Επίδειξη δύναμης ή αρχή του τέλους για το οργανωμένο έγκλημα στις φαβέλες του Ρίο; Από την περασμένη εβδομάδα μια πανστρατιά από 17.500 αστυνομικούς, παραστρατιωτικούς και πεζοναύτες, με τανκς και ελικόπτερα, εισέβαλε στις παραγκουπόλεις και άνοιξε πόλεμο με τις ναρκωσυμμορίες. Περισσότεροι από 50 άνθρωποι σκοτώθηκαν, εκατοντάδες συνελήφθησαν, με φορτηγά μεταφέρθηκαν τα κατασχεμένα ναρκωτικά και όπλα. Το λουτρό αίματος είναι η πρώτη προσπάθεια
των Αρχών της Βραζιλίας να αποδείξουν ότι μπορούν να εγγυηθούν την ασφάλεια εν όψει Μουντιάλ το 2014 και Ολυμπιακών Αγώνων το 2016. Η βία και το έγκλημα, μαζί με τη φτώχεια, τη σάμπα, την μπάλα και τα όνειρα για μια καλύτερη ζωή, είναι η καθημερινότητα στις περίπου 250 παραγκουπόλεις του Ρίο. Εκεί όπου ζει- ή μάλλον απλώς επιβιώνει…- ο ένας στους πέντε κατοίκους της μεγαλούπολης των 11 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Η 28χρονη Κριστίνα μεγαλώνει μόνη της τέσσερα παιδιά και είναι έγκυος στο πέμπτο. «Θα γεννηθεί και αυτό χωρίς πατέρα. Δουλεύω οικιακή βοηθός στο σπίτι μιας γιατρού,ο μεγάλος γιος μου δουλεύει σε ένα βενζινάδικο,οι άλλοι είναι άνεργοι.Δεν τα φέρνουμε βόλτα, για να μην πω ότι πεινάμε τρεις φορές την εβδομάδα» λέει. Ο Ντάριο έχει ταλέντο στην μπάλα, αλλά στα 18 είναι πολύ μεγάλος για να ποντάρει στο όνειρο του βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου. «Προσπάθησα πολύ, αλλά είναι πολύ δύσκολο να σε προσέξουναν δεν έχεις λεφτά για να λαδώσεις» λέει.
Ζουν και οι δύο στην πιο διαβόητη φαβέλα του Ρίο, τη Ροσίνια, γνωστή και σαν «Παράδεισος των γκάνγκστερ». Τα ναρκωτικά, η βία, η πορνεία, ο εκφοβισμός για προστασία, η εξαθλίωση είναι ρουτίνα για τους 250.000 κατοίκους. Πολλοί ανάμεσά τους είναι ικανοί και πρόθυμοι για μιαν άλλη ζωή, αλλά οι ευκαιρίες είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Και όλοι δοξάζουν τον Θεό που είναι ακόμη ζωντανοί.
Ο 17χρονος Ζοζέ Κάρλος εξηγεί πώς: «Αν θέλεις να είσαι ασφαλής στη φαβέλα, ένας είναι ο τρόπος: ο νόμος της σιωπής.Δεν είδες,δεν άκουσες, δεν ξέρεις τίποτε… Αν ανοίξεις το στόμα σου, είσαι νεκρός» .
Η απελπισία είναι χειρότερη για τους νέους. Τη διώχνουν με τα πάρτι που γίνονται στις φαβέλες και είναι διάσημα σε όλον τον πλανήτη. Χιλιάδες άνθρωποι διασκεδάζουν, πίνουν, χορεύουν και τραγουδάνε με βραζιλιάνικο φανκ, γκάνγκστα ραπ, χιπ χοπ, αφρορέγκε- οι μπάντες τα παίζουν όλα στα σοκάκια.
Η άλλη οδός διαφυγής είναι το ποδόσφαιρο. Λίγοι γίνονται Πελέ ή Ροναλντίνιο , αλλά όλοι κάνουν μπλονζόν στην άμμο και στις λάσπες. Και όταν δεν μπορούν να γυρίσουν με τα πόδια στο σπίτι τους, επάνω στους λόφους, τα παιδιά κοιμούνται όπου βρουν, πολλά αποκαμωμένα στην αμμουδιά της Κοπακαμπάνα, όπου παίζουν «φουτεμπόλ», κάτω από τα φώτα του δήμου, ως τις 4 το πρωί.
Οσοι δεν τα καταφέρνουν εκεί ή στη μουσική, μπλέκονται με τη χρήση και τη διακίνηση των ναρκωτικών. «Από τα 12 δεν ξέρω άλλη ζωή. Παίρνουμε τα όπλα,μαζί με τα αδέλφια μου, και πάμε για τη σκοπιά, κρατάμε τσίλιες στους πρόποδες του λόφου, στις εισόδους. Ειδοποιούμε με τον ασύρματο όταν έρχεται η αστυνομία ή συμμορίες από άλλες φαβέλες» αποκαλύπτει ο Ντίνιο από το Κομπλέξο ντο Αλεμάν, ένα σύμπλεγμα από 15 παραγκουπόλεις, με 400.000 κατοίκους, προπύργιο του οργανωμένου εγκλήματος και στόχος των εφόδων της περασμένης εβδομάδας.
Εκεί συνέλαβαν τον Ελιζέου Φελίσιο ντε Σόουζα. Ο «Ζέου», από τους πιο διαβόητους ναρκω-βαρόνους, ήταν πίσω από τη δολοφονία το 2002 του δημοσιογράφου Τιμ Λόπες , που προσπάθησε να καταγράψει με κρυφή κάμερα μέλη της συμμορίας του να πουλάνε ναρκωτικά. Το πτώμα του ρεπόρτερ το διαμέλισαν με σπαθί σαμουράι και μετά το έκαψαν στον λεγόμενο «φούρνο μικροκυμάτων», ένα αυτοσχέδιο κρεματόριο φτιαγμένο από λάστιχα αυτοκινήτων.
«Και όμως,οι περισσότεροι φαβελάντος δεν έχουν σχέση με το οργανωμένο έγκλημα. Κατεβαίνουν στην πόλη για να δουλέψουν για το μεροκάματο. Περνάνε το σύνορο, την άσφαλτο (o asphalto)
που συχνά τις χωρίζει από γειτονιές της μεσαίας τάξης, όπως το Μποταφόγκο.Οι άλλοι κάτοικοι του Ρίο δεν πατάνε ποτέ το πόδι τους εκεί. Δεν το διανοούνται καν» λέει ο Αντόνιο Κάρλος Κόστα, διευθυντής της μη κυβερνητικής οργάνωσης Rio da Ρaz.
«Δώστε ίσες ευκαιρίες εκπαίδευσης σε όλους»
Λύση δεν είναι τα τανκς αλλά η Παιδεία, λέει στο «Βήμα» ο βραζιλιάνος μέσος του Παναθηναϊκού Ζιλμπέρτο Σίλβα
«Είναι θετικό ότι η κυβέρνηση επεμβαίνει για να σώσει την κατάσταση και να επιβάλει την τάξη. Αυτό όμως δεν αποτελεί λύση του προβλήματος,το οποίο απλώς θα το κατασταλεί και δεν θα επιλυθεί ούτε τώρα.Η εισβολή με τανκς δεν είναι μακροπρόθεσμη λύση.Μπορεί να ηρεμήσει η κατάσταση, αλλά μόνο προσωρινά» επισημαίνει μιλώντας στο «Βήμα» ο 34χρονος Ζιλμπέρτο Σίλβα. Ο βραζιλιάνος μέσος του Παναθηναϊκού, πρώην αρχηγός της Εθνικής Βραζιλίας και της Αρσεναλ, δεν γεννήθηκε στο Ρίο, αλλά ξέρει τι συμβαίνει στις φαβέλες και είναι μάλλον απαισιόδοξος. Δεν περιμένει μεγάλες αλλαγές στο εγγύς μέλλον.
«Το πρόβλημα είναι χρόνιο. Ανέκαθεν η κατάσταση ήταν προβληματική. Πρόκειται για πολύ υποβαθμισμένες περιοχές.Δυστυχώς,πάντοτε σε τέτοιες περιπτώσεις υπάρχει κόσμος που εκμεταλλεύεται την αδυναμία ορισμένων ανθρώπων για να επωφεληθεί. Εδώ και πολλά χρόνια στις φαβέλες κάνουν κουμάντο οι συμμορίες.
Το φοβερό είναι ότι στην παρούσα κατάσταση οι συμμορίες συνασπίζονται εναντίον του ΄΄κοινού εχθρού΄΄,που θεωρούνται οι κυβερνητικές δυνάμεις, προκειμένου να διατηρήσουν τον έλεγχο» λέει.
Μόνη απάντηση για τον Ζιλμπέρτο Σίλβα θα ήταν να δοθούν ευκαιρίες μέσω της εκπαίδευσης.
«Και στο παρελθόν ελήφθησαν ορισμένες αποφάσεις και δόθηκαν κάποιες λύσεις από τους πολιτικούς.Ολα όμως ήταν προσωρινά,με αποτέλεσμα όχι απλώς να συντηρείται το πρόβλημα,αλλά να γιγαντώνεται.Πρωτίστως, θεωρώ ότι πρέπει να δοθούν ίσες ευκαιρίες στους ανθρώπους που ζουν στις φαβέλες, κυρίως μέσω της εκπαίδευσης.Η Παιδεία μπορεί να είναι η πιο ριζική λύση στο πρόβλημα».
«Μόνη ελπίδα το Μουντιάλ του 2014 και οι Ολυμπιακοί του 2016»
Η μεσαία τάξη θέλει να μειωθεί το κοινωνικό χάσμα, λέει στο «Βήμα» η Φερνάντα Μπαλντιότι της εφημερίδας «Ο Globo»
«Για πρώτη φοράτα τελευταία χρόνια οι Καριόκας της μεσαίας τάξης θέλουν να δουν μια αλλαγή στις φαβέλες. Η αυτάρεσκη αδιαφορία για τη φτωχολογιά που ζει στους λόφους ανήκει στο παρελθόν. Είναι βέβαια και η πίεση για να δώσει η πόλη την καλύτερη εικόνα στις μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις της επόμενης εξαετίας. Αλλά είναι και η πολιτική βούληση της κυβέρνησης του Λούλα, αλλά και της Ντίλμα Ρουσέφ που θα τον διαδεχθεί από τον Ιανουάριονα κάνουν κάτι,κυρίως με κοινωνικά προγράμματα, για να μειωθεί το τεράστιο χάσμα της ανισότητας» τονίζει μιλώντας στο «Βήμα» η Φερνάντα Μπαλντιότι (φωτογραφία), πολιτική συντάκτρια της «Ο Globo», της εφημερίδας με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία στο Ρίο ντε Τζανέιρο.
«Η πιο σημαντική αλλαγή που είδαμε στις φαβέλες από τη δεκαετία του ΄80 είναι η έκρηξη στο εμπόριο όπλων και ναρκωτικών, και τα μεγάλα ποσοστά δολοφονιών.
Σχεδόν ένας στους πέντε κατοίκους λέει ότι ένα μέλος της οικογένειάς του έχει σκοτωθεί.Παρ΄ όλα αυτά, αν δεν βρεθεί μια λύση για την ανεργία,όλες οι άλλες προσπάθειες, από τη στέγαση ως τη δημόσια ασφάλεια, δεν θα έχουν αποτέλεσμα» λέει.
Και τονίζει: «Η εικόνα που έχει ο περισσότερος κόσμος, ακόμη και στη Βραζιλία, για τους ανθρώπους στις φαβέλες δεν είναι αληθινή. Οι περισσότερες οικογένειες αγωνίζονται για μια καλύτερη ζωή.Αλλά ενώ έχει μειωθεί το επίπεδο του αναλφαβητισμού, η δημοκρατία έχει διαδεχθεί τη δικτατορία και το επίπεδο της ζωής έχει βελτιωθεί, πολλοί στις φαβέλες νιώθουν πιο περιθωριοποι- ημένοι παρά ποτέ».
ΦΩΝΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΡΑΓΚΟΥΠΟΛΕΙΣ: ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΖΩΗ, ΜΠΑΛΑ, ΣΑΜΠΑ, ΔΟΥΛΕΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ
«Ο κόσμος κρεμάει στα μπαλκόνια λευκά σεντόνια. Θέλουν ειρήνη…»
«Τώρα ακούγονται πολλοί πυροβολισμοί… εκρήξεις παντού γύρω μου… ο κόσμος κρεμάει στα μπαλκόνια λευκά σεντόνια, παραδίδονται, θέλουν ειρήνη…».
Ο 17χρονος Ρενέ Σίλβα, γέννημα θρέμμα της φαβέλας, έγινε διάσημος μέσα σε μία νύχτα, στέλνοντας σε ζωντανή μετάδοση, λεπτό προς λεπτό, το ρεπορτάζ από την έφοδο στο Complexo do Αlemao. Από τη στέγη του σπιτιού της γιαγιάς του, άρχισε να στέλνει Τweets από το @vozdacomunidade (Φωνή της Κοινότητας) περιγράφοντας, εκ των έσω, όλες τις εξελίξεις με ένα ΡC. Μέσα σε 24 ώρες 20.000 άνθρωποι παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα το μικρο-μπλογκ του. Ονειρο του Ρενέ είναι να γίνει μια μέρα δημοσιογράφος. Από 11 ετών εκδίδει μια μηνιαία εφημερίδα με τα νέα της φαβέλας. Σήμερα η «Voz de Comunidade» έχει κυκλοφορία 5.000 φύλλα και «ανταποκριτές» νέα παιδιά σε άλλες φαβέλες. Η ιστορία του έγινε πρωτοσέλιδο, όταν εμφανίστηκε στα στούντιο των τοκ-σόου διαψεύδοντας την εικόνα που έχουν οι περισσότεροι βραζιλιάνοι τηλεθεατές για «τα παιδιά από τις φαβέλες».
ΡΕΝΕ ΣΙΛΒΑ Ερασιτέχνης ρεπόρτερ στο Twitter «Κι όμως, πολλά 12χρονα δεν παίζουν κλέφτες και αστυνόμους με Καλάσνικοφ»
«Στην αρχή όλοι με κοίταζαν με καχυποψία. Νόμιζαν ότι είμαστε μέλη της μισητής στρατονομίας. Χρειάστηκαν μήνες πεζής περιπολίας στα στενά,για να καταλάβει ο κόσμος ότι θέλουμε να βοηθήσουμε» λέει στα βραζιλιάνικηα ΜΜΕ η 31χρονη Πρισίλα ντε Ολιβέιρα Αζερέντο. Από τις πρώτες γυναίκες που κατετάγησαν στο νέο σώμα, τις λεγόμενες Αστυνομικές Μονάδες Ειρήνευσης (UΡΡ) στη Σάντα Μάρτα, μία από τις πιο βίαιες φαβέλες, η Πρισίλα είναι στην αιχμή του δόρατος ενός κρατικού προγράμματος που θέλει να εμπεδώσει το συναίσθημα του νόμου και της τάξης σε 100 φαβέλες- 330.000 ανθρώπους, ως το 2014. «Το αρχηγείο μας είναι μέσα στη φαβέλα. Προτού έρθουμε εδώ παιδιά 12 ετών έτρεχαν στους δρόμους με Καλάσνικοφ και χειροβομβίδες στα χέρια.Τώρα οι συμμορίες έχουν κάνει πίσω…τα στενά είναι γεμάτα με παιδιά που παίζουν και ο κόσμος δεν φοβάται τόσο πολύ. Αλλά το κράτος πρέπει να κάνει περισσότερα. Εχουμε ακόμη στρατιές ανέργων στη φαβέλα- είναι απίστευτη η εγκατάλειψη εδώ» λέει.
ΠΡΙΣΙΛΑ ΝΤΕ ΟΛΙΒΕΪΡΑ ΑΖΕΡΕΝΤΟ Η καλή αστυνομικός «Οι φίλοι μου σκοτώθηκαν, εγώ γλίτωσα χάρη στο σινεμά»
«Είμαι από τους τυχερούς. Εγώ ξέφυγα, γλίτωσα, χάρη στο σινεμά. Από τους παιδικούς μου φίλους,δεν ζουν σήμερα πολλοί. Αλλοι σκοτώθηκαν στον πόλεμο των συμμοριών, άλλοι από αδέσποτες της αστυνομίας που μας θυμόταν συχνά-πυκνά, οι περισσότεροι πέθαναν από ναρκωτικά. Πάντοτε ονειρευόμουν μια διαφορετική ζωή.Η μεγάλη ευκαιρία ήρθε στα εννέα μου χρόνια, όταν άρχισα να παρακολουθώ μαθήματα υποκριτικής δωρεάν από τη μη κυβερνητική οργάνωση Ρalco Τeatral» λέει ο 22χρονος Ντάρλαν Κούνια. Τον ρόλο που τον έκανε διάσημο τον έπαιξε χωρίς καμία δυσκολία, γιατί ήξερε από πρώτο χέρι πώς είναι η ζωή στη φαβέλα. Γεννήθηκε στη Μανγκουέιρα, μία από τις πιο σκληρές παραγκουπόλεις στους λόφους του Ρίο. Το 2002 πέρασε από ακρόαση για την «Πόλη του Θεού», τον διάλεξαν αμέσως και υποδύθηκε τον νεαρό εγκληματία Φίλε κομ Φρίτας στη διάσημη ταινία του Φερνάντο Μεϊρέγες. Στη συνέχεια έπαιξε και στους τέσσερις κύκλους της τηλεοπτικής σειράς «Η Πόλη των Ανθρώπων». Σήμερα ο Κούνια ανήκει στο μόνιμο καστ με το οποίο συνεργάζεται το μεγάλο τηλεοπτικό κανάλι Globo ΤV.
ΝΤΑΡΛΑΝ ΚΟΥΝΙΑ Ηθοποιός «Στήσαμε ορχήστρες και σχολές σάμπα, βάλαμε αποχέτευση, δώσαμε ρεύμα»
Στη φαβέλα Βιγκάριο Ζεράλ, όλοι, μικροί και μεγάλοι, ξέρουν τον Ολλανδό και τον φωνάζουν χαϊδευτικά «tio» (θείο). «Οταν ήρθα εδώ πριν από 15 χρόνια, μου έλεγαν ότι κάθε προσπάθεια να βελτιώσουμε τη ζωή των κατοίκων είναι χαμένη μάχη» λέει ο Νάνκο βαν Μπούρεν, ο ολλανδός ιδρυτής της οργάνωσης αρωγής ΙΒΙSS. «Σκάψαμε για να περάσουμε σωλήνες αποχέτευσης, φέραμε ρεύμα και νερό σε εκατοντάδες οικογένειες. Αλλά πιο υπερήφανοι είμαστε για τη δουλειά που κάνουμε με τα παιδιά και τη μουσική» λέει. Η οργάνωση βοηθάει νεαρούς, συχνά μικρά παιδιά 7-14 ετών, να φτιάξουν μπάντες για να παίζουν αφρο-σάμπα, με δανεικά όργανα, σε στούντιο ηχογράφησης που έχει ανοίξει στη φαβέλα. «Αλλοι παίζουν ντραμς, άλλοι τραγουδάνε, τα κορίτσια χορεύουν. Μετά τους βοηθάμε να παίξουν σε κλαμπ, κάτω στο Ρίο» λέει ο Βαν Μπούρεν. «Για λίγη ώρα ξεχνάνε τη μιζέρια που υπάρχει απ΄ έξω» λέει η συνεργάτιδά του Κλόντια. Προτού αρχίσει να εργάζεται για την ΙΒΙSS, ζούσε στους δρόμους για 14 χρόνια. Η οργάνωση την εκπαίδευσε για να γίνει κοινωνική λειτουργός και της βρήκε σπίτι, όπου ζει με την επτάχρονη κόρη της.
ΝΑΝΚΟ ΒΑΝ ΜΠΟΥΡΕΝ Ολλανδός ακτιβιστής ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
