Tο περίφημο «κατεντράλ» στον τίτλο μυθιστορήματος του νομπελίστα πλέον Μάριο Βάργκας Λιόσα Conversacion en la catedral δεν είναι «καθεδρικός» ή επί το σεφερικότερο ελλιοτικό «καθεδρικός ναός», όπως εξακολουθούν να το μεταφράζουν ακόμη στα ελληνικά κάποιοι μεταφραστές και δημοσιογράφοι. Είναι η ονομασία ενός μπαρ και μπουρδέλου στη Λίμα του Περού που αποτελεί μια από τις δραματικές γεωγραφίες του Λιόσα. Θα μου πείτε ότι ένα μπαρ είναι επίσης ναός, ναός του αλκοόλ, δηλαδή του οινο-πνεύματος, όπως και ένα μπουρδέλο είναι ναός, ναός του έρωτα, αλλά όταν μεταφράζουμε πρέπει να είμαστε περισσότερο προσεκτικοί. Αυτός ο «καθεδρικός» μού θυμίζει εκείνο το αμίμητο «τα μυστικά της Βικτώριας», σε μια μετάφραση σύγχρονου αγγλικού μυθιστορήματος, όπου τα μυστικά της Βικτώριας δεν είχαν καμιά σχέση με τα απόκρυφα της μυθικής βασίλισσας του 19ου αιώνα, αλλά με τα… απόκρυφα φανερά εσώρουχα της φίρμας Victoria΄s Secret. Ευτυχώς οι μεταφραστές έχουν μάθει πλέον ότι το γαλλικό Ηotel-Dieu δεν είναι… Ξενοδοχείον ο Θεός, αλλά το νοσοκομείο.
Πάντως πρέπει να ομολογήσουμε ότι το επίπεδο των μεταφράσεων έχει ανέβει πολύ στην Ελλάδα και αυτό οφείλεται και στην πληθώρα των ξένων τίτλων που μεταφράζονται, και στην επιμονή των εκδοτών, αλλά και στον επαγγελματισμό των μεταφραστών, αρκετοί από τους οποίους είναι πλέον «επώνυμοι» και κρίνονται.
Επειδή από γλώσσα σε γλώσσα όλο και κάτι μπορεί να ξεφύγει, κυρίως στο επίπεδο των λογοπαιγνίων, της μεταφοράς και των υπαινιγμών πολλοί συγγραφείς εφοδιάζουν τους μεταφραστές τους, ιδιαίτερα σε γλώσσες που δεν γνωρίζουν, με κατάλογο των δύσκολων «λέξεων» και «εκφράσεων». Το κάνει για παράδειγμα ο Ουμπέρτο Εκο, από τους πιο μεταφρασμένους παγκοσμίως σήμερα συγγραφείς. Το καινούργιο μυθιστόρημα του Εκο θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός ο οποίος πήρε πλέον όλα τα δικαιώματα για την Ελλάδα του μπολονέζου συγγραφέα. Ο Εκο, που άρχισε να γράφει μυθιστόρημα σε ηλικία 48 ετών, για να αλλάξει με Το όνομα του ρόδου τα δεδομένα στη μεταμοντέρνα μυθοπλασία (εκατοντάδες τα μυθιστορήματα-σαν-το-όνομα-του-ρόδου από τότε), θεωρεί τον εαυτό του ακόμη νέο συγγραφέα. Αφού άρχισε να γράφει στα 48 του και τώρα είναι 78, είναι ένας νέος συγγραφέας 30 ετών. Γι΄ αυτό στο πολυαναμενόμενο από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του Χάρβαρντ βιβλιαράκι για τα μυστικά της γραφής του και για τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει ο τίτλος θα είναι κάπως σαν «Οι εξομολογήσεις ενός νέου συγγραφέα».
«Το Ιnternet είναι το σκάνδαλο μιας μνήμης χωρίς διύλιση, όπου δεν διακρίνεται το λάθος από την αλήθεια» είπε πρόσφατα σε συνέντευξή του ο Ουμπέρτο Εκο. Και έδωσε ενδιαφέρουσες εξηγήσεις. Η εκπαίδευση, είπε, θα είχε ως κύριο σκοπό να μας μάθει την τέχνη της διύλισης. Δεν είναι πλέον αναγκαίο να μαθαίνουμε ποιο κράτος έχει πρωτεύουσα την Κατμαντού και ποιος ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Γαλλίας μετά τον Καρλομάγνο. Αυτά θα τα βρίσκουμε παντού. Εκείνο που θα έχει σημασία είναι να εξετάζουν οι σπουδαστές δεκαπέντε σάιτ και να διαπιστώνουν ποιο είναι το αξιόπιστο. Και ακόμη να μαθαίνουν τεχνικές συγκρίσεις. Εχουν σημασία οι παρατηρήσεις του Εκο. Αλλά από την άλλη το Ιnternet μάς επαναφέρει στη γραφή και σε έναν παραδοσιακό τρόπο ανάγνωσης με το κατέβασμα της οθόνης, που ξεδιπλώνεται όπως τα παλιά ειλητάρια. Γραφή, ανάγνωση αλλά ταυτόχρονα έλλειμμα αξιοπιστίας, κίνδυνοι παραπλάνησης, διάλυση του χρόνου, αποσπασματικότητα και χάος. Το Ιnternet είναι ο νέος καθεδρικός.
