O νεαρός συγγραφέας από το Περού, ο οποίος το 1958 στο μπαρ Ελ Χούτε της Μαδρίτης άρχισε να γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα, δεν φανταζόταν ενδεχομένως ότι το βιβλίο του εκείνο, που θα εκδιδόταν πέντε χρόνια αργότερα, θα προξενούσε παγκόσμια αίσθηση και σύντομα ο ίδιος θα θεωρούνταν ένας από τους κορυφαίους πεζογράφους της μεταπολεμικής εποχής. Ο τίτλος του μυθιστορήματος ήταν «Η πόλη και τα σκυλιά» και το όνομα του συγγραφέα Μάριο Βάργκας Λιόσα.
Χθες το μεσημέρι η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία ανακοίνωσε ότι του απονέμει το εφετινό βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας επιβραβεύοντας το ογκώδες και πολυσύνθετο έργο του.
Το όνομα του Λιόσα συζητιόταν επί χρόνια για το Νομπέλ. Και εφέτος υπήρχε στη λίστα των bookmakers, αλλά όχι ανάμεσα στις πρώτες ισχυρές υποψηφιότητες. Η Σουηδική Ακαδημία ωστόσο αρέσκεται στις εκπλήξεις. Ενώ λοιπόν δεν φαινόταν να έχει τις περισσότερες πιθανότητες, το αποτέλεσμα ήταν μια επιβεβαίωση του αυτονόητου: ο Λιόσα μαζί με τον Μάρκες είναι οι δύο κορυφαίοι εν ζωή πεζογράφοι της Λατινικής Αμερικής.
Ο 74χρονος συγγραφέας κατάγεται από μεσοαστική οικογένεια του Περού. Φοίτησε σε καθολικά σχολεία ως τα 14 του, όταν η οικογένειά του τον έστειλε να σπουδάσει στη στρατιωτική ακαδημία της Λίμα. Στις εμπειρίες του στη σχολή, την οποία εγκατέλειψε έναν χρόνο πριν από την αποφοίτησή του, βασίζεται το πρώτο και ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματά του. Στη συνέχεια εργάστηκε ως ερασιτέχνης δημοσιογράφος, σπούδασε λογοτεχνία και νομικά στο Εθνικό Πανεπιστήμιο του San Μarcos, ταξίδεψε στην Ισπανία και στη Γαλλία και μετά την επιτυχία του πρώτου μυθιστορήματός του αφιερώθηκε στο γράψιμο.
Από την Αριστερά στη Δεξιά
Ο Λιόσα υπήρξε αριστερός από τα 15 του χρόνια. Τη δεκαετία του ΄70 ωστόσο κατήγγειλε το καθεστώς της Κούβας. Το 1976 στο Μεξικό γρονθοκόπησε τον παλαιό του φίλο Γκαρσία Μάρκες και αργότερα τον αποκάλεσε «εταίρα του Κάστρο». Οι κακές γλώσσες λένε ότι το περιστατικό δεν οφειλόταν σε πολιτικούς λόγους, αλλά σε προσωπικούς: Οι δύο φίλοι είχαν χρόνια να συναντηθούν. Ο Μάρκες μόλις τον είδε άνοιξε την αγκαλιά του προσφωνώντας τον με το μικρό του όνομα, «Μάριο». Ο Λιόσα του απάντησε: «Πώς τολμάς να μου μιλάς έπειτα από αυτό που έκανες στην Πατρίτσια στη Βαρκελώνη;» (σ.σ.: τη σύζυγο του Λιόσα) και τον φιλοδώρησε με μια γροθιά μαυρίζοντάς του το αριστερό μάτι. Εκτοτε, και επί 30 χρόνια, δεν μίλησαν ξανά μεταξύ τους.
Από εκείνη την εποχή είχε ξεκινήσει η πολιτική μεταστροφή του Λιόσα, η οποία εκφράστηκε με την υποστήριξή του στην οικονομία της αγοράς και στον νεοφιλελευθερισμό. Το 1990 κατέβηκε υποψήφιος για την προεδρία του Περού επικεφαλής κεντροδεξιού σχήματος, αλλά ηττήθηκε. Αυτό σήμανε και το τέλος της ενεργού ανάμειξής του στην πολιτική. Αργότερα έγινε ισπανός πολίτης, εξελέγη μάλιστα μέλος της Ισπανικής Ακαδημίας το 1996. Οι τιμές που του αποδόθηκαν από μεγάλα πολιτιστικά ιδρύματα και πανεπιστήμια είναι αμέτρητες. Η απονομή του Νομπέλ τον βρήκε στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον των ΗΠΑ, όπου εκλήθη να δώσει σειρά διαλέξεων.
Ο Λιόσα δεν είναι μόνο κορυφαίος μυθιστοριογράφος, αλλά και εξαίρετος δοκιμιογράφος. Το έργο του, το οποίο σημαδεύει, μαζί με το αντίστοιχο του Μάρκες, το λεγόμενο «νέο κύμα» («Εl boom») της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας, συνδυάζει, όπως αντίστοιχα και το έργο ενός άλλου μεγάλου συγγραφέα, του μεξικανού ποιητή και πεζογράφου Οκτάβιο Πας, τη μεγάλη δυτικοευρωπαϊκή παράδοση με τη λατινοαμερικανική εμπειρία, δηλαδή την κουλτούρα της περιφέρειας, με άλλα λόγια του υβριδικού κόσμου που γεννήθηκε μετά το τέλος της ισπανικής αποικιοκρατίας στη Λατινική Αμερική.
«Είμαι έκπληκτος, δεν το περίμενα»
Το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας 2010 απονεμήθηκε στον Λιόσα σύμφωνα με το εξής σκεπτικό της Σουηδικής Ακαδημίας: «Για τη χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και για τις αιχμηρές εικόνες της ατομικής αντίστασης, της εξέγερσης και της ήττας». Ο γραμματέας της Ακαδημίας Πίτερ Ενγκλουντ, ο οποίος θεωρεί ότι ο Λιόσα διαθέτει «το θείο δώρο του αφηγητή» , δήλωσε: «Τα βιβλία του, συχνά περίπλοκα στη σύνθεσή τους, παρουσιάζουν διαφορετικές όψεις, διαφορετικές φωνές και διαφορετικές πλευρές του χρόνου». Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες μόλις έμαθε τα νέα είπε απλώς: «Τώρα είμαστε ίσοι».
Πώς δέχθηκε την είδηση ο ίδιος ο συγγραφέας; «Ηταν πολύ πολύ χαρούμενοςκαι βαθιά συγκινημένος» σύμφωνα με τον Ενγκλουντ, που του μετέφερε την είδηση. Ο ίδιος ο Λιόσα μιλώντας στο ισπανικό ραδιόφωνο μετά την απονομή είπε ανάμεσα σε άλλα: «Είμαι έκπληκτος. Δεν το περίμενα. Είχαν περάσει χρόνια από τότε που απλώς αναφέρθηκε το όνομά μου (σ.σ.: για το βραβείο). Φυσικά ήταν η απόλυτη έκπληξη. Μια πολύ ευχάριστηωστόσο έκπληξη» .
Ας προσθέσουμε ότι, μαζί με την «έκπληξη» και την τιμή, το βραβείο συνοδεύεται και από το διόλου ευκαταφρόνητο ποσόν του 1, 5 εκατ. δολαρίων.
