«Αποφυλάκιση». Μια λέξη-«κλειδί». Ανοίγει την πόρτα των φυλακών για όσους έχουν εκτίσει τις ποινές. Και διπλοκλειδώνει όποια πόρτα επιχείρησης χτυπήσει την επομένη ο αποφυλακισθείς αναζητώντας δουλειά και ελπίδα. Κάθε χρόνο κατά μέσον όρο αποφυλακίζονται 1.000 άτομα, οι περισσότεροι από τους οποίους επιδιώκουν μια νέα αρχή στη ζωή τους. Ξεκινούν στη συντριπτική τους πλειονότητα σχεδόν από το μηδέν. Κάποιοι δεν έχουν καν σπίτι να επιστρέψουν· το οικογενειακό περιβάλλον τούς έχει «αποβάλει», τιμωρώντας τους κι αυτό με τον τρόπο του για τις πράξεις τους. Η αναζήτηση εργασίας σε αυτές τις συνθήκες είναι όρος επιβίωσης. Αρκεί να νικηθεί η καχυποψία.
Οι αποφυλακισμένοι ζουν με το «στίγμα» της φυλάκισής τους σε κάθε τους επαφή, προειδοποιούν οι ειδικοί και διαπιστώνουν όλες οι σχετικές έρευνες, αφού διαθέτουν ελάχιστες πιθανότητες να προσληφθούν σε κάποια εργασία. Η επιστροφή στο έγκλημα μοιάζει για πολλούς μονόδρομος, για κάποιους ακόμη και στο οργανωμένο, αφού η εμπειρία της φυλακής έχει… προσφέρει τις «τεχνικές γνώσεις» και τις γνωριμίες με «έμπειρους» κακοποιούς.
Οπως επισημαίνει, μιλώντας στο «Βήμα», ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Συμπαράστασης Κρατουμένων κ. Ιωάννης Ν. Παπασαραντόπουλος , «καθημερινά μας επισκέπτεται ένας αποφυλακισμένος ζητώντας μας βοήθεια, αρχικά οικονομική και στη συνέχεια να του βρούμε στέγη. Εχουμε κάνει συμβάσεις με ορισμένα ξενοδοχεία στα οποία μπορούν οι αποφυλακισμένοι να διαμείνουν ως έναν μήνα, ωστόσο οι περισσότεροι δεν εξαντλούν τον χρόνο αυτόν. Βρίσκουν κάποιο σπίτι και φεύγουν». Ο κ. Παπασαραντόπουλος σημειώνει ότι αρκετοί στην πορεία «εξαφανίζονται» από τον σύλλογο και υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να επιστρέψουν στο παλιό εγκληματικό περιβάλλον τους, μόνο και μόνο αναζητώντας πόρους για να ζήσουν. Κάποιοι στρέφονται στις μικροκλοπές, ενώ άλλοι στην επαιτεία.
«Συχνά συλλαμβάνουμε τα ίδια άτομα τα οποία, επειδή έχουν μάθει να ζουν μέσα από την παραβατική συμπεριφορά, στο τέλος δεν ενδιαφέρονται καν να κάνουν κάποια εργασία. Εχουν πεισθεί ότι δεν θα τους πάρουν» επιβεβαιώνει αξιωματικός της ΕΛ.ΑΣ. «Και πού να βρουν δουλειά… Επικρατεί μια καχυποψία του στυλ “θα με κλέψει“ ή “θα μου χαλά σει και τους άλλους προτού καν τον δοκιμάσω”» συμπληρώνει ο πρόεδρος του «Ονήσιμου».
Στην ιστοσελίδα του Συλλόγου Συμπαράστασης Κρατουμένων η έκκληση είναι χαρακτηριστική: «Το μεγαλύτερο πρόβλημα των αποφυλακισμένων είναι η εύρεση εργασίας. Κάνουμε έκκληση. Πολεμήστε την προκατάληψη. Προσλάβετε αποφυλακισμένους. Θέλουν να δουλέψουν, θέλουν να κάνουν μια καινούργια αρχή». Μάλιστα, προκειμένου να δώσουν ένα επιπλέον κίνητρο στους ενδιαφερόμενους επιχειρηματίες, υπενθυμίζουν: «Ο ΟΑΕΔ δίνει τριπλάσια επιδότηση για νέες θέσεις εργασίας αποφυλακισμένων, απεξαρτημένων κ.λπ. ειδικών ομάδων από τις απλές περιπτώσεις ανέργων. Αυτή θα είναι μια γενναία πράξη, μεγαλύτερη από οιοδήποτε άλλο βοήθημα».
Σύμφωνα με στοιχεία της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Ρraksis» από τον Οκτώβριο του 2008 ως και τον Σεπτέμβριο του 2009, το 84% των αποφυλακισμένων που απευθύνθηκαν για βοήθεια στην οργάνωση ήταν άνδρες και η πλειονότητά τους ανήκε στην ηλικιακή ομάδα από 36 ως 45 ετών. Οι περισσότεροι ζητούσαν μια δουλειά. Από το σύνολο των αποφυλακισμένων το 48% ήταν από την Ασία, το 42% από την Ευρώπη και οι υπόλοιποι από την Αφρική.
«Οι αποφυλακισμένοι είναι μια ευπαθής κοινωνικά ομάδα που καλείται να έρθει αντιμέτωπη με μια σειρά προβλήματα:νομικά και εργασιακά είναι κάποια μόνο από αυτά» λέει στο «Βήμα» η δικαστική ψυχολόγος της ΜΚΟ «Ρraksis» κυρία Μαρία Μουδάτσου . «Τα αιτήματα που έρχονται είναι πολλά και η διαδικασία για την επίλυσή τους ιδιαίτερα δύσκολη. Τα πιο συνήθη αφορούν: εργασιακά, νομικά, ιατρικά, οικονομική ενίσχυση, στέγαση, ψυχολογική στήριξη, παρέμβαση για την ενημέρωση κάποιας διαδικασίας από τρίτο (όπως για παράδειγμα διαδικασίες εγγραφής σε ΟΑΕΔ, διαδικασία για επίδομα κ.λπ.)». Σύμφωνα με την κυρία Μουδάτσου «η εργασία, η οποία είναι φυσικά άμεσα συνυφασμένη με την οικονομική εξαθλίωση, η ανάγκη για εύρεση στέγης αλλά και νομικές εκκρεμότητες (ειδικά στις περιπτώσεις αλλοδαπών που έχουν εκτίσει την ποινή τουςαλλά δεν δύναται να μπουν σε κάποια διαδικασία νομιμοποίησης) αποτελούν και τα πλέον προβληματικά πεδία προς διεκπεραίωση. Και όταν η προετοιμασία δεν ξεκινάει από μέσα, γίνεται ακόμη πιο δύσκολη η παρέμβαση έξω- μετά την αποφυλάκιση. Το χαρακτηριστικό του πρώην φυλακισμένου αποτελεί από μόνο του πρόβλημα και η άρνηση από τον περίγυρο ακολουθεί».
Επιστρέφουν στην ελευθερία 1.300 άτομα
Περίπου 1.300
κρατούμενοι, σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών του υπουργείου Δικαιοσύνης, θα αποφυλακιστούν στο πλαίσιο των νέων μέτρων για την αποσυμφόρηση των φυλακών. Από αυτούς οι 1.100 δεν έχουν να πληρώσουν τα ποσά για την εξαγορά της ποινής τους, οι 130 δεν μπορούν να πληρώσουν τα δικαστικά έξοδα που τους έχουν επιβληθεί και οι 70 είναι καρκινοπαθείς, παραπληγικοί, ανάπηροι και μητέρες με παιδί μέχρι τριών ετών. Οι κρατούμενοι αυτοί καταδικάστηκαν για παραβάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, εξύβριση, σωματικές βλάβες, συκοφαντική δυσφήμηση, μικροκλοπές, μη καταβολή ασφαλιστικών εισφορών και παράβαση του νόμου περί πνευματικών δικαιωμάτων.
«Μας απορρίπτουν ασυζητητί οι εργοδότες και η κοινωνία…»
Χωρίς δουλειά φθάνουν γρήγορα στην απόγνωση
O 61χρονος Γρηγόρης αποφυλακίστηκε το 2004. Σήμερα εργάζεται σε εξωτερικές δουλειές στον Σύλλογο Συμπαράστασης Κρατουμένων «Ο Ονήσιμος», έναν από τους ελάχιστους χώρους όπου μπορεί να επανενταχθεί ένας αποφυλακισμένος. Πρόκειται στη συντριπτική τους πλειονότητα για άνδρες από 25 ως 50 ετών.
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους αποφυλακισμένους είναι η ανεύρεση εργασίας» λέει ο Γρηγόρης.
«Πλέον οι περισσότερες εταιρείες εκτός από τα επαγγελματικά προσόντα ζητούν και ποινικό μητρώο.
Οταν βλέπουν ότι έχεις κάνει φυλακή σε απορρίπτουν χωρίς άλλη συζήτηση. Και έτσι “ξυπνάς” σε μια κοινωνία που σε απορρίπτει όχι γι΄ αυτό που είσαιαλλά απλώς επειδή είσαι αποφυλακισμένος». Στην αρχή ήταν δύσκολα και για τον Γρηγόρη, οι πόρτες έκλειναν μόλις έδειχνε το αποφυλακιστήριο. «Αισθάνθηκα απόγνωση. Και αυτή την περίοδο που η ανεργία αυξάνεται διαρκώς το να βρεις δουλειά είναι πολύ δύσκολο».
Η συνέχεια για τους περισσότερους είναι προφανής. «Αργά ή γρήγορα το 70%-80% των νεότερων επιστρέφει στη φυλακή. Συνήθως τους έχουν διώξει από τα σπίτια τους ή προέρχονται από “διαλυμένες” οικογένειες. Οχι μόνο δεν βρίσκουν δουλειά πουθενά, αλλά δεν έχουν και κανένα στήριγμα για τη ζωή τους μετά τη φυλακή».
