Προσκεκλημένος της Ταινιοθήκης της Ελλάδας και της Ισπανικής Πρεσβείας στην Αθήνα στο πλαίσιο της 2ης Εβδομάδας Ισπανικού Κινηματογράφου που πραγματοποιείται από την περασμένη Πέμπτη στην αίθουσα Λαΐς, ο Χοσέ Λουίς Κουέρδα είναι μια φωνή αφοσιωμένη στους αγώνες της Αριστεράς.
Γεννημένος στην Αλμπαθέτε το 1947, ξεκίνησε την καριέρα του στο ΤVΕ το 1969 γυρίζοντας ρεπορτάζ και ντοκυμαντέρ για τις
υπηρεσίες πληροφόρησης. Μεταξύ 1985 και 1987 δίδαξε σκηνοθεσία στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα, ενώ το σκηνοθετικό ντεμπούτο του στη μεγάλη οθόνη έγινε το 1982 με τη μεγάλου μήκους ταινία «Ρares y nones». Το 1987 του απονεμήθηκε τιμητική μνεία στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν για την ταινία «Εl bosque animado» και το 1999 το Γκόγια
καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου και το βραβείο Οndas για τη «Γλώσσα της πεταλούδας», που αναφέρεται στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας και προβλήθηκε χθες και προχθές.
«Ζούμε σε έναν κόσμο όπου η λέξη και η σκέψη, εργαλεία που οφείλουμε στους Ελληνες, είναι πλήρως περιφρονημένες» είπε προχθές κατά την παρουσίαση του προγράμματος. «Με έναν τρόποαυτή την έκπτωση της σκέψης τη βλέπουμε και στην οικονομική κρίση που δημιούργησαν άλλοι αλλά πληρώνουμε εμείς».
– Ποια σημάδια έχει αφήσει ο Εμφύλιος της Ισπανίας;
«Πτώματα διάσπαρτα παντού που, παρά τους νόμους που διευκολύνουν την ανεύρεσή τους, εξακολουθούν να είναι εξαφανισμένα εξαιτίας της αδράνειας των δικαστών και της Δεξιάς, η οποία θέλει να επιβάλει μια λήθη ανεπιθύμητη εκ μέρους των οικογενειών των δολοφονημένων από τους φρανκικούς.
Οσοι δολοφονήθηκαν από ανεξέλεγκτα πυρά του δημοκρατι- κού στρατοπέδου είχαν μεταχείριση ηρώων στη διάρκεια των 40 χρόνων δικτατορίας και βρίσκονται ενταφιασμένοι σε μνημεία και εκκλησίες με ταφόπλακες όπου αναγράφεται το όνομά τους. Τα ψυχολογικά σημάδια, καθώς και τα πολιτικά, είναι πολλά. Η Δεξιά θεωρεί ότι είναι κληρονόμος της εξουσίας βάσει θείας εντολής και όχι εκείνης που προέρχεται από την κάλπη. Οταν η κάλπη είναι υπέρ της Αριστεράς, το γενικό αίσθημα της Δεξιάς είναι ότι η εξουσία έχει υφαρπαχθεί από την Αριστερά».
– Πόσο αφορά τον νέο ισπανό πολίτη η ιστορία του ισπανικού εμφυλίου;
«Εξαρτάται κυρίως από την οικογενειακή διαπαιδαγώγηση. Οταν ο Εμφύλιος ή η δικτατορία δεν αποτελεί θέμα συζητήσεων στην οικογένεια, το ενδιαφέρον εξανεμίζεται. Το μάθημα της σύγχρονης ιστορίας στη μέση εκπαίδευση εκθέτει τα γεγονότα, που οι καθηγητές σχολιάζουν επίσης κατά άνισο τρόπο.
Τέλος, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι τα θέματα αυτά εμφανίζονται προς το τέλος των βιβλίων και συμβαίνει πολύ συχνά το σχολικό έτος να τελειώνει προτού προλάβουν να τα διδάξουν οι καθηγητές».
– Ποιες είναι οι πιο έντονες αναμνήσεις σας από τη δικτατορία;
«Η δίκη του τελευταίου “μακί” που είχε συλληφθεί στην Αλμπαθέτε, την πόλη όπου γεννήθηκα. Η ατιμωρησία των παιδεραστών καθολικών δασκάλων στο σχολείο μου. Η καταστολή των διαδηλώσεων στις οποίες συμμετείχα κατά τη φοιτητική μου ζωή.
Οι εκτελέσεις καθώς ο φρανκισμός έπνεε τα λοίσθια. Η σκανδαλώδης αφοσίωση της Καθο λικής Εκκλησίας στο δικτατορικό καθεστώς».
– Σε τι οφειλόταν η έξαρση εξερεύνησης του παρελθόντος από τον ισπανικό κινηματογράφο μετά την πτώση του Φράνκο το 1975 και τη γενική αμνηστία που ψηφίστηκε το 1977;
«Στο ότι ως τότε είχαμε γνωρίσει αυτή την ιστορική περίοδο μέσα από προπαγανδιστικές ταινίες των νικητών. Πορτρέτα “ηρώων” που έμοιαζαν με βίους αγίων- κάτι εντελώς απωθητικό. Αυτή η υβριστική για τον άνθρωπο μέσης ευφυΐας θεώρηση διαπότισε και το απώτερο ιστορικό παρελθόν.
Ετσι, βασιλιάδες και βασίλισσες, στρατιωτικοί και λαϊκοί “καουδίγιος” παρήλαυναν στις οθόνες επί 40 χρόνια πρωταγωνιστώντας σε απελπιστικές ιστορικές ταινίες».
– Τι προσφέρει στην κοινωνία μιας χώρας η «επιστροφή» του κινηματογράφου σε πολιτικά θέματα του παρελθόντος που πολύς κόσμος δεν θέλει να θυμάται;
«Αναμφίβολα υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους να μη θέλει κάποιος να θυμάται εκείνη την εποχή.
Πολλοί το βρίσκουν πιο ευχάριστο να μιλάει ο κινηματογράφος ή κάποια άλλη τέχνη για τους γονείς ή τους παππούδες τους που διέπραξαν δολοφονίες ή που πλούτισαν στη διάρκεια του πολέμου και του φρανκισμού σαν να ήταν ήρωες. Ξέρω ότι κάθε οπτική γωνία είναι αναπόφευκτα προσωπική.Δεν κάνω ταινίες πάνω σε ιδέες, οι ιδέες απαιτούν διάλογο, αντιπαράθεση, και ο κινηματογράφος αποτελεί ένα σύστημα επικοινωνίας κάπως κατασταλτικό.
Γι΄ αυτό εξάλλου είναι τόσο πρόσφορο για προπαγάνδα και διαφήμιση: η Εκκλησία και ο φασισμός τον χρησιμοποίησαν και σήμερα χρησιμοποιούν την τηλεόραση.
Θέλω να πιστεύω ότι κάνω σινεμά επάνω σε άτομα και σε αυτό που αισθάνονται… Δεν με ενδιαφέρει να πλασάρω δόγματα αλλά να ανοίγω παράθυρα. Μισώ το ψέμα, τις παγίδες, τα κόλπα κάποιων κινηματογραφιστών. Είμαι βέβαιος ότι θα πάνε στην Κόλαση των καλλιτεχνών, όπου θα υποχρεωθούν να γυρίζουν αγόγγυστα στον αιώνα τον άπαντα τον πισινό του διαβόλου σε γκρο πλαν».
«Ποτέ δεν πίστευα ότι η δημοκρατία είναι παράδεισος»
– Η σημερινή ισπανική δημοκρατία είναι αυτή που είχατε ονειρευθεί όταν έπεσε η δικτατορία;
«Ποτέ δεν είχα ψευδαισθήσεις. Ποτέ δεν είχα την εντύπωση ότι θα ήταν παράδεισος. Θεωρώ ότι η δημοκρατία είναι το ελάχιστο θεμέλιο επάνω στο οποίο μπορεί να εκφραστεί η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και να ασκηθεί η απαραίτητη υπευθυνότητα του πολίτη. Το ότι οι δημοκρατικοί μηχανισμοί βρίθουν ανήθικων μεθόδων πλουτισμού μερικών διεφθαρμένων είναι πασιφανές. Οσο ο αδηφάγος καπιταλισμός μέσα στον οποίο σιγοβράζει ο κόσμος συνεχίζει έτσι τα πράγματα θα είναι έτσι. Μπορεί να αλλάξει αυτό; Μπορεί τουλάχιστον να καταγγελθεί. Και μπορεί, πότε πότε, κάποιοι “καρχαρίες” να μπουν στη φυλακή. Επί Φράνκο δεν φυλακίστηκε ούτε ένας».
ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΤΕ
η 2η Εβδομάδα Ισπανικού Κινηματογράφου η Στον κινηματογράφο Λαΐς της Ταινιοθήκης (Ιερά οδός 48 και Μεγάλου Αλεξάνδρου 134-136, Κεραμεικός, τηλ. 210 3612.046), ως τις 13 Οκτωβρίου.
η Στον κινηματογράφο Ολύμπιον- Παύλος Ζάννας της Θεσσαλονίκης (πλ. Αριστοτέλους) από 21 ως 27 Οκτωβρίου.
