Η πιο κρίσιμη εβδομάδα από την αρχή της διαπραγμάτευσης του μνημονίου στο τέλος Απριλίου ξεκινά αύριο για την κυβέρνηση και την οικονομία. Σε τρία μόλις εικοσιτετράωρα θα καθοριστούν οι όροι του παιχνιδιού για τη συνέχιση της δημοσιονομικής προσπάθειας τα επόμενα χρόνια, από την επιτυχία της οποίας θα εξαρτηθεί κατά πόσο η χώρα θα οδηγηθεί σε καθεστώς «χρεοκοπίας» ή θα είναι σε θέση να επιστρέψει στις αγορές.
Αύριο ή το αργότερο την Τρίτη θα γίνουν οι αποκαλύψεις της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Εurostat) για τα κρυφά χρέη της περιόδου 2004-2009, δηλαδή της «γαλάζιας» διακυβέρνησης που αγγίζουν κατά πληροφορίες τα 32 δισ. ευρώ(!). Το στοιχείο αυτό αλλάζει άρδην τη βάση του χρέους που προβλεπόταν από την κυβέρνηση και τους δανειστές μας και έφθανε τα 274 δισ. ευρώ στο τέλος του 2009, ήτοι 115% του ΑΕΠ.
Επίσης αλλάζει και τη βάση του ελλείμματος που τον Οκτώβριο είχε υπολογιστεί στο 13,8% του ΑΕΠ από τον υπουργό Οικονομικών κ. Γ. Παπακωνσταντίνου και όλα δείχνουν ότι θα υπερβεί το 15,5% του ΑΕΠ.
Η επίπτωση μεταφέρεται και στην εφετινή χρονιά και σε συνδυασμό με τη σημαντική υστέρηση των φορολογικών εσόδων λόγω της βαθύτερης- από τις προβλέψεις- ύφεσης (4,5% το τρίτο τρίμηνο), το έλλειμμα εκτοξεύεται πάνω από το 9,5% του ΑΕΠ.
Αυτό οδηγεί αναγκαστικά την κυβέρνηση στη λήψη σοβαρών μέτρων τόσο για την αύξηση των φορολογικών εσόδων αλλά κυρίως για τη μείωση των δαπανών που επιβαρύνονται το 2011 δραματικά (κατά 2,7 δισ. ευρώ) μόνο από τους τόκους εξυπηρέτησης του τεράστιου δημοσίου χρέους.
Μετά και την αποκάλυψη των κρυφών οφειλών και την πρόσθετη επιβάρυνση του χρέους με 22 δισ. ευρώ που προβλέπεται ότι θα φθάσει το έλλειμμα του τρέχοντος προϋπολογισμού, το δημόσιο χρέος σε απόλυτα μεγέθη θα ξεπεράσει τα 350 δισ. ευρώ(!) αγγίζοντας το 150% του ΑΕΠ.
Οι ευθύνες της προηγούμενης κυβέρνησης είναι τεράστιες, καθώς όπως έχει αποκαλυφθεί από την έρευνα που έγινε στη Στατιστική Υπηρεσία η ΝΔ χρησιμοποιούσε πολλά «κόλπα» για να δανείζεται το κράτος χωρίς τα δάνεια να εμφανίζονται στο δημόσιο χρέος.
Το πιο χαρακτηριστικό κόλπο είναι το εξής:
Πολλές φορές για να μην αυξηθούν το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το χρέος διάφοροι δημόσιοι φορείς εξωθούνταν σε τραπεζικό δανεισμό με την εγγύηση του Δημοσίου που δεν καταγράφεται ως χρέος, συνήθως με μεγαλύτερο επιτόκιο απ΄ ό,τι εάν δανείζονταν απευθείας το Δημόσιο. Η κυβέρνηση έπαιρνε το δάνειο και στη συνέχεια επιχορηγούσε αυτούς τους φορείς για να καλύψουν ανάγκες τους. Με τον τρόπο αυτό σημαντικές υποχρεώσεις του Δημοσίου παραμένουν διάχυτες στο τραπεζικό σύστημα για μερικά έτη χωρίς να εμφανίζονται στο χρέος.
Είναι προφανές ότι η εξέλιξη αυτή τροφοδοτεί σενάρια περί αδυναμίας της Ελλάδας για εξυπηρέτηση του χρέους. Οπως επισημαίνουν κορυφαίοι παράγοντες του υπουργείου Οικονομικών οι συνθήκες που διαμορφώνονται για τη χώρα μας μέσα στο δυσμενές διεθνές περιβάλλον και στην επίθεση που εκδηλώνεται στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία αλλά τώρα και στην Ιταλία, δεν επιτρέπουν καμία απόκλιση από τους στόχους του μνημονίου, τουλάχιστον μέχρις ότου δημιουργηθεί ο ευρωπαϊκός μηχανισμός βοήθειας για όλες τις χώρες της ευρωζώνης.
Σενάρια για την επόμενη μέρα
Τα θέματα αυτά απασχόλησαν την ευρεία κυβερνητική σύσκεψη που έγινε χθες υπό τον πρωθυπουργό κ. Γ. Παπανδρέου και στην οποία ο υπουργός επί των Οικονομικών έδωσε το νέο στίγμα της οικονομίας, περιέγραψε τις δυσκολίες που υπάρχουν και εισηγήθηκε τα μέτρα του νέου προϋπολογισμού.
Η προσπάθεια για το 2011 που πρέπει να καταβληθεί, τονίζουν οι ίδιες πηγές, είναι πλέον μεγαλύτερη και πιο επίπονη καθώς το έλλειμμα θα πρέπει να υποχωρήσει κατά δύο μονάδες:
Από 9,5% στο 7,6% του ΑΕΠ, δηλαδή να μειωθεί κατά 4,5 δισ. ευρώ. Οποιος όμως στέκεται σε αυτό το νούμερο, επισημαίνουν, χάνει την ουσία καθώς το 2011 οι δαπάνες για τόκους αυξάνονται, ενώ το Δημόσιο θα έχει αυξημένα έξοδα καθώς εφέτος συνταξιοδοτήθηκαν 50.000 δημόσιοι υπάλληλοι και στρατιωτικοί που πανικοβλήθηκαν εν όψει της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης.
Αρα τα έξοδα του Δημοσίου πιέζονται ασφυκτικά και καθώς τα περιθώρια για γενικευμένες αυξήσεις φορολογίας έχουν εξαντληθεί το βάρος των μέτρων θα πέσει στις δαπάνες.
Η κεντρική κατεύθυνση είναι «μικρότερο κράτος» που σύμφωνα με τις εισηγήσεις του υπουργού Οικονομικών θα πρέπει να στηριχθεί στη συγχώνευση και στην κατάργηση δεκάδων φορέων του Δημοσίου που λειτουργούν ως «δορυφόροι» στα υπουργεία, έχουν ανεξέλεγκτους προϋπολογισμούς και κάνουν προσλήψεις εκτός ΑΣΕΠ.
Η πρόταση αυτή τροφοδότησε και τα σενάρια για απολύσεις υπαλλήλων στο Δημόσιο, κάτι που ασφαλώς δεν αφορά τους μόνιμους υπαλλήλους. «Στύψιμο δαπανών περικοπές παντου»
Η προσπάθεια που καταβλήθηκε κατά τη διαδικασία κατάρτισης του νέου προϋπολογισμού είναι το «στύψιμο των δαπανών» και οι «περικοπές παντού», γεγονός που προκάλεσε υπόγειες και εμφανείς αντιδράσεις πολλών υπουργών.
Είναι αξιοσημείωτο ότι τη μεγαλύτερη συνεισφορά στις περικοπές είχε το υπουργείο Αμυνας, καθώς με εισήγηση του κ. Ευ. Βενιζέλου αναδιαρθρώθηκε το πρόγραμμα εξοπλισμών και επιτεύχθηκαν περικοπές της τάξης των 2 δισ. ευρώ, ενώ σημαντικές περικοπές (της τάξης του 1,5 δισ. ευρώ) αναμένονται στον χώρο της Υγείας από τον κ. Α. Λοβέρδο, ο οποίος διατηρεί άριστες σχέσεις με την τρόικα. Βεβαίως, πρέπει να σημειωθεί ότι εφέτος οι δαπάνες για την Υγεία ξέφυγαν από τους στόχους κατά 500 εκατ. ευρώ παρά την τεράστια προσπάθεια που καταβλήθηκε.
Το μέτρο που φαίνεται να αποδίδει καρπούς είναι η ηλεκτρονική συνταγογράφηση των φαρμάκων. Η επιμήκυνση του χρέους
Εφόσον η προσπάθεια με βάση το πλαίσιο του μνημονίου συνεχιστεί, τότε είναι βέβαιο ότι «η Ευρωπαϊκή Ενωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν θα εγκαταλείψουν την Ελλάδα» και πλέον θα είναι βάσιμο το σενάριο επαναδιαπραγμάτευσης των όρων δανεισμού (επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής) του πακέτου των 110 δισ. ευρώ, για την περίοδο μετά το 2013, οπότε και ολοκληρώνεται το τριετές πρόγραμμα.
Το πολιτικό αυτό ζήτημα θα συζητηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς τον Δεκέμβριο, αν όχι νωρίτερα, θα πρέπει να ληφθούν στη Σύνοδο Κορυφής αποφάσεις όχι μόνο για τη στήριξη της Ελλάδας αλλά και της Ιρλανδίας και των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου που πλήττονται από την κρίση.
Οι στόχοι για το 2011
Στον προϋπολογισμό που θα κατατεθεί στη Βουλή στις 18 του μηνός προβλέπεται οι δαπάνες να μην ξεπεράσουν τα 65 δισ. ευρώ. Οι δαπάνες είναι μειωμένες τουλάχιστον κατά 2 δισ. ευρώ, ώστε να καλυφθεί η μαύρη τρύπα στο σκέλος των εσόδων και η μείωση θα προέλθει από νέες περικοπές στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, που θα συρρικνωθεί το 2011 από τα 8,7 δισ. ευρώ που προέβλεπε το προσχέδιο στα 8,2 δισ. ευρώ, τη μείωση των εξοπλιστικών προγραμμάτων, των καταναλωτικών δαπανών των υπουργείων και των επιχορηγήσεων σε ΔΕΚΟ, ΟΤΑ και Ταμεία.
Για το 2011 τα μέτρα που έχουν προϋπολογιστεί βάσει μνημονίου ξεπερνούν τα 9,6 δισ. ευρώ.
η Η ΕΚΘΕΣΗ
Τα 5 κόλπα της ΝΔ
Το 2009 ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ αναθεωρήθηκε σταδιακά από 91% σε 113% του ΑΕΠ, δηλαδή κατά 22 εκατοστιαίες μονάδες, μέσα σε διάστημα 11 μηνών και πλέον μετά τις νέες αποκαλύψεις θα ξεπεράσει το 128% του ΑΕΠ.
Η έκθεση των καθηγητών Γ. Ζαννιά , Γκ. Χαρδούβελη, που επιστράτευσε πέρυσι η κυβέρνηση για να φωτίσει τα σκοτεινά πεδία της Στατιστικής Υπηρεσίας, είναι αποκαλυπτική και άκρως επίκαιρη:
1 Το χρέος είναι μειωμένο από διάφορες «συμφωνίες ανταλλαγής επιτοκίου» ή «συναλλάγματος», δηλαδή τα swaps. Μια από τις «συμφωνίες» αυτές είναι αυτή με την Εθνική Τράπεζα, όπου ουσιαστικά το Δημόσιο «οφείλει» στην Εθνική περίπου 5,5 δισ. ευρώ, τα οποία δεν καταγράφονται στο υπόλοιπο του χρέους.
2 Το χρέος δεν περιλαμβάνει τις «πιστώσεις προμηθευτών». Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εθνικών Λογαριασμών δεν προβλέπει κάτι τέτοιο επειδή οι οφειλές του Δημοσίου πρέπει να εξοφλούνται το αργότερο εντός 60 ημερών. Στην Ελλάδα όμως δεν τηρείται ο κανονισμός για την έγκαιρη εξόφληση, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται χρέη δισεκατομμυρίων τα οποία αργότερα οδηγούν σε αναθεώρηση. Η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή των δημόσιων νοσοκομείων, τα οποία ως τις 30 Σεπτεμβρίου του 2009 χρωστούσαν στους προμηθευτές τους (για την περίοδο από το 2005 ως τον Σεπτέμβριο του 2009) 6,3 δισ. ευρώ. 3 Υπάρχουν επίσης ανεξόφλητες υποχρεώσεις του Δημοσίου ύψους περίπου 6 δισ. ευρώ. Οταν εξοφληθούν ή καταχωριστούν στα επίσημα στοιχεία, τότε το δημόσιο χρέος θα αναθεωρηθεί προς τα άνω. 4 Το υπόλοιπο του χρέους δεν περιλαμβάνει τον δανεισμό διαφόρων δημόσιων φορέων ο οποίος έχει πραγματοποιηθεί με την εγγύηση του Δημοσίου. Το εγγυημένο από το Δημόσιο χρέος έφθασε στο τέλος του 2009 τα 26,2 δισ. ευρώ (ή 10,9% του ΑΕΠ), από 6,2% το 2002. Το 40% περίπου αυτού του χρέους το οφείλει ο ΟΣΕ και δεν είναι σε θέση να το αποπληρώσει.
5 Τα τελευταία 4-5 έτη οι εγγυήσεις που κατέπιπταν καλύπτονταν με νέο δανεισμό (με την εγγύηση του Δημοσίου), με αποτέλεσμα, ενώ αυξανόταν αλματωδώς το υπόλοιπο των εγγυημένων από το Δημόσιο δανείων, οι καταπτώσεις εγγυήσεων να έχουν ουσιαστικά μηδενιστεί.
