για τη διεύρυνση των ατομικών και συλλογικών μας οριζόντων, για την απόκτηση αυτογνωσίας, ατομικής και εθνικής ταυτότητας. Για την παιδεία αυτή δεν χρειαζόμαστε υπέρογκα κονδύλια αλλά έναν πολιτισμό που δεν είναι πολυτελής, ένα κοινό που εκπαιδεύεται και μια πολιτισμική πολιτική. Οσο για το μέλλον των ανθρωπιστικών σπουδών, που ο ζωτικός τους χώρος απειλείται έντονα υπό την πίεση μιας τεχνοκρατικής παιδείας του κέρδους, εξαιρετικά αισιόδοξος ακούστηκε ο Μίλτος Πεχλιβάνος , καθηγητής νεοελληνικών σπουδών στο Freie Universitat του Βερολίνου: «Ο 21ος αιώνας μπορεί να οδηγήσει σε έναν νέο ουμανισμό που θα λύσει με νέο τρόπο τα σύγχρονα προβλήματα».
