Τη νέα επίτομη έκδοση του έργου του σοβιετικού νομπελίστα Αλεξάντρ Σολζενίτσιν «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» παρουσίασε προχθές ο ρώσος πρωθυπουργός Βλαντίμιρ Πούτιν. Η πασίγνωστη αυτοβιογραφική λογοτεχνική κατάθεση του Σολζενίτσιν για τα βασανιστήρια και τα εγκλήματα στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας της σταλινικής Ρωσίας ήταν απαγορευμένη στην ΕΣΣΔ ως την εποχή της περεστρόικα.
Το μυθιστόρημα ταυτίζεται με την εισαγωγή στο δυτικό λεξιλόγιο του ρωσικού όρου «γκουλάγκ» και τη γνωριμία με την πραγματικότητα στα σοβιετικά στρατόπεδα εργασίας. Υπολογίζεται ότι συνολικά περισσότεροι από 18 εκατομμύρια άνθρωποι βασανίστηκαν εκεί, ενώ περίπου 4,5 εκατομμύρια κατάδικοι έχασαν τη ζωή τους στα γκουλάγκ που αναπτύχθηκαν σε ολόκληρη την τέως σοβιετική επικράτεια ήδη από τον 17ο αιώνα.
Η νέα επίτομη έκδοση του τρίτομου έργου, την οποία επιμελήθηκε η χήρα του συγγραφέα Ναταλία Σολζενίτσινα, ετοιμάστηκε ειδικά για σχολική χρήση. Το πρώτο τιράζ είναι 10.000 αντίτυπα, τα οποία και θα διατεθούν στα λύκεια. «Τo “Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ” αποτελεί βασικό ανάγνωσμα για τους ρώσους μαθητές» σημείωσε ο Πούτιν κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τη Ναταλία Σολζενίτσινα στη Μόσχα και χαρακτήρισε την έκδοση «σημαντικό γεγονός» με ιδιαίτερη συμβολική σημασία, καθώς η κυκλοφορία της «συνέπεσε με τις παραμονές της Ημέρας Μνήμης για τα θύματα της πολιτικής καταστολής» που γιορτάζεται στη Ρωσία στις 30 Οκτωβρίου.
«Χωρίς τη γνώση αυτών που συνέβησαν εδώ δεν θα μπορούσαμε να εκπροσωπούμε τη χώρα μας και δεν θα μπορούσαμε να σκεφτόμαστε το μέλλον» δήλωσε ο ρώσος πρωθυπουργός μπροστά στις κάμερες, κρατώντας το βιβλίο. Για τον συγγραφέα οι δηλώσεις αυτές αποτελούν μια δικαίωση, έστω και μετά θάνατον. Για τους πολιτικούς παρατηρητές όμως οι δηλώσεις ενός πρώην πράκτορα της Κα Γκε Μπε για έναν αντιφρονούντα συνιστούν απλώς μια προσπάθεια να διασκεδάσει τις εντυπώσεις σύμφωνα με τις οποίες κατά τη διάρκεια της οκτάχρονης προεδρίας του ενθάρρυνε μια πιο θετική αντιμετώπιση του σταλινικού καθεστώτος.
Οκτώ χρόνια στα στρατόπεδα
Καταδικασμένος το 1945 σε καταναγκαστική εργασία επειδή σε προσωπική επιστολή του εκφραζόταν ειρωνικά για τον Ιωσήφ Στάλιν, ο Σολζενίτσιν (στη φωτογραφία) έζησε για μία οκταετία σε αρκετά στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, κυρίως στο ασιατικό τμήμα της χώρας. Οι εμπειρίες του αποτυπώθηκαν αρχικά στο «Μια ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς», που πρωτοδημοσιεύτηκε στην ΕΣΣΔ το 1962, την εποχή της αποσταλινοποίησης, αποτελώντας λογοτεχνικό γεγονός. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα, το «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» δεν είχε την ίδια τύχη. Παρά τη διεθνή αναγνώριση και το Νομπέλ του 1970, ο Σολζενίτσιν βρισκόταν ξανά σε δυσμένεια. Το κείμενο του έργου, σε μικροφίλμ, φυγαδεύτηκε κρυφά από τη χώρα και πρωτοτυπώθηκε σε δυτικά τυπογραφεία κατά το διάστημα 1973-1977. Στη Σοβιετική Ενωση πρωτοκυκλοφόρησε ελεύθερα το 1989.
