«Αλμπατρος” έλεγε τον Μπελογιάννη ο Ζαχαριάδης. “Οπως το άλμπατρος είναι το πουλί που πετάει μέσα στην καταιγίδα, έτσι κι ο Μπελογιάννης ανοίγει τα φτερά του μέσα σ΄ όλες τις καταιγίδες” έλεγε ο Ζαχαριάδης. Ο Νίκος το θεωρούσε αυτό μεγάλο έπαινο και έτσι το θεώρησα κι εγώ όταν μου το είπε. Επρεπε να περάσω από πολλούς κύκλους της κολάσεως για να δω την ωμή αλήθεια. Ενα τέτοιο πουλί της καταιγίδας χρειαζόταν ο αρχηγός, ένα πουλί που θα ριχνόταν μέσα στην καταιγίδα και θα έπεφτε κεραυνοβολημένο για τη δόξα του κόμματος, που είχε ακολουθήσει τυφλά τον αρχηγό του στα λάθη του για τη δόξα του ίδιου του αρχηγού».
Με τα λόγια αυτά καταλήγει ένα από τα κείμενα της «πολιτικής διαθήκης» που άφησε η Ελλη Παππά, σύντροφος στη ζωή και στον αγώνα μιας ηρωικής μορφής του κομμουνιστικού κινήματος της χώρας, του Νίκου Μπελογιάννη, που εκτελέστηκε στις 30 Μαρτίου 1952 από το μετεμφυλιακό καθεστώς. Τα κείμενα που άφησε η ίδια αρκετά χρόνια πριν από τον θάνατό της (πέθανε τον Οκτώβριο του 2009) στον διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη κ. Αγγ. Δεληβορριά με τον όρο να δημοσιευθούν μετά θάνατον μόλις κυκλοφόρησαν σε βιβλίο που εξέδωσε το Μουσείο υπό τον τίτλο «Μαρτυρίες μιας διαδρομής» (σε επιμέλεια του ιστορικού κ. Τ. Σακελλαρόπουλου). Φωτίζοντας άγνωστες πτυχές της υπόθεσης Μπελογιάννη, όπως και της αλληλένδετης με αυτήν υπόθεσης Πλουμπίδη, η Ελλη Παππά εξαπολύει δριμύ κατηγορώ κατά του τότε πανίσχυρου ηγέτη του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, στον οποίο αποδίδει την (πολιτική) ευθύνη για τη θυσία του Μπελογιάννη. Οπως προκύπτει από τα γραπτά της, η στάση του εκτός Ελλάδος γενικού γραμματέα του κόμματος απέναντι στην ανοιχτή επιστολή του Ν. Πλουμπίδη (επικεφαλής του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ) η οποία δημοσιεύθηκε λίγες ημέρες πριν από την εκτέλεση και στην οποία αναλάμβανε κάθε ευθύνη δηλώνοντας έτοιμος να παραδοθεί προκειμένου να γλιτώσει ο Μπελογιάννης το εκτελεστικό απόσπασμα ήταν η καθοριστική εκείνη κίνηση η οποία επίσπευσε και προσδιόρισε τις εξελίξεις. Ο Ζαχαριάδης είχε χαρακτηρίσει «προδότη» και «χαφιέ» τον Πλουμπίδη και κατασκεύασμα της Ασφάλειας την επιστολή του ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την ολοκλήρωση του μακάβριου έργου που επιτελούσε το μετεμφυλιακό καθεστώς καθώς αφαιρούσε κάθε περιθώριο (νομικό ή πολιτικό) ώστε να διασωθούν ο Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του.
«Τ ο γιατί ο Ζαχαριάδης επέσπευσε την εκτέλεση του Νίκου αφαιρώντας κάθε νομική δυνατότητα αναβολής έκανα χρόνια να το βρω» αναφέρει η Παππά στη «διαθήκη» της και συμπληρώνει: «Δεν θα το έβρισκα ποτέ όσο η σκέψη μου έμενε κολλημένη στη μία πλευρά, του Πλουμπίδη. “Γιατί ο Ζαχαριάδης χτύπησε τον Πλουμπίδη καταγγέλλοντας εσπευσμένα το γράμμα του; ” ήταν το ερώτημα στο οποίο προσπαθούσα να απαντήσω. Ετσι όμως το “Πυρ! ” που ακούσαμε να βγαίνει από το στόμα του Ζαχαριάδη εμφανιζόταν σαν “παρενέργεια”, σαν ένα λάθος που άθελά του διέπραξε ο αρχηγός του κόμματος καθώς βιάστηκε να αποκηρύξει το γράμμα του Πλουμπίδη χωρίς να μετρήσει τις συνέπειες που θα είχε για τη ζωή του Νίκου εκείνη η- επιεικώς “εσπευσμένη”- ενέργειά του».
Κατά την Ελλη Παππά, το «λάθος» αυτό το είχε επισημάνει ο ίδιος ο Μπελογιάννης όταν πια όλα είχαν δρομολογηθεί: «Και να σκέφτεσαι ότι πάμε να πεθάνουμε για ένα λάθος» της είχε πει. «Που σήμαινε: “Λάθος όλα”. Ολα όσα έγιναν από την αποχή (σ.σ.: εννοεί την απόφαση του Ζαχαριάδη να απέχει το ΚΚΕ από τις εκλογές του 1946) κι έπειτα» γράφει η Παππά «με ευθύνη της ηγεσίας και προσωπική ευθύνη του γραμματέα». Και συνεχίζει: «Και τώρα ερχόταν άλλο ένα λάθος που δεν ήταν κατ΄ ανάγκην συνέπεια του αρχικού αλλά συνδεόταν από άλλον δρόμο με το αρχικό: ήταν αναγκαίο για να αποπλύνει το μέγα λάθος, που στάθηκε η αφετηρία σειράς λαθών. Ο Μπελογιάννης έπρεπε να πεθάνει!».
«Σε σπίτι που είχα ραντεβού πήγε η Ασφάλεια»
Ε νας από τους κρίσιμους κρίκους στην υπόθεση Μπελογιάννη ήταν το θέμα της σύλληψής του. Στην Ελλάδα έφτασε παράνομα από το εξωτερικό τον Ιούνιο του 1950 με αποστολή την ανασυγκρότηση των διαβρωμένων από την Ασφάλεια κομματικών οργανώσεων. Ηρθε σε επαφή με τον Πλουμπίδη, ενώ γνώρισε και την Ελλη Παππά (Ιωαννίδου, τότε). Ο Μπελογιάννης συνελήφθη στις 20 Δεκεμβρίου 1950, ενώ λίγες ημέρες αργότερα συνελήφθη και η σύντροφός του. Πιάστηκαν στο ίδιο σπίτι, του Τάκη Καλοφωλιά, στον οποίο κάποιοι έχουν αποδώσει την ευθύνη για τις συλλήψεις. Η Ελλη Παππά ωστόσο αποκαθιστά τα πράγματα, λέγοντας ότι «εμείς ποτέ δεν είπαμε πως ο Καλοφωλιάς ήταν χαφιές, ούτε ότι “πρόδωσε τα πάντα”».
Και αυτό παρ΄ ότι ο Πλουμπίδης «τον χαρακτήριζε “χαφιέ”, προφανώς με βάση ότι στο δικό του σπίτι, στο σπιτάκι της οδού Πλαπούτα, είχαμε συλληφθεί και ο Νίκος κι εγώ». Αποκαλεί μάλιστα «μεγάλη ατυχία» τη σύλληψη του Μπελογιάννη «γιατί έγινε τυχαία – και αυτό συσκότισε τα πράγματα κι εμπόδισε να καταλάβουμε τι πραγματικά συνέβαινε εκείνο τον καιρό στο κόμμα» . Τις συνθήκες της σύλληψής του τις είχε περιγράψει ο ίδιος ο Μπελογιάννης σε σημείωμα που κατάφερε να της δώσει όταν πια στην απομόνωση κατόρθωσαν να επικοινωνούν χρησιμοποιώντας κομμάτια από ακάθαρτες εφημερίδες, τις οποίες έπλεναν και έγραφαν σε αυτές είτε με μια μύτη μολυβιού που είχε τον πρώτο καιρό ο Μπελογιάννης είτε με τα καμένα σπίρτα της Παππά. «Σε σπίτι όπου είχα ραντεβού είχε πάει η Ασφάλεια. Η κοπέλα του σπιτιού κατάφερε να βρίσκεται έξω από την πόρτα την ώρα που θα πήγαινα, μου έκανε νόημα από μακριά κι έτσι γλίτωσα. Εφυγα, πήρα ένα ταξί, κατέβαινα τη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Καθώς πλησιάζαμε στο σπίτι του Καλοφωλιά, σκέφτηκα αυτό που μου είχε ζητήσει απ΄ έξω ο σύντροφος που σου έλεγα προχτές (ο Ζαχαριάδης), να πάω να βρω τη μητέρα του. Στην αρχή είχα σκεφτεί να πάμε μαζί, θα ήταν ευκαιρία και για έναν ωραίο περίπατο. Μα ύστερα είπα πως θα ήταν αντισυνωμοτικό και σκέφτηκα να στείλω τον Καλοφωλιά. Οταν φτάναμε στην Πλαπούτα, σαν τον διάβολο άφησα το ταξί και πήγα στο σπίτι του. Βρέθηκα μπροστά στην Ασφάλεια». Η Παππά επισημαίνει ότι «αυτό ήταν το τυχαίο». «Δεν είχε ραντεβού ο Νίκος με τον Καλοφωλιά, γι΄ αυτό και ήξερε πως δεν θα υπήρχε το σημάδι πως το σπίτι ήταν εντάξει. Μπήκε». Λίγες ημέρες αργότερα στο ίδιο σπίτι πήγε και η Ελλη Παππά μετά από συνεννόηση με τον Πλουμπίδη δίχως να γνωρίζει κανείς για τις συλλήψεις. Η ίδια είχε γράψει παλαιότερα ότι το σημάδι στην πόρτα του σπιτιού (ένας σπάγκος που κρεμόταν από την κλειδαριά) ήταν στη θέση του κι έτσι ο Μπελογιάννης αλλά και η ίδια μπήκαν ανυποψίαστοι ενώ τους περίμεναν οι ασφαλίτες. Οπως εξηγεί, το σημάδι αυτό ήταν παλιό. «Παρασύρθηκα από το παλιό σημάδι, τράβηξα τον σπάγκο και μπήκα» γράφει.
«Αποκαλυπτήρια πρακτόρων»
Ειδικές αναφορές σε πρόσωπα τα οποία διαδραμάτιζαν καίριο ρόλο εκείνη την ταραγμένη εποχή περιέχει η «διαθήκη», η οποία μεταξύ των άλλων ξεχωρίζει τον Ν. Βαβούδη, ο οποίος ήταν υπεύθυνος των παράνομων ασυρμάτων του ΚΚΕ και αυτοκτόνησε στην κρύπτη του στην Καλλιθέα όταν εντοπίστηκε από την Ασφάλεια και ενώ ο Μπελογιάννης βρισκόταν στη φυλακή. Μάλιστα η ανακάλυψη των ασυρμάτων οδήγησε στη μετατροπή της κατηγορίας του Μπελογιάννη από παράνομη κομμουνιστική δραστηριότητα σε κατασκοπεία εις βάρος της Ελλάδος και ως εκ τούτου άνοιξε ο δρόμος για το εκτελεστικό απόσπασμα. Η Ελλη Παππά θεωρεί ότι ο Βαβούδης ήταν «χαφιές» και του αποδίδει σκευωρία εναντίον του Πλουμπίδη. «Ο Βαβούδης ήξερε καλά ποια χορδή χτυπούσε. Ο Ζαχαριάδης ζούσε με το άγχος ότι η οργάνωση της Αθήνας ήθελε να ανεξαρτητοποιηθεί από την ηγεσία έξω, επομένως μια καταγγελία ότι ο Νίκος (Πλουμπίδης) είχε “τάσεις ανεξαρτησίας” τον κατέτασσε αυτόματα στους εχθρούς του Ζαχαριάδη» γράφει αναφορικά με σήματα που έστελνε ο Βαβούδης προς την κομματική ηγεσία στο εξωτερικό και τα οποία αποκαλύφθηκαν μετά την εξάρθρωση του μηχανισμού των ασυρμάτων «Σκοτεινή η περίπτωση Ακριτίδη»
Ενα ακόμη στέλεχος της ΚΕ του ΚΚΕ είχε εισέλθει στην Ελλάδα παράνομα λίγους μήνες μετά τον Μπελογιάννη με την ίδια αποστολή. Ηταν ο Νίκος Ακριτίδης. Η Ελλη Παππά υπαινίσσεται στη «διαθήκη» της ότι ο ρόλος του ήταν ύποπτος. Την άποψη αυτή είχε εκφράσει από τότε προς την ηγεσία του κόμματος, η οποία είχε ερευνήσει την υπόθεση και είχε καταλήξει ότι δεν ευσταθούν οι κατηγορίες της. Η ίδια ωστόσο αναφέρει ότι «η περίπτωση του Ακριτίδη ήταν- και έμεινε- από τις πιο σκοτεινές εκείνης της σκοτεινής εποχής». Και καταγράφει το εξής περιστατικό: «Ενα βράδυ, λίγες ημέρες μετά τη σύλληψή μας, ήρθε ο Κροντήρης (της Ασφάλειας) στο κελί μου. “Εχεις χαιρετισμούς από τον Νίκο” μού είπε περιχαρής. Η πρώτη μου σκέψη ήταν πως θα είχε μιλήσει ο Σταθμός έξω (της Ελεύθερης Ελλάδας) για μας. “Από ποιον Νίκο; Τον Ζαχαριάδη; ” τον ρώτησα αθώα. “Όχι. Από τον Ακριτίδη. Τον πιάσαμε κι αυτόν. Εδώ τον έχουμε”». Μπελογιάννης και Ακριτίδης είχαν κανονίσει συνάντηση τις παραμονές των Χριστουγέννων, αλλά λίγες ημέρες νωρίτερα ο πρώτος είχε συλληφθεί. Ετσι θεωρήθηκε ότι, αν ο Ακριτίδης είχε πάει στο σημείο του παράνομου ραντεβού, μπορεί και να είχε συλληφθεί. Οπως αναφέρει η Παππά, «περιμέναμε να τον δούμε στην απομόνωση», κάτι όμως που δεν συνέβη ποτέ. Οταν με κάποια ευκαιρία ρώτησε τον Κροντήρη «τι κάνει ο Ακριτίδης;», εκείνος έκανε τον ανήξερο, διαψεύδοντας τον αρχικό ισχυρισμό του ότι τον είχαν συλλάβει, κάτι που, κατά την ίδια, «επιβεβαίωνε τις υποψίες μας».
