Η δισφαινόλη Α αποτελεί ένα χημικό το οποίο χρησιμοποιείται ευρέως στην κατασκευή πλαστικών και ρητινών- είναι χαρακτηριστικό ότι παράγονται περισσότεροι από 2,2 εκατομμύρια τόνοι της ουσίας ετησίως. Είναι γνωστή η χρήση της ΒΡΑ στα πολυκαρβονικά πλαστικά (είδος σκληρού, διαφανούς πλαστικού με μεγάλη αντοχή) τα οποία χρησιμοποιούνται σε πλήθος αντικειμένων καθημερινής χρήσης: CD, DVD, ηλεκτρονικός εξοπλισμός, όπως ξυπνητήρια και ηλεκτρονικοί υπολογιστές, αθλητικός εξοπλισμός, όπως παπούτσια και ακόντια, εξοπλισμός αυτοκινήτων, όπως φώτα και προφυλακτήρες, πλαστικά δοχεία και πλαστικά μπουκάλια ποτών, μπιμπερό, πιάτα, κούπες, ποτήρια, πλαστικά κουτάλια και κονσέρβες. Πλήθος μεγάλων εταιρειών χρησιμοποιούν την ουσία στα προϊόντα τους. Χωρίς αυτό το προστατευτικό περίβλημα (τις ρητίνες που «ντύνουν» το εσωτερικό των κονσερβών και περιέχουν ΒΡΑ) τα τρόφιμα θα χαλούσαν πολύ πιο εύκολα, ενώ οι κονσέρβες θα «εκρήγνυντο» στα ράφια των σουπερμάρκετ ως αποτέλεσμα της μακρόχρονης επαφής του περιεχομένου τους με το μέταλλο.
Σύνδεση με σοβαρές ασθένειες
Η δισφαινόλη Α αποτελεί λοιπόν «σύντροφο» της καθημερινότητάς μας. Ωστόσο γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1990 επιστήμονες άρχισαν να βλέπουν ότι αυτός ο «σύντροφος» μάλλον θέλει το κακό μας… Τότε εκφράστηκαν οι πρώτες ανησυχίες σχετικά με μετανάστευση της ουσίας από τις συσκευασίες στα τρόφιμα, η οποία κανείς δεν γνώριζε τι θα μπορούσε να συνεπάγεται για τον ανθρώπινο οργανισμό. Η ανησυχία οδήγησε στη διεξαγωγή μελετών σε πειραματόζωα (κυρίως σε ποντίκια και αρουραίους). Αρκετές από αυτές τις μελέτες συνέδεσαν την ΒΡΑ με πλήθος σοβαρών προβλημάτων, όπως ο καρκίνος του μαστού, του προστάτη, των όρχεων, του θυρεοειδούς, οι καρδιοπάθειες, η παχυσαρκία, οι ηπατικές βλάβες, οι νευρολογικές διαταραχές. Είναι χαρακτηριστικό ότι ίχνη της ουσίας εντοπίστηκαν ακόμη και στο μητρικό γάλα, στο αίμα εγκύων γυναικών, αλλά και στο ομφαλοπλακουντιακό αίμα! Την ίδια στιγμή πάντως μελέτες που διεξήγαγε η βιομηχανία τροφίμων «αθώωναν» πάντα τη δισφαινόλη Α. Οι έρευνες έδειξαν ότι η ουσία ΒΡΑ δεν είναι βιοσυσσωρεύσιμη, δεν συσσωρεύεται δηλαδή στον οργανισμό, αλλά αποβάλλεται με τα ούρα εντός 24ωρου. Ωστόσο σύμφωνα με τους επιστήμονες ανήκει στην κατηγορία των ενδοκρινικών διαταρακτών, ουσιών δηλαδή που μιμούνται τη δράση των ορμονών, και κυρίως των οιστρογόνων, με αποτέλεσμα να διαταράσσουν την ορμονική ισορροπία του οργανισμού. Εδώ και αρκετά χρόνια οι ειδικοί έχουν ανακαλύψει ότι η ουσία δρα σε επιγενετικό επίπεδο- αυτό σημαίνει ότι παρεμβαίνει στην έκφραση των γονιδίων, όχι όμως και στην αλληλουχία του γενετικού κώδικα.
Ανησυχία και ευρωπαϊκή απραξία
Παρά τις διαβεβαιώσεις της βιομηχανίας σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων, οι φόβοι έφθασαν και ως τις αρμόδιες υπηρεσίες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, οι οποίες άρχισαν να εξετάζουν το ζήτημα της δισφαινόλης Α. Στη δική μας ήπειρο ύστερα από αξιολόγηση, η αρμόδια Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για την Ασφάλεια των Τροφίμων (ΕFSΑ) έθεσε το 2007 ανώτατο ανεκτό όριο πρόσληψης της ουσίας τα 50 μg/kg (μικρογραμμάρια/κιλό) σωματικού βάρους. Στην ανακοίνωση μάλιστα της ΕFSΑ αναφερόταν τότε πως σε ό,τι αφορά την ιδιαίτερα ευπαθή ομάδα του πληθυσμού που είναι τα βρέφη αυτό το όριο είναι πολύ δύσκολο να ξεπεραστεί. «Ενα βρέφος τριών μηνών με βάρος περίπου έξι κιλά χρειάζεται να καταναλώνει τουλάχιστον τετραπλάσιες ποσότητος γάλακτος με μπιμπερό σε σύγκριση με το φυσιολογικό προκειμένου να αγγίξει το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο πρόσληψης της ουσίας».
Το όριο αυτό συνεχίζει να ισχύει και σήμερα, τουλάχιστον ώσπου να ολοκληρωθεί νέα αξιολόγηση της Υπηρεσίας που γίνεται κατά παραγγελία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η εξαγωγή των αποτελεσμάτων αυτής της αξιολόγησης μοιάζει πάντως το τελευταίο διάστημα με… άπιαστο όνειρο (θερινής νυκτός και όχι μόνο). Αρχικώς οι ειδικοί της ΕFSΑ είχαν ανακοινώσει ότι θα δημοσίευαν την επίσημη γνώμη τους σχετικά με την ουσία τον περασμένο Μάιο. Στη συνέχεια μετέθεσαν την ημερομηνία για τα μέσα Ιουλίου. Και πριν από λίγες ημέρες τής έδωσαν καινούργια μετάθεση για το φθινόπωρο (μέχρι νεωτέρας μάλλον…). Σύμφωνα με την τελευταία ανακοίνωση της Υπηρεσίας, η οποία φέρει ημερομηνία 9 Ιουλίου 2010, η «σάρωση» περισσότερων από 800 μελετών σχετικά με τη ΒΡΑ είναι χρονοβόρα, με αποτέλεσμα τα όποια συμπεράσματα να μας… δίνουν ραντεβού για τον ερχόμενο Σεπτέμβριο (και βλέπουμε). Πρέπει πάντως να αναφέρουμε ότι ακόμη και αυτή η συνεχής αναβολή έγινε δεκτή με… ανακούφιση από κάποιους ειδικούς, οι οποίοι τόνισαν ότι ελπίζουν πως η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία θα αναλύσει πολλές μελέτες με σωστό σχεδιασμό και δεν θα στηριχθεί μόνο σε «βολικές» για τη βιομηχανία έρευνες. Σε (μακρά) αναμονή των επίσημων αποφάσεων, πρόσφατα 60 επιστήμονες, με τη στήριξη περιβαλλοντικών οργανώσεων και ομάδων για την προάσπιση της υγείας από ολόκληρο τον κόσμο, ζήτησαν από την Ευρώπη να θέσει σοβαρούς περιορισμούς στη χρήση της ουσίας. Συγκεκριμένα οι επιστήμονες, μεταξύ των οποίων ήταν δύο πρωτοπόροι στη μελέτη της ΒΡΑ, ο καθηγητής Φρέντερικ βομ Σαλ από το Πανεπιστήμιο Μισούρι-Κολούμπια και η δρ Αννα Σότο από την Ιατρική Σχο λή του Πανεπιστημίου Ταφτς στο Σικάγο, επεσήμαναν με επιστολή τους προς την ΕFSΑ ότι υπάρχουν εκατοντάδες δημοσιευμένες μελέτες που ενοχοποιούν την ουσία για πλήθος σοβαρών προβλημάτων υγείας, όπως είναι οι καρδιοπάθειες, ο διαβήτης και ο καρκίνος, ειδικά σε εγκύους και βρέφη. Η απάντηση σε αυτή την επιστολή βέβαια είναι στα…προσεχώς, όπως και η επίσημη γνώμη της Υπηρεσίας. Μπαράζ απαγορεύσεων
Μπορεί σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο μια ρητή απόφαση σχετικά με τη χρήση της ουσίας να καθυστερεί, ωστόσο υπάρχουν περιοχές του πλανήτη, ακόμη και εντός του εδάφους της Γηραιάς Ηπείρου, που έχουν λάβει συγκεκριμένα μέτρα απαγόρευσής της. Τον περασμένο Μάρτιο η Δανία επέβαλε παροδική απαγόρευση της ΒΡΑ σε όλα τα υλικά συσκευασίας τροφίμων που προορίζονται για παιδιά ηλικίας 0-3 ετών. Το προληπτικό αυτό μέτρο ελήφθη έπειτα από τις ανησυχίες που εξέφρασαν επιστήμονες της Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων στη χώρα σχετικά με το ότι η ουσία θα μπορούσε να επιδράσει αρνητικά στην ικανότητα μάθησης των μικρών παιδιών. Τα συμπεράσματα εξήχθησαν ύστερα από μελέτες σε νεογέννητους αρουραίους. Η απαγόρευση ετέθη μάλιστα σε ισχύ την 1η Ιουλίου και σύμφωνα με αυτήν είναι πλέον παράνομο στη Δανία να πωλούνται μπιμπερό, κούπες και συσκευασίες παιδικών τροφών που περιέχουν ΒΡΑ. Σε κάθε περίπτωση οι Αρχές της Δανίας τόνισαν ότι απαιτούνται περισσότερες και ενδελεχέστερες μελέτες σχετικά με την επίδραση της ουσίας στον οργανισμό.
Παρόμοια μέτρα υιοθέτησε και η Γαλλία στα τέλη του περασμένου Μαΐου: το Κοινοβούλιο ενέκρινε απαγόρευση σχετικά με την κατασκευή, εισαγωγή, εξαγωγή και πώληση μπιμπερό που περιέχουν δισφαινόλη Α. Αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Σουηδία και η Γερμανία, κινούνται προς την κατεύθυνση λήψης μέτρων για τη χρήση της ουσίας, ακόμη και μεμονωμένα αν δεν υπάρξει κεντρική ευρωπαϊκή υιοθέτηση μέτρων. Πάντως στην τελευταία ανακοίνωση της ΕFSΑ που εξεδόθη προ ημερών γίνεται λόγος για τα ερευνητικά στοιχεία στα οποία βασίστηκε η απόφαση περιορισμού χρήσης της ΒΡΑ στη Δανία. Τονίζεται ότι η μελέτη δεν προσφέρει αποδείξεις σχετικά με το ότι η ΒΡΑ επιδρά στην ικανότητα μάθησης.
Εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων, ο Καναδάς ήταν η πρώτη χώρα που αποφάσισε «εξοστρακισμό» της ουσίας, τουλάχιστον από τα μπιμπερό. Ωστόσο η αρμόδια καναδική αρχή (Ηealth Canada) ανέφερε πρόσφατα ότι τα επίπεδα της ουσίας που περιέχονται σε συσκευασμένες τροφές δεν αποτελούν ζήτημα για τη δημόσια υγεία. Σε ό,τι αφορά τις ΗΠΑ, πέντε Πολιτείες (Κονέκτικατ, Μινεσότα, Μέριλαντ, Γουισκόνσιν και Ουάσιγκτον) έχουν απαγορεύσει τη χρήση της ουσίας στα μπιμπερό, ενώ μέτρα περιορισμού της έχουν επίσης λάβει τέσσερις κομητείες στη Νέα Υόρκη, καθώς και η πόλη του Σικάγου. Δώ δεκα ακόμη αμερικανικές Πολιτείες, μεταξύ των οποίων η Καλιφόρνια, διερευνούν την επιβολή μέτρων σχετικά με την ΒΡΑ.
Από την πλευρά της η αρμόδια αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDΑ) υποστήριζε επί έτη ότι η ουσία είναι ασφαλής. Ωσπου ξαφνικά, τον περασμένο Ιανουάριο, για πρώτη φορά έκανε λόγο σχετικά με «μια κάποια ανησυχία» σε ό,τι αφορά τη δισφαινόλη Α. Οι υπεύθυνοι της Υπηρεσίας ανακοίνωσαν ότι θα χρηματοδοτήσουν με ομοσπονδιακά κονδύλια της τάξεως των 30 εκατ. δολαρίων μελέτες σχετικά με την επίδραση του χημικού στον ανθρώπινο οργανισμό. Η έκθεση που θα αφορά αυτές τις μελέτες, οι οποίες διεξάγονται σε συνεργασία με τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, αναμένεται να δοθεί στη δημοσιότητα στο τέλος του 2011. Τα αποτελέσματα που θα εξαγάγουν οι αρμόδιες αρχές των ΗΠΑ αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον δεδομένου ότι στη συγκεκριμένη χώρα βρίσκονται οι μεγαλύτερες εταιρείες-παραγωγοί ΒΡΑ στον κόσμο…
Προτιμά τα… λιπαρά
Οπως σημειώνει μιλώντας στο «Βήμα» ο επίκουρος καθηγητής στο Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ν. Θωμαϊδης , ο οποίος έχει ασχοληθεί επί μακρόν με τη δισφαινόλη Α, η ουσία μπορεί να έχει λάβει μεγάλη (αρνητική) δημοσιότητα σε ό,τι αφορά τη χρήση της στα μπιμπερό, ωστόσο βρίσκεται σχεδόν παντού μέσα στον… πλαστικό μικρόκοσμο της καθημερινότητάς μας. Σταδιακά η έκφραση φόβων για τους κινδύνους που μπορεί να εγκυμονεί η μετανάστευσή της από τα πλαστικά δοχεία και τις συσκευασίες τροφίμων στον ανθρώπινο οργανισμό οδήγησε σε έρευνες που έκαναν τους ειδικούς να γνωρίσουν καλύτερα τις… προτιμήσεις της ουσίας, λέει ο καθηγητής. «Διαπιστώθηκε λοιπόν ότι υπάρχει μεγαλύτερη μετανάστευση της ΒΡΑ στα λιπαρά τρόφιμα και μικρότερη στα υδατικά. Και αυτό διότι η ουσία είναι λιπόφιλη ενώ παράλληλα μεταναστεύει σημαντικά και σε αλκοολούχα ποτά».
Μελέτες που διεξήγαγαν οι ειδικοί του Εργαστηρίου Αναλυτικής Χημείας σε συνεργασία με συναδέλφους τους από το Γενικό Χημείο του Κράτους έδειξαν ότι η δισφαινόλη Α μεταναστεύει στα τρόφιμα σε υψηλές θερμοκρασίες, άνω των 90 βαθμών Κελσίου. Για τον λόγο αυτόν προκαλείται και ιδιαίτερη ανησυχία σχετικά με τα μπιμπερό, τα οποία, εκτός του ότι προορίζονται για μια πολύ ευαίσθητη ομάδα του πληθυσμού, εκτίθενται σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες με την εισαγωγή βραστού νερού προκειμένου να παρασκευαστεί το βρεφικό γάλα. «Σύμφωνα με τα στοιχεία μας,μπορεί να γίνει μια μικρή μετανάστευση της ουσίας στο γάλα κυρίως στην αρχή χρήσης του μπιμπερό. Αρχικά πιστευόταν ότι η επαναλαμβανόμενη χρήση του μπιμπερό,το πλύσιμο και το τρίψιμό του ενισχύουν τη μετανάστευση, ωστόσο διαπιστώσαμε ότι δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο» επισημαίνει ο κ. Θωμαΐδης.
Κάτω από τα όρια αλλά…
Συγκεκριμένα μελέτη των ελλήνων ειδικών του Εργαστηρίου Αναλυτικής Χημείας και του Εργαστηρίου Υλικών και Αντικειμένων σε Επαφή με Τρόφιμα του Γενικού Χημείου του Κράτους, η οποία δημοσιεύθηκε το 2008 στο επιστημονικό περιοδικό «Food Αdditives and Contaminants» και περιελάμβανε ανάλυση σε 31 πολυκαρβονικά μπιμπερό, έδειξε ότι σε όλα τα δείγματα η μετανάστευση της ουσίας ήταν της τάξεως των 2,4-14,3 μg/kg όταν οι ερευνητές έριχναν βραστό νερό στο μπιμπερό και στη συνέχεια το άφηναν σε θερμοκρασία δωματίου επί 45 λεπτά. Με βάση τα στοιχεία εξήχθη το συμπέρασμα ότι η έκθεση των βρεφών στην ουσία μέσω της χρήσης του μπιμπερό είναι της τάξεως των 0,2-2,2 μg/kg την ημέρα, πολύ χαμηλότερη δηλαδή από το ανώτατο όριο των 50 μg/kg που έχει θέσει η ΕFSΑ.
Σε ό,τι αφορά τα λιπαρά τρόφιμα τα οποία έχει αποδειχθεί πως «λατρεύει» η ΒΡΑ, η μετανάστευση της ουσίας σε αυτά εξαρτάται από την εκάστοτε συσκευασία, σύμφωνα με τον κ. Θωμαΐδη. «Σε κάθε περίπτωση δεν προκύπτει από τη βιβλιογραφία σοβαρό πρόβλημα. Οι συγκεντρώσεις είναι κάτω από το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο της ΕFSΑ». Μάλιστα αδημοσίευτα ακόμη στοιχεία της ομάδας του Εργαστηρίου Αναλυτικής Χημείας, τα οποία αφορούσαν ανάλυση πολλών και διαφορετικών κονσερβοποιημένων τροφίμων της ελληνικής αγοράς, δεν έδειξαν σημαντική επιβάρυνση με ΒΡΑ. Ο επιστήμονας αναφέρει ότι επρόκειτο για πολλά είδη τροφίμων σε κονσέρβα, όπως μανιτάρια, σάλτσα ντομάτας, τόνος, ανανάς, ροδάκινα, διαφορετικά κρέατα κ.ά. Οι ερευνητές χώρισαν τα τρόφιμα σε τρεις κατηγορίες: υδατικά, όπως τα μανιτάρια που βρίσκονται σε αλατόνερο, τρόφιμα που βρίσκονται μέσα σε σιρόπι και λιπαρά τρόφιμα, όπως το κονσερβοποιημένο κρέας που βρίσκεται μέσα σε λάδι. «Στα λιπαρά τρόφιμα παρατηρήθηκε μεγαλύτερη μετανάστευση ΒΡΑ,ωστόσο οι περιεκτικότητες δεν ήταν ανησυχητικές με δεδομένη τη μικρή κατανάλωση κονσερβών».
Μπορούμε όμως στην πραγματικότητα να κάνουμε λόγο για σημαντική ή ασήμαντη μετανάστευση του χημικού στα τρόφιμα και κατ΄ επέκταση στον άνθρωπο; Μπορούμε να μιλάμε με ασφάλεια για όρια έκθεσης στην ουσία; Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε ότι τα όρια ασφαλείας των χημικών ουσιών όπως η δισφαινόλη Α ορίζονται με βάση τοξικολογικά πειράματα που διεξάγονται σε ζώα τα οποία μάλιστα εκτίθενται σε ιδιαίτερα υψηλές δόσεις της εκάστοτε ουσίας. Με βάση αυτά τα στοιχεία εξάγεται και η πιθανή επίδραση στον άνθρωπο. Ωστόσο δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που αναφέρουν ότι αυτός ο τρόπος καθορισμού των ορίων ίσως δίνει λανθασμένα συμπεράσματα με δεδομένο ότι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες στους οποίους ανήκει η ΒΡΑ μπορούν να επιφέρουν ορμονικό «χάος» στον οργανισμό ακόμη και σε πολύ μικρές ποσότητες έκθεσης σε αυτούς.
Ετσι στοιχεία ελέγχων του Γενικού Χημείου του Κράτους, σύμφωνα με τα οποία τα ποσοστά πλαστικών με ποσότητες δισφαινόλης Α άνω των επιτρεπόμενων ορίων στη χώρα μας είναι πάρα πολύ μικρά (αφορούν μάλιστα κυρίως κάποια είδη που εισάγονται από τη Κίνα), δεν ξέρουμε πόσο καθησυχαστικά είναι τελικώς στην πραγματικότητα. Το ίδιο συμβαίνει και όταν τα αποτελέσματα εξετάσεων των ειδικών του Γενικού Χημείου του Κράτους σε πολυκαρβονικά μπιμπερό της ελληνικής αγοράς δείχνουν ύπαρξη μηδαμινών ποσοτήτων της ουσίας.
Ο κ. Θωμαΐδης εξηγεί ότι όλοι αυτοί οι φόβοι έχουν προκαλέσει διχογνωμία στην επιστημονική κοινότητα, η οποία καλά κρατεί και σήμερα. «Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν πως όταν μιλάμε για ένα χημικό το οποίο μπορεί να επιβαρύνει τον οργανισμό,τότε δεν πρέπει να είμαστε ελαστικοί επιτρέποντας την έκθεση του ανθρώπου σε αυτό. Αλλοι λένε ότι δεν αποδεικνύεται κίνδυνος για τον άνθρωπο από τόσο χαμηλές ποσότητες έκθεσης στην ουσία».
SΟS για τα μπιμπερό
Κατά την άποψη του έλληνα ειδικού πάντως, το κύριο ζήτημα σχετικά με τη δισφαινόλη Α έχει τον τίτλο των πολυκαρβονικών μπιμπερό. «Τα μπιμπερό προορίζονται για μια ομάδα άκρως ευπαθή,τα βρέφη,τα οποία, αν έχουμε τη δυνατότητα, πρέπει να τα απαλλάξουμε από την έστω και πιθανή έκθεση σε ένα χημικό, το οποίο μάλιστα διχάζει την επιστημονική κοινότητα. Σε ό,τι αφορά τους ενηλίκους, με δεδομένο ότι δεν καταναλώνουν συνέχεια κονσέρβες, δεν θεωρώ πως υφίσταται ιδιαίτερο θέμα,χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι αν βρεθούν καινούργιες,λιγότερο αμφισβητούμενες εναλλακτικές δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν».
Εμείς το μόνο που μπορούμε να κάνουμε περιμένοντας τις αποφάσεις είναι να ελπίζουμε ότι οι αρμόδιοι που θα αποφασίσουν τα νέα μέτρα θα φροντίσουν περισσότερο για την τύχη των καταναλωτών παρά για… εκείνη της χημικής ουσίας (και… όσων την παράγουν). Ραντεβού το φθινόπωρο για τη συνέχεια του σίριαλ της δισφαινόλης Α (αν δεν αναβληθεί και αυτό).
ΔΡΙΜΥ ΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ «ΚΑΤΗΓΟΡΩ»
Μελέτη ειδικών της Ιατρικής Σχολής Πενίνσουλα που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Ιανουάριο στην επιστημονική δικτυακή επιθεώρηση «ΡLoS ΟΝΕ» συνέδεσε την ουσία ΒΡΑ με καρδιαγγειακά προβλήματα.Οπως συγκεκριμένα έδειξε η μελέτη,η οποία περιελάμβανε 1.455 αμερικανούς ενηλίκους που συμμετείχαν στην έρευνα ΝΗΑΝΕS (US Government΄s Νational Ηealth and Νutrition Εxamination Survey για το έτος 2006),όσοι εξ αυτών εμφάνιζαν τα υψηλότερα επίπεδα δισφαινόλης Α στα ούρα αντιμετώπιζαν και υψηλότερο κίνδυνο καρδιοπάθειας αλλά και προβλημάτων στο ήπαρ.Η ίδια ερευνητική ομάδα ήταν η πρώτη που το 2008 προχώρησε σε μέτρηση της δισφαινόλης Α στα ούρα ανθρώπων.Οπως είχε δείξει η μελέτη που δημοσιεύθηκε τότε στο έντυπο του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου,οι ενήλικοι με τις υψηλότερες τιμές ΒΡΑ στα ούρα αντιμετώπιζαν διπλάσιες πιθανότητες καρδιαγγειακών προβλημάτων και διαβήτη σε σύγκριση με όσους είχαν τα χαμηλότερα επίπεδα της ουσίας.Διαπιστώθηκε επίσης ότι τα υψηλά επίπεδα ΒΡΑ σχετίζονταν με μη φυσιολογικές τιμές ηπατικών ενζύμων.
Η Γκέιλ Πρινς,φυσιολόγος σε θέματα αναπαραγωγής στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο,έδειξε με μελέτη της πως όταν η ΒΡΑ εγχέεται κάτω από το δέρμα αρουραίων έχει επίδραση στον προστάτη αντίστοιχη με εκείνη της οιστραδιόλης,του κύριου οιστρογόνου του οργανισμού.Συγκεκριμένα η έκθεση στην ουσία διπλασίαζε τον κίνδυνο προκαρκινικών αλλοιώσεων στον αδένα.
Ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ταφτς στη Βοστόνη ανακάλυψαν ότι μικρές δόσεις δισφαινόλης Α προκαλούν αλλαγές στην ανάπτυξη των μαστικών αδένων σε ποντίκια,αυξάνοντας τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.
Γερμανοί ερευνητές ανακάλυψαν ότι η δισφαινόλη Α η οποία περιέχεται στο θερμοευαίσθητο χαρτί των αποδείξεων ταμειακών μηχανών,ώστε το μελάνι να είναι ορατό,μπορεί να βλάψει σοβαρά τη σεξουαλική ζωή των ανδρών.Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η ουσία μπορεί να εισαχθεί στον οργανισμό όταν το άτομο πιάσει την απόδειξη και στη συνέχεια ακουμπήσει με τα χέρια το στόμα του ή καταναλώσει τροφή χρησιμοποιώντας τα χέρια του.Οπως επισημαίνει ο επικεφαλής της μελέτης ουρολόγος Φρανκ Σόμερ με έδρα στο Βερολίνο,στον ανδρικό οργανισμό η ουσία καταστέλλει τη δράση των αρσενικών ορμονών,δίνοντας τα ηνία στα οιστρογόνα.Μακροπρόθεσμα αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της σεξουαλικής διάθεσης αλλά και σε προβλήματα στύσης.
Από 115 δημοσιευμένες επιστημονικές μελέτες σε ζώα τα οποία εκτέθηκαν σε μικρές δόσεις ΒΡΑ (μικρότερες από τα ανώτατα όρια ασφαλείας για τον άνθρωπο) οι 94 έδειξαν σημαντικές επιπτώσεις στο αναπαραγωγικό και στο ανοσοποιητικό σύστημα.Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι επιπτώσεις προέκυψαν από το 90% των μελετών που είχαν χρηματοδοτηθεί με κρατικά κονδύλια αλλά από καμία από τις μελέτες που είχαν χρηματοδοτηθεί από τη βιομηχανία! ΟΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ
Με δεδομένο ότι η δισφαινόλη Α θεωρούνταν πλήρως ασφαλής επί μακρόν,έχουν διεξαχθεί πολύ λίγες μελέτες οι οποίες να αναζητούν οικονομικές και ασφαλέστερες εναλλακτικές ουσίες για χρήση στα κονσερβοποιημένα τρόφιμα.
Εχουν βρεθεί βέβαια ορισμένες εναλλακτικές ρητίνες,οι οποίες όμως δεν είναι οικονομικά συμφέρουσες.Κάποιες εταιρείες στις ΗΠΑ,για παράδειγμα,πωλούν φασόλια και ρύζι σε κονσέρβες χωρίς ΒΡΑ,οι οποίες όμως κοστίζουν 14% ακριβότερα σε σύγκριση με τις «παραδοσιακές». Η εταιρεία Βall Corp με έδρα στο Μίσιγκαν χρησιμοποιεί για την επίστρωση των συσκευασιών της ένα μείγμα το οποίο αποτελείται από φυσικές ρητίνες πεύκου καθώς και του δέντρου Αbies balsamea (ρητινώδες δέντρο της Βόρειας Αμερικής): το μείγμα αυτό ωστόσο είναι ακριβό και αναζητούνται άλλες οικονομικότερες λύσεις.
Και άλλοι ερευνητές μελετούν την ανάπτυξη ασφαλέστερων υλικών.Για παράδειγμα,ο Μάικλ Τζάφε,καθηγητής του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Νιου Τζέρσεϊ,κατοχύρωσε νωρίτερα μέσα στο έτος πατέντα για τη δημιουργία μιας ρητίνης από σάκχαρο αραβοσίτου η οποία μιμείται τη δομή της ΒΡΑ,χωρίς όμως να συνδέεται και με επιβλαβή δράση.Πάντως οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι όλες αυτές οι «οικο-λογικότερες» λύσεις βρίσκονται ακόμη χρόνια μακριά.Ως τότε,όπως φαίνεται,θα συνεχίσουμε όλοι να ακολουθούμε το «χημικό μενού» μας.
ΠΩΣ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΕΤΕ ΤΗ ΔΙΣΦΑΙΝΟΛΗ
F Διαφορετικές εταιρείες διαθέτουν και στη χώρα μας ειδική σειρά πλαστικών βρεφικών προϊόντων που δεν περιέχουν δισφαινόλη Α (έχουν το σήμα «ΒΡΑ free» ή «ΒΡΑ 0%»).Σε περίπτωση που δεν έχετε τέτοιο μπιμπερό,προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε γυάλινα μπιμπερό ή πλαστικά μπιμπερό από προπυλένιο.
F Αποφύγετε κατά το δυνατόν τα πολυκαρβονικά πλαστικά στην καθημερινότητά σας.Μπορείτε να τα αναγνωρίσετε κοιτάζοντας στον πάτο των πλαστικών δοχείων: αν εκεί υπάρχει το σήμα ΡC ή το σήμα του τριγώνου της ανακύκλωσης το οποίο περιέχει τον αριθμό 7, τότε η πλαστική συ σκευασία που έχετε στα χέρια σας είναι πολυκαρβονική.Ωστόσο πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι υποχρεωτικό τα προϊόντα με δισφαινόλη Α να φέρουν ειδική ένδειξη για ύπαρξη της ουσίας.
F Αποφύγετε να θερμαίνετε τα δοχεία από πολυκαρβονικά πλαστικά σε φούρνο μικροκυμάτων και μη βάζετε ζεστό νερό ή γάλα σε μπιμπερό που είναι φτιαγμένα από πολυκαρβονικά πλαστικά.
F Αποφύγετε να βάζετε ζεστό καφέ και άλλα ροφήματα σε πλαστικό κύπελλο.
F Μην επιτρέπετε στα παιδιά να μασουλούν πλαστικά αντικείμενα.
