Η υψηλή αναγνωρισιμότητά τους και η χαριτωμένη εμφάνισή τους έχει κατά καιρούς χρησιμοποιηθεί από ιδιωτικές εταιρείες, υπό μορφήν λογότυπου και όχι μόνο, για την προώθηση των προϊόντων τους. Τα εντυπωσιακά Γιγάντια Πάντα αποτελούν το πλέον διαδεδομένο σύμβολο της κινεζικής κουλτούρας, το οποίο έχει ακόμη συνδεθεί με την ευρύτερη έννοια της προστασίας της άγριας πανίδας. Λόγω της συνεσταλμένης φύσης τους, τα αρκουδάκια με τις χαρακτηριστικές μαύρες βούλες που παραπέμπουν σε λούτρινα κουκλάκια, ωστόσο, εξακολουθούν να παραμένουν ένα από τα μεγάλα μυστήρια του ζωικού βασιλείου, κεντρίζοντας διαρκώς το ενδιαφέρον των ειδικών. Τα τελευταία τριάντα χρόνια μελέτης του συγκεκριμένου είδους, μάλιστα, έχουν υπάρξει καταλυτικά για την κατανόηση και την καλύτερη διαχείρισή του σε συνθήκες αιχμαλωσίας.
Από το βιβλίο «Τhe Way of the Ρanda: the Curious Ηistory of the China΄s Ρolitical Αnimal» του βρετανού δημοσιογράφου και συγγραφέα κ. Χένρι Νίκολς προκύπτει ωστόσο ότι, αν και οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει αρκετά νέα στοιχεία που τους έχουν βοηθήσει να γνωρίσουν καλύτερα τα Πάντα, έχουν ακόμη να μάθουν πολλά. «Το βιβλίο αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το Γιγάντιο Πάντα, με την πάροδο των ετών μέσα από τα επιστημονικά ευρήματα διαφόρων ερευνητικών κέντρων» αναφέρει στο «Βήμα» ο κ. Νίκολς.
Χημικά SΜS!
Ενα από τα σημαντικότερα ευρήματα που χρονολογείται στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 είναι εκείνο της ενισχυμένης όσφρησης των συγκεκριμένων θηλαστικών, το οποίο κάποια χρόνια αργότερα ξεδίπλωσε ένα ολόκληρο σύστημα χημικής επικοινωνίας μεταξύ των αρσενικών και των θηλυκών Πάντα. «Στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 οι επιστήμονες πήγαν για πρώτη φορά να μελετήσουν το Γιγάντιο Πάντα στη φύση. Παρατήρησαν, λοιπόν, ότι τα ζώα έτειναν να “σημαδεύουν” το περιβάλλον τους (δέντρα,θάμνους κτλ.) με ούρα.Ωστόσο,η ανάλυση του συστήματος αυτού πραγματοποιήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ΄90, όταν οι επιστήμονες του ζωολογικού κήπου του Σαν Ντιέγκο σε συνεργασία με το Κέντρο Ερευνας και Προστασίας Γιγάντιων Πάντα της Γουολόνγκ, στην Κίνα, άρχισαν να μελετούν ενδελεχώς την όσφρηση των ζώων που βρίσκονταν υπό αιχμαλωσία» μάς λέει ο κ. Νίκολς.
Η αναλυτική μελέτη που αφορούσε τα χημικά «μηνύματα» των Πάντα δημοσιεύθηκε το 2004 στο επιστημονικό έντυπο «Τhe Ζoological Society of London». «Γνωρίζαμε ότι τα Πάντα ήταν μοναχικά ζώα και ότι χρησιμοποιούσαν την όσφρηση για να επικοινωνούν στη φύση, αλλά δεν γνωρίζαμε πώς ακριβώς συνέβαινε αυτό» εξηγεί στο «Βήμα» ο δρ Ρον Σουάισγκουντ, ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης και διευθυντής του τμήματος Εφαρμοσμένης Οικολογίας των Ζώων, στο Ινστιτούτο Ερευνας για την Προστασία, του ζωολογικού κήπου του Σαν Ντιέγκο, στις ΗΠΑ.
«Κατά το ξεκίνημα της έρευνας, λίγα Πάντα υπό αιχμαλωσία κατάφερναν να αναπαραχθούν φυσιολογικά και έτσι υποθέσαμε ότι υπήρχε κάποια παρεμβολή ως προς την επικοινωνία τους.Μέσα σε διάστημα πέντε ετών, μελετήθηκαν περισσότερα από 50 ζώα στο Κέντρο Αναπαραγωγής της Γουολόνγκ». Φάνηκε, λοιπόν, ότι τα σημάδια ούρων που αφήνουν πίσω τους τα ζώα- τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις παραμένουν ανιχνεύσιμα για διάστημα τριών μηνών- κουβαλούν τελικά έναν τεράστιο όγκο πολύτιμων πληροφοριών.
«Είδαμε ότι τα Πάντα χρησιμοποιούν τα σημάδια αυτά για να μεταβιβάσουν την προσωπική τους ταυτότητα,την ετοιμότητά τους να αναπαραχθούν,την ηλικία τους και την ανταγωνιστική τους ικανότητα» τονίζει ο δρ Σουάισγκουντ. «Το κυριότερο εύρημα, ίσως, ήταν το γεγονός ότι η συγκεκριμένη μυρωδιά έδειχνε να ενορχηστρώνει το σεξουαλικό κίνητρο των ζώων: και μόνο η μυρωδιά του αντίθετου φύλου ήταν ικανή να διεγείρει τα Πάντα».
Η χορογραφία της ούρησης!
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα αρσενικά Πάντα έχουν έναν ιδιαίτερο και σχεδόν αστείο τρόπο να σημαδεύουν το περιβάλλον τους: κάνουν «κατακόρυφο» πατώντας στα μπροστινά τους πόδια και στη συνέχεια ουρούν στον κορμό του δέντρου που έχουν επιλέξει από κάτω προς τα επάνω.
«Μπορεί να ακούγεται χαζό, ουσιαστικά όμως με την πρακτική αυτήτα αρσενικά σηματοδοτούν την επιβολή τους» αναφέρει από την πλευρά του ο κ. Νίκολς. «Τα μεγαλύτερα Πάντα καταφέρνουν να σημαδεύσουν πιο ψηλά και όπως είδαν οι ειδικοί του ζωολογικού κήπου του Σαν Ντιέγκοόσο μεγαλύτερο είναι το ύψοςτόσο μεγαλύτερο είναι και το ενδιαφέρον που εκφράζουν τα θηλυκά προς τους επίδοξους “γαμπρούς”.Είναι σαν μια επίδειξη ισχύος» προσθέτει .
«Το πρόβλημα με τα θηλυκά Πάντα» συνεχίζει ο ίδιος «είναι ότι παραμένουν γόνιμα μόλις μία με δύο μέρες τον χρόνο και έτσι τα ζώα αυτά οφείλουν να έχουν έναν τρόπο επικοινωνίας, ώστε να συναντιούνται την κατάλληλη στιγμή για την αναπαραγωγή τους» συνεχίζει ο ίδιος. «Τα αρσενικά, για παράδειγμα, λαμβάνουν μια ένδειξη από τα θηλυκά προκειμένου να γνωρίζουν ότι έχουν φτάσει οι γόνιμες μέρες».
«Αρωμα» πίσω από τ΄ αφτί
Σύμφωνα με τον κ. Νίκολς, χημικοί που έλαβαν μέρος στις μελέτες για το ιδιαίτερο σύστημα επικοινωνίας των όμορφων ζώων ανέλυσαν τα χημικά συστατικά που αναδύονταν από διαφορετικά σημεία της γούνας των Πάντα. Είδαν, λοιπόν, ότι στα μαύρα τους αφτάκια έφεραν τα ίδια χημικά που εντοπίζονταν στα ούρα τους. Παρακολουθώντας τις συνήθειές τους ανακάλυψαν ότι με τα μπροστινά τους πόδια μεταφέρουν τα ούρα στα αφτιά τους. Είδαν ακόμη ότι ακριβώς, λόγω της συγκεκριμένης τεχνικής, δεν τρίβουν ποτέ τα μάτια τους με το κάτω μέρος της πατούσας τους, αλλά με το επάνω.
«Είναι ως ένα είδος “παρφουμαρίσματος” και τα αφτιά στην προκειμένη περίπτωση παίζουν τον ρόλο ενός “φάρου” που διαχέει τη μυρωδιά και τις πληροφορίες που κουβαλά αυτή στην ατμόσφαιρα» επισημαίνει ο βρετανός συγγραφέας. «Οι περισσότερες από αυτές τις μυρωδιές ωστόσο δεν είναι ανιχνεύσιμες από την ανθρώπινη όσφρηση».
Η αίσθηση της όσφρησης, όμως, παίζει βαρυσήμαντο ρόλο και στη σχέση μεταξύ μητέρας- μικρού καθώς έτσι η μητέρα αναγνωρίζει ποιο είναι το μικρό της αλλά και το μικρό αναγνωρίζει τη μαμά του αφού κατά τις πρώτες 40 μέρες της ζωής του είναι εντελώς τυφλό.
«Στη φύση το μικρό παραμένει με τη μαμά του ως την ηλικία περίπου των 18 μηνών,γεγονός που σημαίνει ότι εκείνη είναι γόνιμη σχεδόν κάθε δύο χρόνια» αναφέρει ο βρετανός συγγραφέας. «Στην περίπτωση των ζώων που ζουν υπό αιχμαλωσίαοι ειδικοί απομακρύνουν το μικρό από τη μητέρα του σε διάστημα 12 μηνών από τη γέννησή του, έτσι ώστε η μητέρα να μπορέσει και πάλι να αναπαραχθεί ».
Στο πλαίσιο των ίδιων μελετών οι επιστήμονες είδαν ακόμη ότι τα χαρακτηριστικά μαύρα στίγματα γύρω από τα μάτια των Πάντα προσδίδουν επίσης σημαντικά στοιχεία για την ταυτότητα του κάθε ζώου. «Από όσο γνωρίζουμε, τα Πάντα έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν το ένα το άλλο από τα μοναδικά στίγματα που έχουν γύρω από τα μάτια τους και μάλιστα μπορούν να τα θυμούνται για τουλάχιστον έναν χρόνο» αναφέρει ο κ. Νίκολς. Τα προξενιά της αιχμαλωσίας
Βάσει των στοιχείων που συνέλεξαν, οι επιστήμονες προχώρησαν σε δοκιμές, στέλνοντας «οσφρητικές καρτ ποστάλ» στα Πάντα, ενόσω τα δύο φύλα βρίσκονταν χωριστά, προκειμένου να τα ετοιμάσουν για την αναπαραγωγική διαδικασία. Το αποτέλεσμα των πειραμάτων αυτών ήταν πραγματικά εκπληκτικό: «Περισσότερο από το 90% των Πάντα κατάφερε να αναπαραχθεί φυσιολογικά στη Γουολόνγκ,κάτι που οδήγησε σε εκτόξευση του αριθμού των γεννήσεων» παραδέχεται ο δρ Σουάισγκουντ.
Αν και το σύστημα χημικής επικοινωνίας των Πάντα θυμίζει εκείνο των σκύλων, ωστόσο ο αμερικανός ειδικός υπογραμμίζει ότι οι βασική διαφορά έγκειται στο ότι τα ασπρόμαυρα αρκουδάκια φέρουν έναν αδένα ο οποίος εξυπηρετεί αποκλειστικά και μόνο στην αποστολή των συγκεκριμένων μηνυμάτων.
«Αλλη μια διακριτή διαφορά είναι ότι τα Πάντα είναι κατ΄ εξοχήν μοναχικά ζώα καθώς ζουν το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής τους απομονωμένα από τα υπόλοιπα» μάς λέει. «Αν βάλουμε, για παράδειγμα,δύο Πάντα μαζί για να ζευγαρώσουν και δεν έχει προηγηθεί το οσφρητικό παιχνίδι, τότε το πιθανότερο είναι να αγνοήσει το ένα το άλλο ή να μαλώσουν. Η όσφρηση αποτελεί το κλειδί για την απενεργοποίηση της επιθετικότητας και την ενεργοποίηση της λίμπιντο» επισημαίνει.
Τα τελευταία ευρήματα βοήθησαν ιδιαίτερα στη φυσιολογική αναπαραγωγή των Πάντα που ζουν υπό συνθήκες αιχμαλωσίας. Πλέον, οι επιστήμονες φροντίζουν να «συστήνουν» τα αρσενικά με τα θηλυκά Πάντα, ακόμη και αν αυτά δεν έχουν συνυπάρξει ποτέ στον ίδιο χώρο, μέσω της ανταλλαγής των κλουβιών ή του χώρου διαμονής των ζώων: με τον τρόπο αυτό τα αρσενικά μυρίζουν τα θηλυκά και το αντίθετο και σιγά σιγά εξοικειώνονται μεταξύ τους. Ετσι, όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή και βρεθούν επιτέλους στον ίδιο χώρο, εκφράζουν από μόνα τους το ενδιαφέρον τους προς το πιθανό ταίρι τους.
«Τώρα καταλαβαίνουμε ότι η επικοινωνία μέσω της όσφρησης είναι κρίσιμης σημασίας για τα Πάντα» παραδέχεται ο δρ Σουάισγκουντ. «Ετσι, χρησιμοποιούμε τα επιστημονικά ευρήματα για να δημιουργούμε ένα περιβάλλον,όσο το δυνατό πιο φυσικό,το οποίο επιτρέπει στα ζώα να κάνουν ό,τι ακριβώς θα έκαναν και στη φύση» συμπληρώνει.
Μαθαίνοντας τη γλώσσα
Η ομάδα του δρος Σουάισγκουντ, σε συνεργασία με τους ειδικούς των ερευνητικών κέντρων της Γουολόνγκ και της Μπιφενγκσιά, μελετά τώρα τη φωνητική επικοινωνία των εντυπωσιακών ζώων. Συγκεκριμένα, με τη βοήθεια του δρος Μπέντζαμιν Τσάρλτον, πρώην συνεργάτη του ζωολογικού κήπου της Ατλάντα, προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν τα ηχητικά σήματα των Πάντα. «Μετά την οσφρητική επικοινωνία, τα Πάντα ξεκινούν μια πιο άμεση επικοινωνία μέσα από μια σειρά λαρυγγισμούς» εξηγεί ο αμερικανός επιστήμονας. «Διαθέτουν μάλιστα ένα ιδιαίτερα πλούσιο “λεξιλόγιο”φωνητικών σημάτων μέσα από το οποίο μεταφέρουν πληροφορίες παρόμοιες με εκείνες που μεταδίδουν μέσω των οσφρητικών μηνυμάτων τους. Για παράδειγμα, όταν τα θηλυκά είναι γόνιμα παράγουν διαφορετικούς ήχους τους οποίους αναγνωρίζουν τα αρσενικά» συμπληρώνει.
Επιπλέον, στην παρούσα φάση οι ειδικοί του ζωολογικού κήπου του Σαν Ντιέγκο μαζί με ερευνητές της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών συμμετέχουν σε μια μεγάλη έρευνα στην οποία με τη βοήθεια κολάρων με GΡS καταγράφουν τις περιβαλλοντικές ανάγκες των Πάντα, την οικολογία της φωλιάς τους, τη διάδραση μεταξύ μητέρας- μικρού, τη διαδικασία της αναζήτησης τροφής και της οσφρητικής επικοινωνίας στη φύση.
ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΜΠΑΜΠΟΥ
Γιατί ένα γιγάντιο θηλαστικό στηρίζει εξ ολοκλήρου τη διατροφή του σε ένα και μόνο φυτό,το μπαμπού; Το ερώτημα βασανίζει τους επιστήμονες εδώ και δεκαετίες.Φαίνεται λοιπόν ότι το μυστικό της διατροφικής ιδιοτροπίας των πάντα κρύβεται όχι στο DΝΑ τους αλλά στο στομάχι τους! Πρόσφατη ανάλυση του γονιδιώματός τους που πραγματοποίησαν ειδικοί από την Κίνα και την Ουαλλία έδειξε ότι οι ασπρόμαυρες αρκούδες δεν φέρουν το απαραίτητο γονίδιο για την πέψη του μπαμπού.Φαίνεται ωστόσο πως έχουν με το μέρος τους κάποια βακτήρια του στομάχου τους που διευκολύνουν την όλη διαδικασία.Επιπλέον,παρά το γεγονός ότι κατατάσσονται στα σαρκοφάγα,οι ερευνητές ανακάλυψαν μεταλλάξεις στο γονίδιο Τ1R1, το οποίο ενδεχομένως να επηρεάζει την ικανότητά τους να γεύονται το κρέας,με αποτέλεσμα να ακολουθούν αυστηρά χορτοφαγική διατροφή.
ΕΘΝΙΚΟ ΕΜΒΛΗΜΑ
Πέρα από το συμβολικό μέρος η Κινεζική Δημοκρατία διατηρεί τα νομικά δικαιώματα των ζώων που φιλοξενούνται σε ζωολογικούς κήπους του εξωτερικού.«Ανέκαθεν τα Πάντα συνδέονταν με μια ευρύτερη έννοια εμπορευματοποίησης, λόγω τού ότι η Κινεζική Δημοκρατία λαμβάνει χρήματα από αυτά. Ωστόσο, πιστεύω ότι τα οικονομικά οφέλη της Κίνας είναι ασήμαντα, σε σχέση με τη συμβολική σημασία του συγκεκριμένου ζώου, ως εθνικού εμβλήματος της χώρας» παραδέχεται ο κ.Νίκολς.
«Για παράδειγμα, στην περίπτωση του ζωολογικού κήπου του Σαν Ντιέγκο στις ΗΠΑ, το “δάνειο” ξεκίνησε το 1998. Η αμερικανική κυβέρνηση κατέβαλλε ετησίως στην Κίνα το ποσό του 1 εκατ. δολαρίων (περίπου 720.000 ευρώ) για ένα ζευγάρι Πάντα.Οταν έπειτα από ένα διάστημα 12 ετών το συμβόλαιο έληξε, οι Αμερικανοί διαπραγματεύτηκαν εκ νέου την τιμή, μειώνοντάς την στις 500.000 δολάρια (360.000 ευρώ) ετησίως για το ζεύγος»αναφέρει ο ίδιος.
Ολες οι λεπτομέρειες ως προς την ποιότητα ζωής και φροντίδας των εντυπωσιακών ζώων περιλαμβάνονται εντός των ειδικών συμφωνητικών.Τα πάρκα που είναι διατεθειμένα να ακολουθήσουν τη διαδικασία αυτή ελέγχονται συχνά προκειμένου να διασφαλίζεται το επιθυμητό επίπεδο για την ευημερία των Πάντα,ενώ σε περίπτωση παραμέλησής τους ή θανάτου υπάρχουν οι ανάλογες ρήτρες.
«Ενα σημαντικό μέρος της συμφωνίας είναι το κομμάτι της διατροφής:τα Πάντα οφείλουν να καταναλώνουν αυστηρά μπαμπού, όπως ακριβώς κάνουν και στη φύση. Για παράδειγμα, για τον ζωολογικό κήπο της Βιέννης, κάτι τέτοιο ήταν δύσκολο. Ωστόσο έπρεπε να γίνει. Ετσι, οι υπεύθυνοι του πάρκου βρήκαν μια φυτεία μπαμπού στη Γαλλία, από όπου το εισήγαν σε εβδομαδιαία βάση. Το κόστος της μεταφοράς της πολυπόθητης πράσινης “λιχουδιάς” ανερχόταν σε περίπου 150.000 ευρώ ετησίως. Πρόκειται δηλαδή για μια ακριβή δέσμευση, η οποία όμως έχει άμεσο αντίκτυπο στην υγεία των ζώωνκαθώς οποιαδήποτε διαταραχή στον τομέα αυτόν μπορεί να προκαλέσει τόσο συμπεριφορικά όσο και γαστρεντερικά προβλήματα»τονίζει ο βρετανός συγγραφέας.
«Ωστόσοαξίζει να υπογραμμίσουμε ότι πολλές από τις εκτεταμένες μελέτες που αφορούν τα σπάνια αυτά ζώαοφείλονται στα συμφωνητικά αυτά τα οποία ουσιαστικά δεσμεύουν τα πάρκα που παίρνουν Πάντα ώστε να συμβάλλουν ενεργά τόσο σε έρευνεςόσο και σε προγράμματα αναπαραγωγής» καταλήγει ο ίδιος.
